کشوری که بیش از هر زمانی به آرامش نیاز دارد

نویسنده: سعید رمضانی، کارشناس مسائل خاورمیانه 

دیپلماسی ایرانی:

مقدمه 

لبنان طی 18 ماه گذشته با یک بحران شدید اقتصادی دست و پنجه نرم می کند. فساد اقتصادی، بحران ویروس کرونا، انفجار بندر بیروت، کمبود خدمات عمومی، ناتوانی دولت در کنترل بحران های موجود و اعتراضات خیابانی مردم، این کشور را وارد مرحله جدیدی از بحران کرده است.

دلایل بحران لبنان  

بحران اقتصادی لبنان قابل پیش بینی بود. اقتصاد لبنان از گذشته با 4 چالش اساس رو به رو بود: 1- بدهی بالای دولت 2- ورشکستگی بانک ها 4- عدم رشد اقتصادی و تولید داخل 4- عدم استقرار و ثبات سیاسی، تاخیرهای متعدد و طولانی در تشکیل کابینه و عدم انجام اصلاحات. 

شروع بحران لبنان 

از اکتبر 2019 مردم با احساس اینکه، مسئولین سیاسی توانایی مدیریت بحران اقتصادی لبنان را ندارند به خیابان ها ریختند و اعتراضات را کلید زدند، کابینه دولت استعفا کرد و کشور علاوه بر بحران اقتصادی، با بحران سیاسی هم رو به رو شد و ورود سرمایه گذار خارجی به کشور متوقف شد، بانک ها که از قبل ورشکسته بودند، دچار بحران نقدینگی شده و بسیاری از بانک ها برای اعمال محدودیت برداشت توسط مردم، به تعطیلات اجباری رفتند. بازار سیاه ارز ظهورکرد، ارزش واحد پول لبنان به شدت کاهش پیدا کرد، تورم زیاد شد و قدرت خرید مردم به شدت سقوط کرد و شروع بحران کوید 19 و انفجار بند بیروت نیز به تشدید بحران افزود. 

این شوک های سیاسی و اقتصادی باعث شد تولید ناخالص ملی لبنان در سال 2020، با 25 درصد کاهش همراه باشد و پیش بینی می شود در سال 2021 نیز با کاهش 15 درصد مواجه شد و اقتصاد لبنان در استانه فروپاشی قرار گیرد. در عین حال از هر 10 لبنانی 4 نفر بیکار و نیمی از جمعیت نیز زیر خط فقر قرار دارند و لذا با توجه به ساختار این کشور و تاریخ فرقه ای مملو از درگیری در آن، فروپاشی اقتصادی ممکن است که این کشور را مجدد وارد فاز درگیری و خشونت داخلی کند. 

اقدامات صورت گرفته برای حل بحران 

دولت جدید لبنان در ژانویه 2020 تشکیل شد و مذاکراتی را هم با صندوق بین المللی پول برای یک برنامه اقتصادی شروع کرد اما این مذاکرات به دلیل استعفای دولت بعد از انفجار بندر بیروت متوقف شد و مجدد لبنان را با یک خلاء سیاسی رو به رو شد. 

سناریوهای پیش رو 
1
.ادامه روند کنونی ( بدترین سناریو)

در این سناریو علاوه بر بحران سیاسی و اقتصادی، کشور با بحران امنیتی نیز مواجه خواهد شد و ممکن است منجر به درگیری های مسلحانه داخلی شود که این تجربه را لبنان در گذشته داشته است. 

2. اجماع سیاسی پیرامون حل بحران اقتصادی (بهترین سناریو)

در این سناریو کابینه اضطراری تشکیل می شود و یک برنامه مدون برای ایجاد ثبات اقتصادی، کنترل نقدینگی و گرفتن وام فوری از صندوق بین المللی آغاز می کند اما تحقق چنین سناریویی در وضعیت فعلی این کشور کمی بعید است، هرچند برای بقای کشور چنین سناریویی ضروری است. 

3. محتمل ترین سناریو

در این سناریو دولت سنتی با حمایت همه احزاب سیاسی شکل می شود و با توجه به وضعیت بحرانی کشور و احتمال سقوط و فروپاشی، ممکن است دولتمردان خود را برای اقدامات دشوار آماده کنند و از فروپاشی اقتصادی کشور جلوگیری کنند و در میان مدت زمینه را برای انتخابات پارلمانی 2022 فراهم کنند.