کاخ سفید جدید بر حقوق بشر عربستان متمرکز است

نویسنده: حسین ایبیش

دیپلماسی ایرانی: رئیس جمهوری جوزف آر. بایدن جونیور در پنجمین هفته کار خود در کاخ سفید با تعیین حدود برای دوست و دشمن، رویکرد متمایزی به نقش ایالات متحده در خاورمیانه را به نمایش گذاشت. عربستان در رابطه با پرونده مسکوت قتل جمال خاشقچی، روزنامه نگار مخالف سعودی، مورد سرزنش قرار گرفت و ایران هم از طریق حملات هوایی ایالات متحده به گروه های متحد در منطقه بسیار استراتژیک در مرز سوریه و عراق پیامی آشکار دریافت کرد.

پیام در هر دو مورد روشن بود: ریاست جمهوری بایدن به مثابه نهمین سال دولت باراک اوباما یا پنجمین سال ریاست جمهوری دونالد ترامپ نیست. سیاست خارجی بایدن اگرچه توسط دو نفر از کهنه کاران دولت اوباما یعنی وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن و مشاور امنیت ملی جیک سالیوان تنظیم می شود، اما تکرار گذشته نیست؛ بلکه آنها از اشتباهات گذشته درس گرفته و رویکرد متفاوت و سختگیرانه تری اتخاذ کرده اند. این دو پیام گرچه از بسیاری جهات متفاوت بود، اما می توان هر دو را به صورت خلاصه اینطور بیان کرد: آمریکا درباره اهدافش جدی است و هر اقدامی عواقبی خواهد داشت.

پیام واضح انتشار خلاصه اطلاعات پرونده خاشقچی

انتشار خلاصه اطلاعات طبقه بندی نشده در رابطه با قتل جمال خاشقچی برای عربستان خبر بدی بود. این گزارش به طور رسمی مساله ای را تکرار کرد که پیشتر هم آشکار بود: جامعه اطلاعاتی ایالات متحده یک پرونده کامل از این مساله دارد که ماموریت دستگیری یا کشتن خاشقچی توسط محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، تایید شده است. این گزارش در روابط دوجانبه واشنگتن-ریاض پیامدهای منفی فوری داشت. وزارت خزانه داری آمریکا تحریم های جدیدی را علیه برخی مقامات ارشد سعودی اعمال کرد. وزارت امور خارجه تحت عنوان «ممنوعیت خاشقچی» برای 76 شهروند سعودی که به مشارکت در فعالیت متخاصم برون مرزی متهم هستند، محدودیت سفر در نظر گرفته و از ریاض خواسته افراد درگیر در این اتفاق را بلافاصله عزل کند. بیانیه گریگوری دابلیو. میکز، رئیس کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان، حاکی از آن است که کنگره احتمالا در صدد تشدید مجازات ها یا اعمال تحریم برخواهد آمد. به علاوه، بایدن کانون توجه در ریاض را تغییر داده است و در حالی که دولت ترامپ عمدتا با ولیعهد ارتباط برقرار می کرد، بایدن با احیای پروتکل دیپلماتیک اولین تماس تلفنی خود را با شاه سلمان بن عبدالعزیز برقرار کرد.

بایدن رویکرد خود را از ترامپ متمایز می کند

به نوعی می توان گفت ترامپ با جلوگیری از انتشار این اطلاعات به روابط آمریکا و عربستان صدمه زد چرا که این اقدام او به معنای احیای مجدد پرونده در آینده بود. اگرچه بایدن با تنظیم زمان انتشار در بعد از ظهر جمعه که پوشش خبری عمدتا در کمترین حد است، زمان استراتژیکی را انتخاب کرد. دولت بایدن به وضوح در تلاش است تا خود را به ویژه در دیدگاه فعالان مترقی و قانون گذاران، از دولت ترامپ متمایز کند؛ گرچه بسیاری از آنها به شدت ناراضی هستند. دولت بایدن تلاش می کند تا احساسی را که ترامپ ایجاد کرده بود مبنی بر اینکه واشنگتن به قتل وحشیانه ستون نویس واشنگتن پست کمک کرده، تغییر دهد. بر خلاف دولت قبلی، دولت جدید وانمود نخواهد کرد که قتل خاشقچی اتفاق نیفتاده یا اینکه نمی داند چه کسی مسئول آن است! و قصد هم ندارد بدون توجیه مناسب، به مخفی نگه داشتن اطلاعات طبقه بندی نشده ایالات متحده درباره قتل ادامه دهد. و عواقب، هر چند محدود، وجود خواهند داشت.

این رویکرد همچنین تلاشی برای جبران آسیب هایی بود که تیم بایدن آنها را سوء استفاده ترامپ از قتل توصیف کرده است. ترامپ به طور معناداری به قتل و خلاصه اطلاعات طبقه بندی نشده رسیدگی نکرد و این مساله را یک موضوع تحریک کننده دائمی باقی گذاشت. اقدامات دولت بایدن نه تنها ریاض و به ویژه محمد بن سلمان را متوجه این نکته می کند که اینگونه رفتارهای آنها را تحمل نخواهد کرد و بدون پاسخ نخواهد گذاشت و این تقل را به عنوان یک مساله مهم در روابط دوجانبه پیگیری خواهد کرد.

بایدن می خواهد از مساله قتل خاشقچی عبور کند

با این حال، خبرها لزوما برای ریاض بد نیستند. یکی دیگر از اهداف این اقدامات دولت بایدن گشودن و هموار کردن مسیر برای پیشبرد دیگر اهداف سیاسی ایالات متحده بود که برای تحقق آنها به همکاری عربستان سعودی و یک رابطه کارامد نیاز است. دولت بایدن در این زمینه نسبتا ظریف و ماهرانه عمل کرده است. تحریم ها، شرمساری ها و محکومیت ها البته مطمئنا نه از نظر اخلاقی، بلکه صرفا در راستای اهداف گسترده تر سیاست های ایالات متحده، متناسب با جرم در نظر گرفته شدند. امکان بازگشت از قتل وجود ندارد و دولت به دنبال مسال مهم دیگری در خاورمیانه است. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: موسسه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در واشنگتن / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34