توافق هسته ای ایران: اظهارات شدیدالحن و اختلافات گسترش یافته

دیپلماسی ایرانی: رئیس امور سیاسی و ترویج صلح سازمان ملل متحد روز سه شنبه به شورای امنیت گفت توافق برجسته هسته ای ایران، در صورت اجرای کامل آن، می تواند ثبات منطقه ای را بهبود بخشد، و افزایش تنش ها خطرات ناشی از تشدید تنش را برجسته کرده اند. رزماری دی کارلو، معاون دبیر کل سازمان ملل، در جریان یک جلسه مجازی درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) این اظهارات را بیان کرد.

توافق هسته ای ایران در ژوئیه 2015 توسط این کشور به همراه اتحادیه اروپا و 5 عضو دائمی شورای امنیت توسط چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده امضا و مطابق آن، مقرراتی برای نظارت بر برنامه هسته ای ایران و تسهیل تحریم های اعمالی علیه این کشور اعمال شد. با این حال، آمریکا در ماه مه سال 2018 به طور یکجانبه از توافق عقب نشینی کرد.

دی کارلو یادآور شد که شاخصه سال های اخیر «حملات به زیرساخت های حیاتی، اظهارات شدیدالحن و تنش برانگیز و افزایش خطر اشتباه محاسباتی» بوده است. او افزود: «چنین اقداماتی اختلافات مرتبط با توافق را عمیق تر و تلاش برای حل سایر درگیری های منطقه ای را دشوارتر کرده اند.» او در ادامه از همه طرفین درگیر خواست از هرگونه اقدامی که منجر به تشدید بیشتر تنش ها شود، خودداری کنند.

خروج از توافق و عقب نشینی از تعهدات

ایالات متحده در ماه اوت گذشته از اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران که به واسطه توافق لغو شده بودند، خبر داد. دی کارلو این اقدام یکجانبه آمریکا را «مغایر با اهداف برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت در مورد اجرای آن» توصیف کرد و به سفرای حاضر در جلسه گفت: «ما از اقدامات ایالات متحده هنگام خروج از این توافق و همچنین اقدامات ایران در عقب نشینی از برخی از تعهدات هسته ای تحت این توافق، متاسفیم.» 

برجام تضمین کننده دسترسی منظم ناظران آژانس بین المللی انرژی اتمی تحت حمایت سازمان ملل متحد به سایت های هسته ای ایران و اطلاعات مربوط به برنامه هسته ای این کشور به شمار می رود. ایران اگرچه هنوز به برخی از تعهدات خود عمل می کند و مانع از دسترسی بازرسان آژانس به سایت های هسته ای نشده، اما از مرزهای تعیین شده در رابطه با غنی سازی اورانیوم که یکی از موارد اصلی و مهم در توافق هسته ای به شمار می رود، فراتر رفته است. دی کارلو گفت: «ایران قصد خود را برای ماندن در این توافق اعلام کرده و گام هایی که در عقب نشینی از تعهدات خود برداشته، برگشت پذیر است. ضروری است که ایران از اقدامات بیشتر در عقب نشینی از تعهدات خود خودداری کند و به اجرای کامل توافق بازگردد.

تسلیحات و ترورها

دی کارلو با اشاره به سایر موارد ذکر شده در قطعنامه 2231، به شورای امنیت درباره دو پرونده مرتبط با تسلیحات اطلاع رسانی کرد که یکی از آنها به ادعای اطلاعاتی اسرائیل درباره 4 موشک هدایت شونده ضد تانک ایرانی در لیبی مربوط می شد. دی کارلو گفت: «سازمان ملل متحد اطمینان حاصل کرده که یکی از موشک ها دارای ویژگی های مطابق با موشک دهلویه تولید شده در ایران است؛ اما نمی تواند به طور قطع تعیین کند که آیا این موشک مستقیما توسط ایران به لیبی منتقل شده و یا اینکه آیا انتقال آن با قطعنامه مغایرت دارد یا خیر.» به علاوه، سازمان ملل متحد اینطور تشخیص داده که سلاح های توقیف شده توسط استرالیا در خلیج عمان در ژوئن 2019 تولید ایران نبوده اند؛ با این حال، جزئیات مربوط به اسناد جمع آوری شده در طی حادثه با ایران و «دیگر کشورهای عضو» به اشتراک گذاشته شده اند تا تایید اعتبار شوند.

ایران همچنین به سازمان ملل درباره کشته شدن محسن فخری زاده، دانشمند برجسته هسته ای، «در جریان یک حمله تروریستی در 27 نوامبر» اطلاع رسانی کرده است. به نام دکتر فخری زاده در قطعنامه سازمان ملل متحد اشاره شده است.

بازگشت به گفت و گو و دیپلماسی

دی کارلو جلسات توجیهی خود را با ادامه تلاش های سازمان ملل در زمینه منع گسترش سلاح های هسته ای و فن آوری مربوط به آن آغاز کرد و گفت دبیر کل سازمان ملل بر اهمیت برجام تاکید دارد و همه کشورها را به حمایت از آن تشویق کرده است: «مساله هسته ای ایران یک موضوع مهم در زمینه منع گسترش سلاح های هسته ایست و برای صلح و امنیت منطقه ای و جهانی اهمیت زیادی دارد. کشورهای عضو توافق در حصول برجام نشان دادند که گفت و گو و دیپلماسی آنها تحت حمایت شورای امنیت سازمان ملل می تواند راهی برای حل این مساله ایجاد کند. ما امیدواریم که این کشورها و شورا بتوانند دوباره این کار را انجام دهند.»

خلاصه ای از توافق هسته ای ایران

توافق هسته ای ایران چیست؟ برنامه جامع اقدام مشترک که سال 2015 حاصل شد قوانینی را برای نظارت بر برنامه هسته ای ایران تعیین و زمینه را برای لغو تحریم های سازمان ملل فراهم می کند.

کدام کشورها عضو توافق هستند؟ ایران، پنج عضو شورای امنیت (چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا، ایالات متحده) به علاوه آلمان و همراه با اتحادیه اروپا.

مشارکت سازمان ملل در توافق در چه حدی است؟ قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل برای اطمینان از اجرای برجام و تضمین ادامه دسترسی منظم آژانس انرژی اتمی سازمان ملل به سایت های هسته ای ایران و اطلاعات بیشتر در مورد برنامه هسته ای آن در سال 2015 تصویب شد.

چرا معامله در معرض خطر قرار گرفته است؟ دولت فعلی ایالات متحده در سال 2018 از توافق خارج شد و تحریم ها را دوباره علیه ایران اعمال کرد. ایران در ژوئیه 2019 محدودیت ها در زمینه ذخایر اورانیوم غنی شده خود را زیر پا گذاشت و قصد خود را برای ادامه غنی سازی اورانیوم اعلام کرد که می تواند به معنای خطر جدی گسترش سلاح های هسته ای باشد.

منبع: مدرن دیپلماسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34