سیاست روسیه در قبال ایران به چالش کشیدن آمریکاست (بخش چهارم)

نویسنده: وایتولد رادکیِویچ

دیپلماسی ایرانی: روابط روسیه با ایران عمدتا مبتنی بر ملاحظات ژئوپلیتیک است. نخبگان حاکم در روسیه ایران را یک شریک دشوار، اما ضروری می دانند. پایه و اساس مشارکت استراتژیک روسیه و ایران، منافع مشترک هر دو کشور در کاهش قدرت و نفوذ آمریکا هم در خاورمیانه و هم در سراسر جهان است.

روسیه و پرونده هسته ای ایران

روسیه تمایلی به پیشرفت ایران در زمینه هسته ای ندارد، اما در عین حال برای قربانی کردن روابط خود با این کشور در نتیجه ممانعت از فعالیت های هسته ای آن هم آماده نیست. مسکو با این مساله به شیوه ای سازنده و بر مبنی این فرض عمل می کند که دستیابی تهران به سلاح هسته ای اگرچه ناگزیر است، اما به آینده دور مربوط می شود؛ به علاوه، ایران هر سلاحی هم که تولید کند، تهدیدی برای روسیه نخواهد بود. در نتیجه، مسکو از پرونده هسته ای تهران برای دستیابی به اهدافی استفاده می کند که هیچ ارتباط مستقیمی با برنامه هسته ای ایران ندارند. مهم ترین این اهداف در حال حاضر این است که به طبقه حاکم ایران نشان دهد روسیه یک شریک قابل اتکا و همکاری با آن به عنوان سپری در برابر فشارهای ایالات متحده ضروری است. مسکو بدین وسیله سعی دارد خاطره تغییر رویه خود در سال 2010 و موافقت با تحریم های سازمان ملل در برابر شروعی مجدد با واشنگتن را از ذهن تهران پاک کند.

روسیه از طریق دفاع از توافق هسته ای ایران سعی دارد ظاهر یک مدافع اصولی قوانین بین الملل و مخالف نقض قطعنامه های شورای امنیت را به خود بگیرد؛ برجام در یک قطعنامه شورای امنیت به شماره 2231 در تاریخ 15 ژوئیه 2015 تایید شده است. به علاوه، دیپلماسی روسیه این است که از مساله توافق به عنوان فرصتی برای ایجاد جبهه مشترک با بیشتر کشورهای اروپای غربی در برابر ایالات متحده استفاده کند. از این رو، روسیه پس از خروج آمریکا از برجام در ماه مه سال 2018 خود را حامی اساسی ادامه توافق نشان داد و از ایالات متحده به دلیل خروج از توافق انتقاد کرد. در همین حال، روسیه اظهار داشت که اقدامات ایران در عقب نشینی تدریجی از تعهدات برجامی را درک می کند. مسکو نیز همانند تهران تاکید کرد که تا زمانی که ایران به طور رسمی از توافق هسته ای خارج نشده و همچنان به رژیم نظارتی آژانس بین المللی انرژی اتمی تعهد دارد، برجام همچنان معتبر است. روسیه همچنین تلاش های دیپلماتیک قابل توجهی برای کسب اطمینان از باقی ماندن دیگر امضاکنندگان برجام یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا در توافق به کار بسته است. روسیه همچنین خواستار ایجاد ساز و کار دور زدن تحریم های اقتصادی ایالات متحده علیه ایران در داخل اتحادیه اروپا شده و تمایل خود را به مشارکت در این ساز و کار اعلام کرده است.

وقتی مشخص شد که ساز و کار موسوم به «اینستکس» که در ماه ژانویه سال 2019 ایجاد شده، تنها تجارت مواد غذایی و دارو را شامل می شود که به هر حال از اهداف رژیم تحریمی ایالات متحده به شمار می روند، ناامیدی خود را آشکارا ابراز داشت. از دیدگاه روسیه، این ضعف ساز و کار اروپایی تنها یک نشانه دیگر مبنی بر عدم تمایل اروپا به پیشبرد سیاست خارجی مستقل از ایالات متحده بود. روسیه در رابطه با تصمیم سه امضا کننده اروپایی برجام موسوم به «ای سه» در به اجرا درآوردن روند «حل مناقشات» مطرح شده در داخل توافق به عنوان واکنشی به از سرگیری غنی سازی اورانیوم توسط ایران نیز دیدگاه مشابهی دارد. روسیه تصمیم اتحادیه اروپا را مورد انتقاد قرار داد و اعلام کرد از همه ابزارهای حقوقی برای ممانعت از این اقدام آنها استفاده خواهد کرد. از دیدگاه مسکو، خطر آغاز روند حل مناقشات در این است که به معنای احتمال بازگشت تحریم های سازمان ملل متحد خواهد بود. (ایران تهدید کرده در صورت اعمال مجدد تحریم های سازمان ملل از برجام خارج خواهد شد.)

(این مطلب ادامه دارد.)

منبع: مرکز مطالعات شرق / مترجم: طلا تسلیمی