پایان محافظه کاری اروپا در قبال ایران

دیپلماسی ایرانی: بیانیه مشترک وزیران امورخارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا درباره مصوبه اخیر مجلس ایران، نشان از خروج تروئیکای اروپایی از محافظه‌کاری در بیان‌مواضع خود در قبال تهران دارد. این محافظه‌کاری بیش از هرچیز به مخالفت آنها با سیاست یکجانبه‌گرای دولت «دونالد‌ترامپ» مربوط بود. با استقرار دولت جدید آمریکا در ژانویه آینده، تروئیکای اروپایی آهنگ کلام و مواضع خود را با شرایط جدید تنظیم کرده است. 

اعضای اروپایی برجام در بیانیه خود که دوشنبه (17 آذر) در پاریس منتشر شد، تصمیم ایران را برای نصب سانتریفوژهای پیشرفته و نیز مصوبه اخیر مجلس برای توسعه برنامه هسته‌ای نگران کننده خوانده‌اند. آنان هشدار داده‌اند؛ چنین اقدام‌هایی راه را برای بازگشت به دیپلماسی با خطر روبه رو می‌کند. «جو بایدن»، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده در گفت‌وگوی اخیر خود با «توماس فریدمن» مذاکرات دوباره با ایران را دشوار خوانده و تأکید کرده که می‌خواهد در این مسیر اروپا را همراه خود کند. دعوت از اروپا برای همراهی با واشنگتن در مذاکرات احتمالی با ایران، قوت قلب تازه‌ای را به اروپائیان می‌دهد؛ زیرا برخلاف چهار سال گذشته، قرار است واشنگتن، متحدان اروپایی خود را شریک هرگونه توافقی کند که ممکن است در آینده با تهران حاصل شود. در‌این حال تروئیکا نیز می‌تواند از ابزار حمایتی‌اش که تا پیش از این به دلیل نگاه «اعتراضی ـ انتقادی» به سیاست‌های ترامپ خودداری می‌کرد، استفاده کرده و تهران را وادار به قبول خواست‌هایی کند که «هایکوماس»، وزیر امور خارجه آلمان در گفت‌وگوهای مربوط به بازگشت به برجام بیان کرده است. 

وزیر امورخارجه آلمان که کشورش ریاست دوره‌ای شورای اتحادیه اروپا را نیز در اختیار دارد، گفته است: «نیازمند توافقی فراتر از توافق هسته‌ای (برجام) با ایران هستیم؛ توافقی که برنامه‌های موشک‌های بالستیک ایران را هم در بگیرد.» هایکو ماس تصریح کرده است: «به ایران اعتماد نداریم. بازگشت به شکل کنونی توافق هسته‌ای با ایران، موسوم به برجام کافی نیست.» به این ترتیب اروپائیان فرصت را برای ارائه خواست های صریح خود غنیمت شمرده و به ترتیبی می‌خواهند نقش پیشتاز را در واداشتن تهران به قبول خواست‌هایی کنند که تهران پیش از این به آنها پاسخ منفی داده است. 

وزیران امور خارجه تروئیکای اروپایی در بیانیه هشدارآمیز هفتم دسامبر خود به تهران همچنین از خطر پایان دیپلماسی یاد کرده‌اند. هشدار آنان می‌تواند به مفهوم احتمال فعال‌سازی «مکانیزم ماشه» باشد که اوضاع را برای ایران به پیش از توافق هسته‌ای باز می‌گرداند. بدیهی است چنین هشداری فارغ از مواضع روسیه و چین در این‌باره نیست. اروپائیان براین باورند که با تغییر دولت در ایالات متحده، مواضع مسکو و پکن نیز آنگونه نخواهد بود که در دولت ترامپ بود. به‌ویژه موضع انتقادی مسکو به مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی، این هشدار را با خود دارد که تهران نمی‌تواند در باره استحکام سیاست حمایتی مسکو حساب چندانی بازکند. علاوه‌براین، ترجیح پکن، تقویت همکاری ‌های اقتصادی با نه تنها اروپا بلکه ایالات متحده در آینده است. 

مساله اصلی در آنچه اروپا از تهران می‌خواهد، همانی است که دولت ترامپ با خروج از برجام و انجام گفت‌وگو براساس توافق‌های فراتر از برجام می‌خواست. حال پرسش این است که آیا «طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملی» که مجلس در 11آذر ماه جاری تصویب کرد، می‌تواند اروپائیان را در موضع انفعال قرار دهد؟ آیا اجرای این طرح خواهد توانست از شمار بازیگرانی بکاهد که پیش‌بینی می‌شود در آینده مقابل مواضع ایران صف‌آرایی‌کنند‌؟ دست‌آخر اینکه آیا طرح اقدام راهبردی که با رأی 251‌ نماینده تصویب و به فوریت از سوی شورای نگهبان تأئید و آنگاه به رئیس دولت ابلاغ شد، می‌تواند مانع اجماع اعضای برجام مقابل ایران شود؟ آیا مصوبه یاد شده توپ را به زمین اروپائیان فرستاده است؟ بیانیه مشترک تروئیکای اروپایی نخستین واکنش رسمی به مصوبه قانونی 11 آذر مجلس است.