خود تحریمی نکنیم

سعید محمدی، کارشناس روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در خصوص بروز مشکل در انجام تراکنش های بانکی افراد با هویت ایرانی و دیگر مشکلات مبادلات مالی با شرکای تجاری، گفت: «حتی چین و روسیه ضمن تبعیت از توصیه‌های گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در پولشویی، برای انجام تراکنش با اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی احتیاط به کار برده و از انجام تراکنش پرهیز می کنند». 
پیش از ورود به کم وکیف بحث یاد آوری چند نکته لازم است: 

1- در خصوص موضوع الحاق ایران به FATF  بحث ها و روایت های مختلفی توسط موافقان و مخالفین مطرح است.

2- درحال حاضر در میان ۱۹۰ کشور موجود در جهان ۱۸۸ کشور عضویت در گروه ویژه اقدام مالی (در پول‌شویی) را پذیرفته اند و فقط ایران و کره شمالی به سبب نپذیرفتن آن، در فهرست سیاه این گروه بین المللی جای گرفته اند.

3- عضویت در این گروه هیچ ربطی به توافق نامه برجام ندارد. 

4- به دلیل اهمیت موضوع پیوستن ایران به این گروه، لایحه ای از سوی دولت نهم به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. برای تسهیل تصویب این لایحه شمس الدین حسینی، وزیر اسبق اقتصاد در دولت احمدی نژاد با ارسال نامه ای به علی لاریجانی، رئیس مجلس وقت معظلات عدم پیوستن به FATF را تشریح و چنین بیان کرد: «نبود قانون مستقل مبارزه با تامین مالی تروریسم در کشور به عنوان مستمسکی برای افزایش فشارهای بین‌المللی از طریق ایجاد محدودیت و تشدید کنترل برای تعامل و همکاری با موسسات پولی و مالی ایران به ویژه بانک‌ها و نیز تبلیغات منفی علیه این موسسات در سطح جهان قرار گرفته است. به عنوان نمونه می توان به بیانیه‌های اخیر گروه کاری اقدام مالی اشاره کرد که مورد استناد بسیاری از کشورها قرار گرفته و موجب ایجاد محدودیت و تنگنا برای بسیاری از موسسات پولی و مالی کشورمان در تعاملات بین المللی خود با سایر کشورها شده است. با در نظر گرفتن این نکته که تصویب این لایحه می تواند بهانه را از دست دشمنان خارج کند، امیدوارم لزوم تسریع در بررسی و نهایی شدن این لایحه در دستور کمیسیون مربوطه قرار بگیرد.» سرانجام این لایحه پس از بحث و بررسی فراوان مورد تایید و تصویب نمایندگان مجلس در دوره قبل قرار گرفت.

5- با ایراد وارده از سوی شورای نگهبان و تاکید مجدد نمایندگان بر نظر قبلی خود، این لایحه برای تصمیم گیری نهایی به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد. با توجه به مخالفت برخی از اعضا و رئیس مجمع، تصمیمی در مورد آن اتخاذ نشد و بخاطر گذشت مهلت مربوطه، ایران در لیست سیاه FATF قرار گرفت.  

حال پس از گذشته چند سال همچنان برخی پیوستن به FATF را بر خلاف مصالح در شرایط کنونی کشور ارزیابی می کنند و معتقدند مشکلات موجود برای ایرانیان و بانک ها به تحریم های آمریکا مربوط است نه عدم پیوستن ایران به این گروه. مهمترین ادله از سوی مخالفین چنین بیان می شود: 

1- مخالفین، موضع گیری و هشدارهای برخی کشورها ازجمله روسیه، چین، ترکیه، کانادا و امثالهم به ایران برای پیوستن کشورمان به گروه ویژه اقدام مالی FATF را منطبق بر دستورالعمل ها و مقرراتی ارزیابی می کنند که در فضای پول شویی وجود دارد. بنابراین معتقدند با عنایت به این که استانداردها و محدودیت‌های FATF از جنس قطع همکاری نیست (از جنس افزایش احتیاط است)، بنابر این کشورها در برخورد با موضوع مبادلات مالی ایران صرفا احتیاط آمیز رفتار می کنند.

2- گروه ویژه اقدام مالی وقتی اقدامات مقابله‌ای خود را علیه کشوری اعلام می کند، این اقدامات علیه کشور و بانک‌هاست، لذا بر اساس استانداردهای FATF، هیچ کدام از اقدامات مقابله‌ای علیه اشخاص اعمال نمی شود. بنابراین این سخت گیری ها علیه ایرانیان به تحریم‌های آمریکا مرتبط است و ربطی به FATF ندارد. 

3- بخش زیادی از معاملات مالی ایران از طریق بانک انجام نمی شود، بلکه از طرق دیگر همچون صرافی ها انجام می شود و با توجه به تحریم های آمریکا و اینکه بانک‌های چین و امثالهم نیز در این سال‌های تحریم با ما همکاری نمی کنند؛ این مساله، یک موضوع روشن است.

اما در طرف دیگر موافقان پیوستن به این گروه نیز که استدلال های منطقی و منطبق بر منافع و امنیت ملی را بارها یادآور شده اند، امیدوار به تعیین تکلیف لایحه الحاق ایران در مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند. مهمترین بخش نظری موافقان را می توان در استدلال وزیر امور خارجه ایران در مجلس به منظور توصیف و تبیین شرایط برای مخالفین و نیز مخاطرات عدم پیوستن ایران به FATF مشاهده کرد: 

1- تضمین می دهیم با نپیوستن به آن (گروه ویژه اقدام مالی)، آمریکا مشکلاتی را برای ما ایجاد خواهد کرد.

2- این کنوانسیون ارتباط مستقیم با بسته شدن حساب دانشجویان ایرانی، بسته شدن حساب بازرگانان ایرانی و عدم امکان پرداخت به ایران دارد. ممکن است خباثت و فشار آمریکا در این باشد که هست.

3- این کنوانسیون از مهمترین اشکالی است که حتی دوستان ما می گویند. چینی ها که نیّات استکباری علیه ما ندارند و مواضع بین‌المللی آنها شبیه ماست و ما توافق جامع راهبردی با آنها داریم و همچنین با روسیه که شراکت راهبردی داریم؛ رئیس بانک مرکزی روسیه به آقای ناصر همتی، رئیس بانک مرکزی کشورمان گفته است که بدون FATF نمی توانیم با شما کار کنیم.

4- به من نگویید تضمین بدهید که اگر این کنوانسیون را بپذیریم، همه مشکلات حل شود بلکه بهانه برداشته می شود، بنابراین جلوی کار ایران را نگیرند.

آنچه مسلم است جمع موافقین و مخالفین الحاق ایران به گروه ویژه اقدام مالی از افراد دلسوز نظام و کشور هستند؛ اما موضوع عدم پیوستن ایران در دوران تحریم های تروریستی آمریکا، پاندمی کرونا و بروز مشکلات شدید اقتصادی باعث شده تا کشورمان متحمل خسارات غیر ضروری، فراوان و جبران ناپذیری شود. امروز موضوع افزایش ریسک و اقدامات احتیاطی و هر آنچه مخالفان به آن استناد دارند، به حربه ای در جهت قطع ارتباطات مالی ایران با کشورهای خارجی، دوستان و حتی منع ارائه خدمات به ایرانیان و ایران شده است. باید دست در دست هم و هم فکرانه از این گذرگاه سخت عبور کرد. نباید تیغ در دست زنگی مست نهاده و بهانه لازم برای دشمنان منافع و امنیت ملی تامین کرد تا کمر ملت و دولت ایران را بشکنند. در نظام کنونی جهان پیوستن به قوانین و سازوکارهای چند جانبه و بین المللی مرتبط با سیستم های متنوع جهانی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. ما تافته جدا بافته از جهان خلقت و جغرافیا نیستیم. چنانچه خود را از نظم مورد توافق و اجماع دوستان و همراهان و شرکای خود نیز جدا کنیم، علاوه بر تحریم های تروریستی آمریکا، مرتکب خودتحریمی هم شده ایم. بدین سبب خواسته و ناخواسته به شکل مستقیم و غیر مستقیم به آمریکا و دشمنانمان کمک کرده ایم.  

از جمله افتخارات ایران مبارزه با تروریسم، جرم و جنایت، پول شویی و قاچاق است، عدم پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی مستندی بر احراز هویتی خواهد شد که آمریکا بی هیچ مدرکی به دنبال اثبات آن است. بنابراین همان گونه که بدون اوراق شناسایی و گذرنامه معتبر نمی توان از مرزهای بین المللی عبور کرد؛ بنا به همان ادله هم نمی توان از مرزهای قانونی مبادلات مالی بین المللی بدون اخذ پذیرش و مجوزهای FATF عبور کرد.