توئیت ترامپ و اظهارات ظریف، مکمل هم!

دیپلماسی ایرانی – کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی دیروز سه شنبه در واکنش به قطعنامه شورای حکام تاکید کرد که در راستای صیانت از حقوق مسلم ملت ایران طرح «الزام دولت جمهوری اسلامی ایران به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی» را تهیه و برای تصویب به صحن علنی مجلس ارائه می‌کند. پیرو این مسئله برخی معتقدند که احتمال دارد در صورت تصویب ای طرح و به تبع آن توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی تهران شورای حکام آژانس به تصویب قطعنامه ای با لحن تندتر اقدام کند و یا احتمال دارد که پرونده فعالیت های هسته ای ایران را از شورای حکام به شورای امنیت ارجاع دهد. دیپلماسی ایرانی برای بررسی بیشتر آثار و تبعات سیاسی و دیپلماتیک این طرح، گفت و گویی را با وحید جلال زاده، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجه مجلس شورای اسلامی ترتیب داده است که در ادامه از نظر می گذرانید:

در واکنش به اقدام جمعه گذشته شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در صدور قطعنامه به اصطلاح توبیخی تروئیکای اروپا شاهد بودیم که دیروز سه‌شنبه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به ارائه طرح «الزام دولت جمهوری اسلامی ایران به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی» دست زد. با توجه به این که قرار است این طرح برای تصویب به صحن علنی مجلس ارائه شود در صورت تصویب این طرح در صحن و الزام دولت روحانی به اجرای آن برخی معتقدند که احتمال دارد با توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی تهران شورای حکام آژانس دست به تصویب قطعنامه ای با لحن تندتر بزند و یا احتمال دارد که پرونده فعالیت های هسته ای ایران را از شورای حکام به شورای امنیت ارجاع دهد. ارزیابی شما از تبعات سیاسی و دیپلماتیک طرح دیروز سه شنبه کمیسیون متبوع شما چیست؟

برای بررسی دقیق تر این سوال شما باید به همان روزهای اولیه مذاکرات ایران با طرف های غربی در خصوص پرونده فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای رجوع کنیم. در آن زمان تهران در کمال حسن نیت و صداقت برای حل و فصل و رفع نگرانی در خصوص برخی از اتهامات واهی غربی ها، مذاکراتی را با اعضای 1+5 در دستور کار قرار داد. هرچند که مقام معظم رهبری با درایت خاص خود از همان ابتدای مذاکرات، ذیل ارزیابی درستی که از رفتار و منش طرف‌های غربی داشتند همواره این هشدار را به تیم مذاکره کننده، دیپلمات ها و سیاسیون داخلی می دادند که نمی توان به طرف‌های غربی اعتماد کامل داشت. اما به موازات آن دولت را از پیگیری مذاکرات هم نهی و منع نمی کردند. با این حال تمامی آن هشدارها و انذارهایی که در طول همان مدت مذاکرات از سوی رهبر معظم انقلاب داده شد ثبت و ضبط شده است که چگونه این روزها و رفتار مخرب غربی ها را پیش بینی می کردند. وقتی که برجام هم امضا شد، مقام معظم رهبری شروطی را برای اجرایی شدن آن داشتند چون حسن روحانی، رئیس جمهوری بعد از تصویب برجام صراحتاً عنوان کرد که با آغاز توافق هسته‌ای تمام تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران بالمره لغو خواهد شد، اما جامعه و ملت فهیم ایران در عمل دیدند که این مواضع و ادعاهای آقای رئیس‌جمهور در صحنه عمل واقعیت پیدا نکرد و هیچ تحریمی لغو نشد. 

پیرو این نکات بیشترین آسیبی که جمهوری اسلامی ایران در پروسه گفت وگو و مذاکرات با غربی‌ها دید به مدیریت معنادار زمانی و وقت کشی دیپلماتیک طرف های غربی در جهت تامین منافعشان در برجام باز می گشت. یعنی ایالات متحده آمریکا و به خصوص اروپایی ها که موضوع اصلی گفت وگوی من با دیپلماسی ایرانی است، سعی داشتند با یک فریبکاری سیاسی و مواضع دیپلماتیک توخالی دلگرم‌کننده برای حمایت از برجام یک وقت‌کشی سیاسی را در دستور کار قرار دهند و همواره با رفت و آمدهای دیپلماتیک و انجام مذاکره برای مذاکره این مهم را پیش ببرند. با این کار زمان مسئولین و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران را در خصوص پرونده هسته ای مدیریت کردند تا به فکر مقابله با سیاست فشار حداکثری کاخ سفید نباشند. از این رو اروپایی ها مکرر از جمهوری اسلامی می خواستند که در برجام بماند و اقدام مخربی برای تقابل با زورگویی های آمریکا و دولت ترامپ نداشته باشد. اما به موازات آن ایران متحمل شدیدترین تحریم های ظالمانه و یکجانبه ایالات متحده آمریکا بود. ولی با این وجود آلمان، فرانسه و انگلسان به جای زیر سوال بردن و نقد رفتار مخرب آمریکا از ایران درخواست داشت که از انجام هرگونه واکنش و اقدام لازم برای تقابل با سیاست‌های زیاده خواهانه ایالات متحده اجتناب کند. خود این رفتار و سیاست نشان می داد که اروپایی ها در این دو سال چه اجحاف بزرگی در حق ملت بزرگ ایران روا داشتند. این در حالی بود که خود اروپایی‌ها نیز به تعهدات برجامی خود هیچ گاه عمل نکردند و با وقت کشی دیپلماتیک ما را به شرایط امروز رساندند. پس ما باید در برابر زیاده خواهی ها، اتهام‌پراکنی ها و سیاست مخرب شورای حکام و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک واکنش مناسب نشان دهیم. چون حسن همکاری و اجرای تعهدات خارج از ان پی تی و در قالب پروتکل الحاقی از جانب ایران شرایطی را شکل داده است که اعضای شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مرتبا انتظارات بیشتر و بیشتری از ایران دارند. به عبات دیگر و پیرو فرموده مقام معظم رهبری حد یقفی برای این زیاده خواهی های غربی ها وجود ندارد. بنابراین ما به عنوان نمایندگان مجلس شورای اسلامی و وکلای ملت باید از حقوق ایران اسلامی صیانت کنیم. لذا صیانت از حقوق حقه مردم عزیر ایران ارتباطی به تبعات سیاسی طرح کمیسیون امنیت ملی ندارد. ما وظیفه داریم در شرایط کنونی واکنش قاطعی از خود در برابر رفتار مخرب آژانس و شورای حکام نشان دهیم تا تکرار این دست رفتار مخرب غرب و زیاده خواهی های بیشتری در پرونده فعالیت های صلح آمیز هسته ای را شاهد نباشیم. چون مطمئن باشید اگر واکنش قاطعی از سوی جمهوری اسلامی ایران در برابر زیاده خواهی ها غرب صورت نگیرد ما باید شاهد فشارهای بیشتری از طرف غربی ها باشیم. خصوصاً که به نظر من توئیت های دونالد ترامپ در خصوص درخواست برای انجام مذاکرات با ایران قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، تلاش اعضای کنگره ایالات متحده برای انجام تحریم های بیشتر علیه ایران و تصویب قطعنامه شورای حکام در یک سناریو در جهت فشار بیشتر به ایران در حال پیگیری است.

به سیاست وقت کشی دیپلماتیک اروپایی ها اشاره داشتید. از نگاه شما آیا تصویب قطعنامه جمعه گذشته تروئیکای اروپایی در شورای حکام علیه ایران در تناقض با وقت کشی دیپلماتیک برلین، پاریس و لندن قرار ندارد. چون حداقل تصویب این قطعنامه سبب شده که اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شواری اسلامی طرح الزام دولت جمهوری اسلامی ایران به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی ارائه کند؟

خیر. چون وقت کشی سیاسی اروپا در راستای همان سیاست فریبکارانه در جهت فشار به جمهوری اسلامی ایران بود. کما این که تصویب قطعنامه جمعه گذشته در شورای حکام از سوی تروئیکای اروپایی هم به همین منظور انجام شد تا به ایران فشار بیشتری وارد کنند. با وجود آن که بعد از اقدام دونالد ترامپ در خروج از برجام، جمهوری اسلامی ایران یک فرصت چند هفته‌ای را به آلمان فرانسه و انگلستان به عنوان اعضای اروپایی حاضر در توافق هسته ای داد تا بتوانند تکلیف خود را با برجام روشن کنند، اما برلین، پاریس و لندن نزدیک به دو سال از اجرای تعهداتی که بعد از خروج آمریکا از برجام و با علم به شرایط جدید تقبل کردند سرباز زدند و بدیهیات برجامی که در قالب تعهدات ۱۱ گانه اروپا بود از سوی آلمان، فرانسه وانگلستان بر زمین ماند. این در شرایطی است که جمهوری اسلامی ایران با آغاز برجام تمام تعهدات خود را بالمره اجرایی کرد. اما نتیجه این رفتار صادقانه ایران چه بود؟ به جای آنکه اروپایی‌ها و اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران بابت حسن انجام تعهدات و تلاش برای تداوم حیات برجام تشکر کنند، چرا که با وجود همه بدعهدی های صورت گرفته کماکان تهران به تعهدات خود در برجام پایبند است، با اتهام زنی بی اساس و بی پایه بر مبنای ادعاهای واهی رژیم‌صهیونیستی و بنیامین نتانیاهو دست به تخریب چهره مثبت و سازنده جمهوری اسلامی ایران زدند و موضوع بی اهمیتی مانند عدم دسترسی به دو مکان مدنظر آژانس برای بازرسی مبنای جنجال آفرینی، حاشیه‌سازی و اتهام پراکنی واهی علیه ایران قرار دادند که در نهایت به تصویب قطعنامه علیه پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ما منجر شد. این در حالی بود که اولاً طبق تعهد جمهوری اسلامی ایران درخواست آژانس برای بررسی از اماکن مد نظر بر اساس مستندات، مدارک و شواهد مستدل صورت بگیرد، نه بر اساس ادعای واهی رژیم صهیونیستی که هیچ پایه و اساسی ندارد. آن هم در شرایطی که تمام اسناد و مدارک مد نظر صهیونیست‌ها، هم برای افکار عمومی جهانی و هم برای سازمان ملل از اعتبار ساقط شده است. ولی با این تفاسیر بر اساس یک ادعای صهیونیست‌ها ما شاهد بودیم که جنجال آفرینی هایی در شورای حکام علیه ایران شکل گرفت. آیا بعد از این همه گزارش و بیانیه مثبتی که در تایید همکاری های سازنده سازمان انرژی اتمی ایران با بازرسان آژانس منتشر شد باید ما شاهد این رفتاهاری شورای حکام باشیم، آن هم درست زمانی که مسئولین محترم سازمان انرژی اتمی در حال گفت‌وگو و رایزنی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص این اتهامات واهی و حل و فصل مسئله عدم دسترسی به دو مکان مد نظر آژانس بودند؟ 

در ثانی تمام این مسائل نشان می‌دهد که نه اروپایی‌ها و نه اعضای شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی صداقت و حسن نیتی در برخورد با پرونده فعالیت های صلح آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران ندارند و سعی دارند این پرونده را تنها به صرف فشارهای ایالات متحده آمریکا و تحریکات سران و مقامات صهیونیستی به واسطه ادعاهای واهی آنها سیاسی و امنیتی کنند. وقتی خوبی از حد بگذرد نادان خیال بد کند، مصداق این روزهای ما در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. یعنی اجرای کامل تعهدات فراتر از ان پی تی از سوی جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این گمان غلط را ایجاد کرده است که تهران با هر درخواست و زیاده خواهی اعضای شورای حکام همراهی خواهد کرد. پیرو این مسئله تمام این مباحث در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اعضای محترم کمیسیون نسبت به رفتار غلط، غیر حرفه ای و دیپلماسی مخرب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اعضای شورای حکام که بی شک مغایر با تمام حقوق و قوانین مندرج در معاهدات و کنوانسیون های و تعهدات آژانس بود مباحثی را مطرح کردند و نهایتاً در کمیسیون این مباحث به رای گذاشته شد که نمایندگان محترم مجلس باید برخوردی قاطع را با این رفتار مخرب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته باشند. در این راستا کمیسیون اول یک بیانیه تنظیم را کرد که طی آن رفتار غلط و غیرسازنده آژانس را به شدت محکوم کرد و در ادامه نمایندگان و اعضای محترم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس پیشنهاد جدی‌تری در خصوص الزام دولت به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی ارائه کردند. چون جمهوری اسلامی ایران برای نشان دادن حسن نیت خود اجرای تعهدات پروتکل الحاقی را پذیرفته بود، اما زمانی که در مقابل این حسن نیت و تلاش سازنده شاهد بدعهدی و اتهام‌زنی واهی هستیم شما چه انتظاری از نمایندگام محترم مجلس دارید، آن هم در شرایطی که ملت و مردم فهیم ایران از ما این انتظار را دارند که در مقابل غربی‌ها از حقوق مسلمشان صیانت کنیم. لذا این مسائل در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مطرح شد و در نهایت طرح مد نظر و مذکور تهیه شد. انشاءالله بعد از پایان تعطیلات چند روزه مجلس این طرح در صحن علنی به رای گذاشته خواهد شد و با رای قاطع نمایندگان، دولت را مکلف به توقف تعهدات داوطلبانه پروتکل الحاقی خواهد کرد تا به این شیوه بتوانیم واکنشی قاطع و در خود را به تمام بدعهدی ها و نادیده گرفتن حقوق اولیه جمهوری اسلامی ایران در برجام، شورای حکام و آژانس بین المللی انرژی اتمی از خود نشان دهیم.

در راستای نکات شما برخی از ناظران و کارشناسان پیرو مواضع رادیکال تعدادی از نمایندگان در صحن علنی انتظار داشتند که مسئله‌ خروج از ان پی تی در دستور کار مجلس قرار گیرد، نه توقف داوطلبانه تعهدات پروتکل الحاقی. آیا اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در صورت واکنش تندتر شورای حکام با تصویب قطعنامه ای با لحن صریح تر و یا تلاش برای ارجاع پرونده از شورای حکام به شورای امنیت مسئله خروج از ان پی تی را در دستور کار قرار خواهند داد؟

نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و همکاران عزیرم در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی برای حفظ حقوق مردم ایران و نیز نشان دادن واکنش قاطع در برابر هرگونه زیاده خواهی، عهدشکنی و اتهام زنی علیه پرونده فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران سعی خواهند کرد بنا به اقتضائات و شرایط بهترین واکنش را در دستور کار قرار دهند. در این راستا کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نظر به وظیفه تخصصی محوله در امر دیپلماسی، سیاست خارجی و حوزه امنیتی موظف است که مواد اولیه در صحنه علنی مجلس را در قالب طرح مد نظر ارائه کند. لذا با مذاکرات و مباحثی که در میان اعضای محترم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی انجام شد همه جوانب، ابعاد و جهات مسئله را مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت. خوشبختانه اسامی اعضای محترم کمیسیون کاملا مشخص است و شاهد هستیم که افرادی هم از وزارت امور خارجه، هم دوستان امنیتی و دوستان سیاسی در این کمیسیون حضور دارند و یک جمع کاملا تخصصی و حرفه ای در امر دیپلماسی، سیاسی و امنیتی در این کمیسیون شکل گرفته است. پیرو این نکته ما تمام جوانب را برای انجام واکنش قاطع جمهوری اسلامی ایران پیرامون تصویب قطعنامه شورای حکام آژانش بررس کردیم و در نهایت طرح مذکور برای الزام دولت به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در صحن ارائه شد. پس موضوع طرح کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بعد از تعطیلات که در صحن به رای گذاشته خواهد شد صرفاً برای الزام دولت به منظور توقف داوطلبانه تعهدات پروتکل الحاقی است، نه چیزی بیشتر از آن. یعنی فعلا مسئله خروج از ان ‌پی‌ تی در دستور کار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیست و باید منتظر ماند و دید که در آینده چه شرایط و اقتضائاتی برای پرونده هسته‌ای ایران در شورای حکام و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شکل خواهد گرفت که بنا به تناسب ما اقدامات و واکنش‌های مختلفی را در دستور کار خواهیم داشت.

اما متاسفانه آقای محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در گفت وگوی زنده اینستاگرامی با اعتماد آنلاین عنوان کرد که درصد پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات سوم نوامبر بالای ۵۰ درصد است. به نظر من این مواضع وزیر امور خارجه درست و سنجیده نبود، آن هم در شرایط حساس کنونی. آقای ظریف به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اگر به فرض این ارزیابی را از شرایط داخلی ایالات متحده آمریکا در آستانه انتخابات دارد نباید آن را علنی می کرد. چون به نظر من این سخنان یک پالس دلگرم کننده از سوی دستگاه سیاست خارجی به دونالد ترامپ بود که در شرایط چندان خوبی برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قرار ندارد. به نظر من این سخنان آقای ظریف نشان از این داشت که تلویحا عنوان کرده بود که مقامات و مسئولین جمهوری اسلامی ایران به سمت مذاکره با دولت دونالد ترامپ پیش روند چون با شانس پیروزی بالای ۵۰ درصد وی در انتخابات پیش رو، دولت بعدی آمریکا نیز به ریاست جمهوری دونالد ترامپ خواهد بود. البته در شرایطی که چند روز قبل تر خود دونالد ترامپ در توئیت هایی از ایران درخواست کرده بود که مذاکرات با آمریکا را قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری داشته باشد، نشان از این دارد که مواضع اخیر آقای ظریف و توئیت های دونالد ترامپ مکمل هم بودند. بنابراین من اینجا یک نقد بسیار جدی به سخنان نسنجیده محمد جواد ظریف دارم.

به موازات رفتار غیر حرفه‌ای و دیپلماسی مخرب شورای حکام، اروپایی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شاهد دور جدید تلاش جدی ایالات متحده برای تمدید نامحدود تحریم های تسلیحاتی ایران هستیم. در این راستا آمریکا روز دوشنبه متن قطعنامه مدنظر خود در شورای امنیت برای تمدید نامحدود تحریم های تسلیحاتی ایران را به ۱۵ عضو شورا ارائه کرده است و تلاش دارد در جلسات این شورا قطعنامه مورد نظر را تصویب کند. در این رابطه شورای امنیت سازمان ملل متحد از امروز چهارشنبه چهارم تیرماه نخستین دور گفت وگوها در مورد قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران را آغاز کرده است. اگرچه روسیه و چین صراحتاً با تصویب این قطعنامه مخالفت کردند و امکان وتوی آن وجود دارد، اما از نگاه شما تا چه اندازه فشارهای ایالات متحده آمریکا می‌تواند باعث شود که خروجی نهایی شورای امنیت متفاوت از انتظارات شود؟

به نظر من در شورای امنیت سازمان ملل اتفاق خاصی برای تحریم تسلیحاتی ایران روی نخواهد داد. در این راستا حتی قرار است آژانس در شهریور ماه مجددا قطعنامه دیگری در خصوص پرونده فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران صادر کند که من به شخصه امیدوارم قطعنامه آتی با درک واقعیات موجود و بدون فشار دیگر کشورها، مواضع تعدیل شده تری را در دستور کار آژانس قرار دهد تا بستر را برای کاهش رفتارهای غیر حرفه ای و مخرب آژانس فراهم اورد. اما با این تفاسیر تمام این اتفاقات هیچ گونه تاثیر خاصی بر مسائل ندارد و من معتقدم تمام این تلاش‌ها، رفتارهای ایذایی ایالات متحده به منظور ایجاد یک برگ برنده برای پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست. لذا تا تعیین تکلیف انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اتفاق چندان خاصی روی نخواهد داد. بعد از تعیین تکلیف انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا خواهد بود که اروپایی ها بنا به نگاه دولت بعدی مستقر در کاخ سفید سیاست خارجی و دیپلماسیش را در برابر ایران تنظیم خواهد کرد. از طرف دیگر من معتقدم تمام این رفتارهایی که از طرف اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها علیه ایران در دستور کار است به این منظور ایجاد شده که ذهن مسئولین و مقامات از پیگیری و حل و فصل مشکلات و چالش های اقتصادی و معیشتی مردم منحرف شود. در این راستا نمایندگان مجلس شورای اسلامی قطعاً حامی دولتی است که عزم راسخی برای حل و فصل مشکلات معیشتی مردم دارد. این در حالی است که اروپایی‌ها برای باورند که با افزایش فشار به دولت این امکان وجود دارد که ایران به سمت انفعال بیشتر و همکاری جدی تر با آنها پیش رود. اما نمایندگان محترم مجلس یازدهم و اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بر این باورند که اگر به زیاده خواهی های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جواب و واکنش قاطعی نشان ندهیم شاهد تکرار این زیاده‌خواهی‌ها خواهیم بود.