موفقیت سپاه در پرتاب ماهواره نور یعنی بالانس قدرت به نفع تهران

گفت وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی - سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران امروز (چهارشنبه) از موفقیت آمیز بودن پرتاب اولین ماهواره نظامی به فضا خبر داد. در این راستا ماهواره نظامی با عنوان "نور" و با استفاده از موشک حمل کننده "قاصد" در  ۳ مرحله پرتاب شد که نهایتا این ماهواره با موفقیت در مدار ۴۲۵ کیلومتری از سطح زمین قرار گرفت و هم اکنون ماهواره نور در حال چرخش در این مدار است. قرار گرفتن اولین ماهواره نظامی جمهوری اسلامی ایران در مدار زمین با فوریت بازتاب گسترده ای در رسانه های جهان و منطقه داشت و آن را نشانه و دستاورد بزرگی برای ایران خواندند. دیپلماسی ایرانی برای بررسی ابعاد منطقه ای و بین المللی پرتاب ماهواره سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گفت و گویی را با محمدصادق کوشکی، کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی و بین المللی صورت داده است که در ادامه می خوانید:

ماهواره نور به عنوان نخستین ماهواره نظامی جمهوری اسلامی ایران صبح امروز (چهارشنبه ۳ اردیبهشت ماه) با ماهواره‌بر  ۳ مرحله ای قاصد از کویر مرکزی ایران توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با موفقیت پرتاب شد و در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین قرار گرفت؛ اقدامی که در همان ساعات اولیه با بازتاب های گسترده رسانه‌های جهانی مواجه شد. این مسئله نشان از اهمیت این اقدام تهران می دهد. اما نکته اینجاست که با توجه به اینکه اساساً ماهواره برها طبق تعریف نظامی یک «موشک بالستیک» قلمداد می شوند و با نگرش نظامی ماهواره بر «قاصد» در کنار ماهواره بر بازنشسته «سفیر»، ماهواره بر «سیمرغ» و ماهواره بر «قائم» یقینا در دسته موشک های بالستیک قرار داد، اگر چه که به واسطه در دسترس نبودن مشخصات نمی توان با قاطعیت عنوان کرد که ماهواره بر قاصد در چه دسته ای از موشک  بالستیک تاکتیکی(TBM)، کوتاه برد(SRBM)، میان برد(MRBM)، دوربرد(IRBM) و یا قاره پیما(ICBM) جای دارد. (البته احتمالا قاصد جزء موشک های بالستیک دوربرد و یا قاره پیما محسوب می شود). با این تفاسیر اقدام امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط اروپایی‌ها و به خصوص ایالات متحده آمریکا با چه پیامدها، سناریوها و واکنش های مواجه خواهد بود؟ آیا این اقدام می تواند دوباره پرونده موشکی ایران را در محافل بین المللی حساس کند؟

واقعیت این است که یکی از ابزارها، نیازها و ملزومات بدیهی دفاعی هر کشور در روزگار فعلی داشتن یک ماهواره اختصاصی نظامی است، آن هم درخصوص کشوری با وسعت و مساحت جمهوری اسلامی ایران که از نظر بافت جغرافیایی نیز بسیار متنوع است. شاید کشورهای کوچکی مانند کویت، بحرین، قطر و نظایر آن به واسطه مساحت کم کشورهایشان نیازی به استفاده از ماهواره نداشته باشند، اما وسعت کلان و مساحت گسترده ایران یقیناً کشور را بر آن داشته است که به فکر ساخت و بهره‌برداری از ماهواره های اختصاصی نظامی باشد. از همه مهمتر شرایط ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران در منطقه حساس خاورمیانه این نیاز و وابستگی به برخورداری از ماهواره اختصاصی نظامی را، نه دو چندان، بلکه صد چندان می کند. چرا که بدون تعارف ایران به واسطه نداشتن ماهواره اختصاصی نظامی اکنون در خصوص رصد تحرکات و فعالیت های نظامی که از سوی دشمنان ایران اسلامی، به ویژه در منطقه غرب آسیا و در کنار مرزهای ایران اسلامی در حال طرح‌ریزی است هر لحظه اماکن دارد با خطر وتهدید رو به رو شود. به عبارت دیگر نداشتن ابزار مفیدی مانند ماهواره نظامی اختصاصی نیروهای مسلح ما را دچار مضیقه کرده است و در این مدت این نیروهای نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران سعی کرده اند با استفاده از ابزارهای جایگزین این خلاء را پر کنند. پس اقدام امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پرتاب ماهواره نور به مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین در واقع رفع این نیاز جدی و اساسی نظامی ایران بوده است. آن هم در شرایطی که رژیم صهیونیستی و دیگر دشمنان منطقه ای و فرامنطقه ای ما از این ابزار استفاده و بهره بسیار زیادی برده اند و با آزادی عمل تمام بیشترین بهره برداری را از ماهواره های نظامی اختصاصی خود در رصد فعالیت‌های ایران داشته و به تبع آن دست به جاسوسی های گسترده ای از کل خاک جمهوری اسلامی ایران زده اند، اما متاسفانه در مقابل جمهوری اسلامی ایران تا به امروز چهارشنبه از این امتیاز محروم بوده است، ولی خوشبختانه با اقدام بسیار مناسب، بجا، شجاعانه و قابل تحسین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پرتاب ماهواره نور انشاالله از امروز این خلاء نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پر خواهد شد.

پس با توجه به نکاتی که اشاره شد اساساً داشتن یک ماهواره اختصاصی نظامی برای ایران یک حق مسلم است. چرا که این مسئله جزء از حقوق مسلم دفاعی هر کشوری است که برای دفع تجاوزات و اقدامات مخرب امنیتی دیگر کشورهای متخاصم بتواند از ابزارهای مناسب خود استفاده کند. از طرف دیگر این نکته را هم باید در نظر داشت که مسئله پرتاب ماهواره نور توسط ماهواره بر قاصد برای رصد اطلاعات و گردآوری داده های امنیتی به منظور رصد فعالیت های دشمن است. لذا داشتن ماهواره و ماهواره بر فعال کردن ابزار نظامی تهاجمی مستقیم علیه کشوری خاص تلقی نمی شود. حال در سایه این نکاتی که مطرح شد و با توجه به اهمیت راهبردی این ماهواره و نیاز مبرم نیروهای مسلح ما با برخورداری از یک ماهواره اختصاصی نظامی سبب شده است که سپاه دست به پرتاب ماهواره نور بزند. پس دلیلی ندارد ما به خاطر تعریف و تفسیر یا واکنش اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها خود را از این حق مسلم محروم کنیم. لذا از اینکه غرب چه تفسیری از اقدام امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پرتاب ماهواره نور خواهد داشت، برای ما الزامی ایجاد نمی کند که بخواهیم حق طبیعی و لازم خود برای داشتن یک ماهواره اختصاصی نظامی را نادیده بگیریم. اگر بنا باشد جمهوری اسلامی ایران تفسیرهای اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها را در خصوص حق دفاعی و موشکی خود بپذیرد، ما باید موشک هایی تنها با برد کمتر از ۳۰۰ کیلومتر داشته باشیم. چراکه ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی بر مبنای نگاه و فشار رژیم صهیونیستی و به منظور حفظ امنیت این رژیم متجاوز و غاصب بارها و بارها تاکید کرده‌اند که باید توان موشکی ایران به زیر ۳۰۰ کیلومتر کاهش پیدا کند. پس ما باید بر اساس شرایط ژئوپلتیک، اقتضائات ژئواستراتژیک، نیازها و الزامات نظامی و امنیتی خود دایره برد موشکی و  نیز حوزه اقداماتمان را تعریف کنیم، نه بر مبنای نگاه و تفسیر اروپایی‌ها و امریکا هایی، کما اینکه این کشورهای اروپایی و به خصوص ایالات متحده آمریکا اقدامات و تحرکات نظامی و امنیتی خود را، نه بر اساس خواست دیگر کشورها که بر مبنای منافع ملی و الزامات نظامی و امنیتی خود در دیگر مناطق جهان تعریف می کنند. پس طبیعی است که ایران هم بخواهد در این شرایط از این ابزار لازم به نفع منافع خود استفاده کند.

اما با توجه به مدار ۴۲۵ کیلومتری که ماهواره نور در آن قرار گرفته است، شرایط ایران برای پرتاب ماهواره های دیگر، به خصوص در حوزه ماهواره‌ای غیرنظامی چگونه خواهد بود، آن هم با توجه به دو شکست قبلی کشور در پرتاب ماهواره های غیر نظامی شامل پرتاب ناموفق ۵ مرداد ۱۳۹۶/ ۲ ژوئیه ۲۰۱۷ ماهواره بر سیمرغ از پایگاه فضایی اما خمینی (ره) در سمنان و پرتاب ناموفق مجدد ۲۰ بهمن ۱۳۹۸/ ۹ فوریه ۲۰۲۰ از پایگاه فضایی اما خمینی (ره) در سمنان؟

نکته بسیار مهم دیگری که بر اهمیت اقدام امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پرتاب ماهواره نور می افزاید به همین مسئله شما باز می‌گردد. چرا که قطعاً پرتاب این ماهواره و قرار گرفتن آن در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین که طولانی ترین مداری است که کشور توانسته است یک ماهواره در آن قرار دهد، می‌تواند مبنای دیگر پرتاب‌های موفق ایران در حوزه ماهواره های غیر نظامی باشد. به هر حال در حوزه فضایی و پرتاب ماهواره ها مسئله شکست و ناکامی در پرتاب ماهواره برها و یا قرار نگرفتن ماهواره در مدار مد نظر یک مسئله طبیعی است، به خصوص که کشور در شرایط تحریمی قرار دارد و نمی تواند از دانش، ابزارها و مواد اولیه مناسب برای ساخت، تولید، تجهیز و پرتاب ماهواره‌ استفاده کند. 

از طرف دیگر با عبور کشور از دو نسل قبلی ماهواره بر سفیر و سیمرغ و موفقیت ماهواره بر قاصد اکنون شرایط کشور برای به کار گیری نسل جدید ماهواره برها مهیاست. چرا که ماهواره نور اکنون در مداری بیش از ۳ برابر بالاتر از ماهواره های قبلی ایران قرار دارد. به بیان دیگر اهمیت قرار گرفتن ماهواره نور در مدار ۴۲۵ کیلومتری از این جهت است که قرار گرفتن ماهواره ها در این مدار به معنای آن است که کشور در مدارهای کاربردی از فضا برای استفاده از ماهواره ها قرار گرفته است. یعنی اکنون ماهواره نور از حالت ماهواره های آزمایشی قبلی خارج شده است و قابلیت و کارکرد یک ماهواره نظامی جدی را دارد.

در کنار ابعاد منطقه ای و بین المللی پرتاب ماهواره نور مسئله دیگری که وجود دارد به برخی واکنش های احتمالی داخلی باز می گردد. در این راستا و با توجه به شرایط سخت به خصوص در حوزه اقتصادی و معیشتی کشور به واسطه تداوم شیوع کرونا شاید این سوال پیش بیاید که چرا در این وضعیت نا به سامان که کشور در مضیقه اقتصادی قرار دارد اقدام به پرتاب این ماهواره شده است؟

اشتباه نکنید پرتاب یک ماهواره و قرار گرفتن موفق آن در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین، اقدامی نیست که بخواهیم که یک روزه ای، یک هفته ای، یک ماهه و یا یک ساله آن را انجام دهیم. پرتاب موفق امروز نتیجه تلاش حداقل ۱۰ سال است. پروژه ای که روی آن تحقیق، برنامه‌ریزی، مشورت و ممارست گسترده صورت گرفته است. اینگونه نیست که امروز نظام اراده کند یک ماهواره بسازد و آن را در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار دارد و فردا آن را عملیاتی کند. پس این نگاه یک نگاه کوته بینانه و سطحی است که پرسیده شود که چه نیازی به پرتاب ماهواره در این شرایط بود؟ ما نان نداریم، ماهواره و ماهواره بر به چه کار ما می آید؟ چرا پول ساخت این ماهواره و ماهواره بر را به مردم در شرایط کنونی کرونایی ندادند؟ و ...؛ این یک دید بسیار محدود است که ناشی از عدم شناخت در حوزه مسائل نظامی و فضایی است. مگر این که افرادی از اساس و بنیاد حق داشتن توان و دانش در حوزه فضایی را برای ایران منکر شوند، کما اینکه بسیاری هم حق داشتن توان و دانش هسته‌ای صلح‌آمیز را برای ایران خط قرمز تلقی کردند. پس باز هم تکرار می کنم پرتاب غرورآفرین ماهواره نور نتیجه یک پروژه ۱۰ سال است. کما این که کشورها در این حوزه سرمایه گذاری های طولانی مدت چند ده ساله ای انجام می دهند. پس هزینه تحقیق، طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره نور و ماهواره بر قاصد در یک پروسه ۱۰ ساله برنامه‌ریزی شده و اینگونه نبوده که بخواهیم بگوییم که اکنون اجحافی در حق اقتصاد و معیشت مردم در شرایط کرونایی صورت گرفته است. این یک اقدامی که سال های گذشته انجام شده است و ما امروز نتیجه، ثمره و بهره‌برداری آن را شاهدیم.

ولی سوالی که ذهن را درگیر می‌کند این است که چرا در این شرایط تهران اقدام به پرتاب این ماهواره کرده است؟

واقعیت آن است که اساساً پرتاب یک ماهواره، آن هم با ابعاد و مختصات ماهواره نور اقدامی نیست که بخواهیم آن را محدود به شرایط لحظه‌ای و یا مناسبات سیاسی و دیپلماتیک کنیم، چراکه موفقیت در پرتاب این ماهواره و ماهواره بر نیاز به رصد دقیق، جزئی و عمیق شرایط فنی، طبیعی، هوایی و دیگر مسائل دارد. لذا اگر تمام این فاکتورها برای پرتاب موفقیت آمیز یک ماهواره مانند ماهواره نور مهیا باشد، ماهواره پرتاب می شود. پس نباید این اقدام را مانند افتتاح یک پروژه عمرانی در نظر بگیریم و یا آن را محدود به شرایط و اقتضائات سیاسی و دیپلماتیک کرده و در حد یک واکنش برای موازنه قوا تقلیل دهیم. کما اینکه اگر شرایط جوی و یا مسائل فنی برای پرتاب موفقیت آمیز این ماهواره و ماهواره بر فراهم نبود قطعاً سپاه پاسداران انقلاب اسلامی امروز اقدام به پرتاب این ماهواره امید به فضا نمی کرد. پس تصمیم نهایی در این رابطه تنها توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای پرتاب و یا عدم پرتاب این دست ماهواره ها گرفته نمی شود، بلکه تصمیم گیرنده نهایی شرایط فنی و جوی و ده ها فاکتور دیگر است. در این راستا حتی قدرتمند ترین کشورهای دارای فناوری فضایی هم مادامی که شرایط فنی و جوی پرتاب موفقیت آمیز یک ماهواره وجود نداشته باشد، این کار را انجام نمی دهند. لذا اقدام امروز اقدامی است که در سایه مساعدت فاکتورهای فنی گرفته شده است، البته قطعاً این اقدام موفقیت آمیز و غرور آفرین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می تواند باعث تقویت روحیه مردم در شرایط کنونی کشور شود و قطعات بالانس قدرت به نفع ایران در منطقه و جهان خواهد داشت.

آیا آیا پس از مخالفت‌های صریح و قاطع ایالات متحده آمریکا در برابر تلاش ها و تحرکات دیپلماتیک کرونایی ایران برای شکستن فضای تحریم‌های کاخ سفید و نیز برخی جنجال آفرینی های واشنگتن در عراق و خلیج فارس ضد جمهوری اسلامی ایران، اقدام امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پرتاب ماهواره نور می تواند تصمیم و واکنشی به منظور موازنه قوا در برابر ایالات متحده آمریکا از جانب تهران تلقی شود؟

قطعاً اقدام امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پرتاب موفقیت آمیز ماهواره بر قاصد و قرار گرفتن ماهواره نور در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین می تواند باعث افزایش اقتدار و برجسته شدن توان نظامی و دانش فضایی ایران در جهان شود کما اینکه تنها ساعاتی بعد از اعلام رسمی موفقیت ایران در پرتاب ماهواره نور ما شاهد بازتاب های گسترده رسانه های اروپایی، آمریکایی و عربی بودیم که قطعا می تواند این بازتاب ها توان و اقتدار ایران را پررنگ تر کند. اگرچه امکان دارد برخی رسانه ها با برخی غرض ورزی ها بخواهند پرونده فعالیت های موشکی ایران را حساس کنند، اما در نهایت نمی تواند روی موفقیت ایران در پرتاب ماهواره نور سرپوش بگذارند و این مسئله باعث موازنه قوا ایران خواهد شد. اما باز هم تاکید می کنم که اقدام امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پرتاب ماهواره نور برای نشان دادن واکنش به اروپا و آمریکا صورت نگرفته است. چون این پروژه یک پروژه ای بوده است که بر روی آن کلی هزینه، تحقیق، بررسی و تلاش های جدی صورت گرفته است که ما نتیجه آن را امروز شاهد بودیم.