آمریکا، شریک خواسته/ناخواسته حوادث تلخ برای ملت ها در خاورمیانه

نویسندگان: رابرت اسپرینگبورگ (استاد بازنشسته امور امنیت ملی و پژوهشگر موسسه امور بین المللی ایتالیا)، اف. سی. «پینک» ویلیامز (ژنرال بازنشسته که در سال های 2008 تا 2011 به عنوان رئیس دفتر همکاری های نظامی و ارتباط دفاعی با سفارت ایالات متحده در قاهره خدمت کرده)، جان زاواژ (استادیار امور امنیت ملی در دانشکده تحصیلات تکمیلی نیروی دریایی که در سال های 2017 تا 2018 به عنوان رئیس همکاری های نظامی و ارتباط دفاعی سفارت ایالات متحده در یمن مشغول به کار بوده)

دیپلماسی ایرانی: در ادامه، استراتژی ها و تاکتیک های مساعدت امنیتی سه بازیگر و رقیب اصلی در منطقه مِنا یعنی ایالات متحد، روسیه و ایران بیشتر مورد بررسی قرار خواهد گرفت. لازم است که شرایط و اهداف هر یک از این کشورها ارزیابی شوند.

مساعدت امنیتی آمریکایی

اهداف- اهداف ایالات متحده در منطقه مِنا از دیرباز ایجاد بازارهای با ثبات انرژی جهانی برای کسب اطمینان از جریان آزاد نفت و گاز در منطقه، حفظ تعادل قدرت مطلوب برای منافع ایالات متحده و از همه مهم تر، تقویت ثبات منطقه ای است. از این نظر می توان گفت که اهداف ایالات متحده در تضاد کاملی با ایران است که افکار مشابه انقلابی در میان بازیگران غیردولتی را تقویت و ناگزیر حاکمیت دولت ها را تضعیف و گاهی اوقات دست کم در کوتاه مدت بی ثباتی ایجاد می کند. از 11 سپتامبر 2001 یک هدف دیگر ایالات متحده جلوگیری از حملات تروریستی به آمریکا یا منافع آن بوده که به نوبه خود به راهبردی برای جلوگیری یا مهار «فضاهای بدون نظارت و کنترل» مناسب برای فعالیت سازمان های افراطی انجامیده است.

در دستیابی به این اهداف، استراتژی ارجح ایالات متحده همکاری با دولت های منطقه برای برقراری و حفظ تماس های حرفه ای طولانی مدت، ایجاد ظرفیت دفاع از خود در کشور شریک، تقویت نقاط اشتراک آن با نیروهای آمریکایی در عملیات ائتلافی و تسهیل دسترسی نیروهای نظامی آمریکایی است. ایالات متحده در بعضی موارد برای دستیابی به اهداف خود با بازیگران غیردولتی همکاری کرده است که به عنوان نمونه می توان به سوریه و یمن اشاره کرد. با این وجود، ضرورت استراتژیک حفظ وضعیت موجود برای ایالات متحده با تقویت بازیگران غیردولتی و تضعیف ظرفیت دولت ها همخوانی ندارد.

کسب اطمینان از ثبات بیشتر از طریق حمایت از دولت های شناخته شده و کارآمد در برابر بازیگران غیردولتی به دست می آید. اگرچه ایالات متحده بی شک در صورت لزوم برای دستیابی به اهداف خود به همکاری با رژیم های سرکوبگر ادامه خواهد داد، دست کم در ارتش آمریکا باور عمومی این است که سرکوب شدید نمی تواند به ثبات بلند مدت بینجامد. به همین دلیل، تقویت نهادهای ملی، ترغیب به نظارت غیرنظامی بر ارتش، ارتقاء ارزش های دموکراتیک و حقوق بشر از جمله اهداف اصلی ایالات متحده به شمار می روند چرا که در حمایت از وضعیت نهایی مطلوب ثبات منطقه ای عمل می کنند.

ایالات متحده علاوه بر ثبات دولت ها،  به دنبال تقویت همکاری های منطقه ای برای اعتمادسازی، ارتباطات و در صورت لزوم عملیات نظامی ائتلافی در مقابله با تهدیدها برای منافع منطقه ای و ایالات متحده است. برنامه های مساعدت و همکاری امنیتی ایالات متحده در منطقه مِنا هدف ارتقاء مشارکت ها و تقویت توانایی های شرکا از طریق ایجاد اتحاد و تسهیل دسترسی آمریکا را دنبال کند. اهداف آمریکا در سراسر منطقه مشابه است و یک مرور اجمالی بر مساعدت امنیتی آمریکا در کشورهای خاص، آن را نشان می دهد. برای نمونه در لبنان، سیاست ایالات متحده «تقویت استقلال لبنان و تامین امنیت مرزهای آن، مقابله با تهدیدهای داخلی و ایجاد نهادهای دولتی قانونی» است. ابزاری که ایالات متحده برای پیشبرد این استراتژی پیش گرفته، پشتیبانی از ارتش لبنان به منظور ایجاد یک نیروی نظامی ملی قدرتمند برای مقابله با بازیگران غیردولتی است. ایالات متحده همچنین سعی دارد ظرفیت خدمات امنیتی غیرنظامی این کشور را در مقابله با تهدیدهای تروریستی تقویت کند. در عربستان سعودی، اهداف ایالات متحده عبارتند از تضمین امنیت نفت، تاکید بر اهمیت منطقه ای پادشاهی و موقعیت استراتژیک آن به عنوان اهرمی در برابر ایران، ایجاد مسیر دسترسی آسان و حق پرواز برای نیروهای آمریکایی ضمن حمایت از «عربستان سعودی و منطقه در برابر تاثیرات بی ثبات کننده تروریسم، مقابله با نفوذ ایران و دیگر تهدیدها» است.

یمن تصویری پیچیده تری از اهداف ایالات متحده و ابزار دستیابی به آنها ارائه می کند. ایالات متحده از سال 2002 عملیات جنگی را در یمن ابتدا از طریق حملات هواپیماهای بدون سرنشین و حضور/عدم حضور متوالی نیروهای ویژه عملیاتی با هدف نابودی قابلیت های القاعده در شبه جزیره عربستان، خلافت خودخوانده داعش و گروه های وابسته به آنها آغاز کرد. اما پس از سال 2015 به اشکال مختلف به نیروهای مداخله کننده به رهبری عربستان سعودی کمک کرد. اهداف آمریکا در یمن عبارت بودند از: «بازگرداندن دولت به رسمیت شناخته شده از سوی سازمان ملل در یمن و حفظ تمامیت ارضی عربستان سعودی در برای هجوم حوثی های مستقر در یمن»؛ «ادامه حمایت از شرکای منطقه ای ایالات متحده برای کمک به کاهش تهدیدها برای غیرنظامیان و زیرساخت های مهم»؛ «بهبود عملکرد عملیاتی عربستان سعودی»؛ «و کاهش تلفات غیرنظامی»؛

در عراق، اکنون که داعش شکست خورده، ایالات متحده هدف عراقی با ثبات و به دور از سلطه ایران یا گروه های نزدیک به آن را دنبال می کند. همانند دیگر مساعدت های امنیتی ایالات متحده در منطقه، در عراق هم این کمک ها بر توسعه ارتش مدرن و حرفه ای پاسخگو به قدرتی غیرنظامی و توانا در دفاع از مرزهای ملی متمرکز است. برنامه های ایالات متحده همچنین هدف ترویج «پایبندی به قانون و احترام به حقوق بشر» را دنبال می کنند. در سوریه، اگرچه اهداف ایالات متحده بارها تغییر کرده، اما بررسی سیاست داخلی مقامات ایالات متحده در اواخر سال 2018 نشان می دهد که آنها به دنبال 1) کسب اطمینان از شکست قطعی داعش، 2) حل و فصل سیاسی جنگ داخلی سوریه و 3) عقب نشینی نیروهای تحت فرمان ایران هستند.

همانطور که برنامه های ایالات متحده نشان می دهند، ماهیت گسترده و بلند مدت اهداف ایالات متحده به ویژه در رابطه با کسب اطمینان از ثبات، عمدتا این کشور را به سمت استراتژی همکاری با دولت های مستقر البته با چند مورد استثنا، سوق می دهند. اگرچه اهداف مساعدت امنیتی ایالات متحده عمدتا از روابط در سطح دولت ها تامین می شود، اما گاهی هم ایالات متحده به دلیل اقدامات و سیاست های خارجی و داخلی شرکای خود مسئول دانسته می شود. در چنین مواردی است که مساعدت امنیتی ایالات متحده از دیدگاه دیگران شیطانی انگاشته می شوند. آمریکا در نتیجه تمایل به حفظ روابط خود با دولت ها به عنوان دریافت کنندگان مساعدت امنیتی می تواند همدستی ناخواسته یا اتفاقی در حوادث برای ملت ها باشد و نمونه این اتفاق در فاجعه ناشی از عملیات تحت رهبری عربستان سعودی در یمن مشهود است.

اگرچه ایالات متحده در کشورهای مختلف استراتژی های گوناگونی را در پیش گرفته، اما همه آنها برای پیشبرد اهداف اصلی آن در منطقه طراحی شده اند:
•    حفظ تعادل قدرت مطلوب برای منافع ایالات متحده؛
•    تقویت ثبات منطقه ای؛
•    بازداری از حملات تروریستی به ایالات متحده یا منافع آن؛
•    کسب اطمینان از جاری شدن آزادانه نفت و گاز و تقویت ثبات در بازارهای جهانی انرژی؛
(این مطلب ادامه دارد.)

منبع: کارنگی اهدا برای صلح بین المللی / مترجم: طلا تسلیمی