تقصیر از چین نیست از ماست

محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

دیپلماسی ایرانی: 

شرح ماجرا

سخنگوی وزارت بهداشت ایران می‌گوید «به نظر می‌رسد آمار‌های چین یک شوخی تلخ بود.» سفیر چین پاسخ می‌دهد «وزارت بهداشت چین هر روز نشست خبری دارد. پیشنهاد می‌کنم برای حصول نتیجه، اخبار آن را با دقت بخوانید.»

سخنگو: «مباحث علمی را هیچگاه نه می‌توان و نه باید با سیاست آمیخت، همه محافل آکادمیک دنیا بر پایه اطلاعات اپیدمیولوژیک و گزارش محققان چین، حداقل آنفلوآنزای تیپ A  را از ویروس نوپدید کرونا وخیم‌تر قلمداد کردند، امروز یافته‌ها خلاف این را نشان می‌دهد، به یافته‌های خودی اطمینان بیشتری داریم.»

سفیر چین پاسخ می‌دهد: «آقای عزیز، بنابراین امیدوارم که شما به حقایق و تلاش‌های بزرگ مردم چین احترام بگذارید.»

داستان بالا می‌گیرد. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران توئیت می‌کند «شجاعت، فداکاری و عملکرد حرفه‌ای چین در مهار کووید ۱۹ را باید تائید کرد.»

سفیر ایران در چین هم دست به کار می‌شود و می‌نویسد «تاکنون کمک‌های دولتی و مردمی چین با ۲۸ پرواز طبق جدول پیوست از شهرهای پکن، شانگهای و گوانجو به کشورمان ارسال شده است، بیش از ده میلیون ماسک، ۵۰۰ هزار کیت تشخیص کرونا، ۳۰۰ هزار جراحی و لباس ایزوله، دو میلیون و ۲۰۰ هزار دستکش، ۳۵۰ ونتیلاتور، ۵۰۰ اتاق پیش ساخته بیمارستانی و انواع دارو و تجهیزات بیمارستانی از جمله این کمک‌ها می‌باشد.»

حمله‌های اصولگرایان به سخنگو هم شروع می‌شود که چرا در این شرایط حساس برای کشور هزینه تراشیده و در شرایطی که هیچ کشور دیگری در جهان کمک و یاور ایران نیست، چین را رنجانده است.

آقای سخنگو هم از دل چینی‌ها درمی‌آورد و توئیت می‌کند «و اما، دولت و ملت ایران قدردان دولت‌ها و ملت‌هایی است که بویژه در این همه گیری جهانی کرونا در کنارشان ایستادند و حافظه تاریخی ایرانیان البته این قسمت ماجرا را هم فراموش نخواهد کرد. حمایت‌های چین از ملت ایران در این روز‌های سخت، هکذا فراموش ناشدنی است. بیگانگان ذوق زده نشوند.»

تحلیل و نتیجه‌گیری

یک؛ اگر سفیر چین خیلی تند و حتی خارج از عرف دیپلماتیک جواب سخنگو را می‌دهد، کارش را درست انجام داده است. سفیر اصلاً وظیفه‌اش حفاظت از منافع کشورش است. ایرادی به سفیر چین وارد نیست، سفرای ما اگر انجام نمی‌دهند، وظیفه‌شان را نمی‌دانند یا آن‌قدر  احساس قدرت نمی‌کنند که از منافع کشور دفاع کنند.

دو؛ اصولگرایان درست می‌گویند که در این شرایط حساس نباید برای کشور هزینه تراشید، آن هم وقتی فقط یک کشور باقی مانده که در این شرایط کمک کند. سخنگو کار درستی نکرده است.

سه. اصل این حرف که نباید با سخن و گفتار برای کشور و منافع ملی هزینه تراشید هم درست است، اتفاقاً در همه شرایط درست است. میلیون‌ها ایرانی سال‌هاست همین را می‌گویند، برخی گوش نمی‌دهند.

چهار؛ تقصیر چینی‌ها نیست که در کشور ما به گونه‌ای عمل شده است که در جهان فقط چین انگیزه‌هایی برای حمایت نیم‌بند از ما دارد. اگر هم چینی‌ها از این موقعیت ما استفاده کرده و منافع‌شان را دنبال کنند، کار غیراخلاقی نکرده‌اند (یعنی اصلاً در روابط بین‌المللی عمدتاً اخلاق کیلویی چند)، کارشان را درست انجام می‌دهند.

 پنج؛ شایسته نیست ما به گونه‌ای عمل کنیم و به نقطه‌ای برسیم که چشم‌مان به حمایت چین باشد. چینی‌ها که تقصیری ندارند، نگاه‌مان به سیاست خارجی که واقعی و متوازن شود، آنها هم به گونه بهتری با ما رفتار خواهند کرد.

شش؛ چین، بخواهیم یا نخواهیم، یک قدرت اقتصادی، نظامی و سیاسی جهانی است و قدرتمندتر هم می‌شود. چینی‌ها هم مثل همه قدرت‌ها دنبال منافع‌شان هستند، هیچ تفاوتی هم ندارند. ما نتوانیم وزن چین در سیاست اقتصادی و روابط بین‌الملل ایران را با توسعه روابط با سایر قدرت‌ها متوازن کنیم، چینی‌ها همان کاری را با ما می‌کنند که باید بکنند: دنبال کردن منافع‌شان با تمام توان و فشار. این کار سخت را با چاشنی زبان هم خواهند آراست و از منظر منافع ملی خودشان، کار درستی هم می‌کنند، البته تلخ است.

هفت؛ این ما هستیم که باید گونه‌ای عمل کنیم که «چین‌گیر» (بر وزن نمک‌گیر) نشیم یا «گیر»ی نیفتیم که چینی‌ها بتوانند منافع‌شان را با فشار دنبال کنند، یا «گیر» چینی‌ها نیفتیم. هر جوری بخوانیدش، همان «چین‌گیر» عبارت خوبی است.

خلاصه کاری کنید «چین‌گیر» نشیم، قدرت‌شان که بیشتر شود، سخت‌تر هم می‌شود.

اصل «هزینه نتراشیدن برای منافع ملی» را هم همه در همه موقعیت‌ها رعایت کنند نه فقط سخنگوی وزارت بهداشت.