رقم خوردن سالی کم نظیر در سایه طوفانی از حواث و اتفاقات تلخ در سال جاری
سختی های ۹۹ کمتر از ۹۸ نخواهد بود!
نویسنده: عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی
دیپلماسی ایرانی – از 5 دی ماه سال 96، کشور سال های سختی را یکی پس از دیگری به امید بهبود در سال آتی پشت سر گذاشته است. از این حیث در طی دو سال مشقت بار اخیری که بر مردم ایران گذشت، شرایط به نحوی پیش رفته بود که جامعه در آستانه ورود به سال جدید، خود را به فردایی بهتر در سال تازه دلخوش می کرد، اما سال 98 که سال بی سابقه ای در تاریخ معاصر ایران به شمار می رود، طوفانی از حوادث و اتفاقات تلخ و سخت را با خود به همراه داشت، به گونه ای که می توان نظیر آن را در سال ابتدایی انقلاب اسلامی جستجو کرد. سیل ،زلزله، هجوم ملخ ها، فقر، بیکاری، سرنگ های آلوده و تزریق ایدز، حقوق عقب مانده کارگران، اعتصابات معلمان، اعتراضات آبان ماه به دلیل افزایش نرخ بنزین، ترور سردار سلیمانی توسط آمریکا و حمله متقابل موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پایگاه عین الاسد، پنهان کاری پیرامون ساقط شدن هواپیمای مسافربری اکراینی و کرونا تنها بخشی از حوادث تلخ سال 98 بود.
حال که آخرین ساعات سال جاری را سپری می کنیم در شرایطی به سر می بریم که هنوز سیل حوادث سال جاری تمام نشده است. لذا به تبع این واقعیت شاهد امتداد و کشیده شدن دامنه این حوادث به سال 99 نیز هستیم. این مسئله نقطه تفاوت بارز امسال با سال های گذشته است. از این رو جامعه حتی آن امید واهی دو سال اخیر را هم برای ایجاد تغییری هر چند کوچک و نسبی در وضعیت کنونی کشور را طی سال پیش رو از دست داده است، خصوصا که تداوم سایه سنگین دو مسئله جدی، یکی نگرانی از تداوم و تشدید شیوع کرونا و دیگری وضعیت نه چندان مناسب بودجه سال 99، نوید سالی سخت را به ایرانی ها می دهد. در این وضعیت یقینا جامعه باید کمربندهای خود را برای سالی به مراتب سخت تر از سال جاری ببندد.
شاید این نگاه تلخ در واپسین روز سال 98 به مثابه "آیه یاس خواندن" و "سیاه نمایی عمدی" از اوضاع تلقی شود. اما بی شک آمادگی هر چه بیشتر که برخواسته از همین نگاه تلخ با عینک بدبینی به شرایط کنونی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دیپلماتیک و حتی بهداشتی کشور باشد به مراتب از خوش بینی های بلاهت بار مجزا از واقعیت های میدانی، بهتر و صد البته کارسازتر است.
با این اوصاف اگر از وضعیت نگران گننده اقتصادی و بهداشتی کشور در سال 99 به واسطه احتمال تداوم و تشدید شیوع کرونا و بودجه ناامیدکننده و غیر واقعی دولت که یقینا آثار و تبعات بسیار مخرب و سنگینی بر دوش جامعه خواهد داشت، بگذریم، روی کار آمدن مجلس یازدهم با آن شاکله و بدنه سیاسی هم می تواند حکایت از پررنگ تر شدن اختلافات سیاسی در میان قوا بدهد.
به موازات اینها و با وخیم تر شدن وضعیت بهداشتی و درمانی کشور در سایه تشدید شیوع کرونا، دولت و در راس آن وزارت امور خارجه تلاش های گسترده سیاسی و تحرکات دیپلماتیک جدی، از رئیس دستگاه دیپلماسی تا سفرای ایران در دیگر کشورها به امید لغو یا حداقل تعدیل بخشی تحریم های ایالات متحده آمریکا به کار بست.
در این میان برخی این ارزیابی را داشتند که شاید به واسطه شکل گیری بحران شیوع ویروس کرونا در کشور و احتمال تسری آن به دیگر کشورها و نیز مواضع مقامات کاخ سفید در آمادگی آمریکا برای کمک به ایران در درمان این بیماری شاید بتوان شاهد فروکش کردن سیاست فشار حداکثری واشنگتن بر تهران، حداقل تا پایان عمر این ویروس بود، اما اقدام سه شنبه هفته جاری وزارت امور خارجه آمریکا در تحریم ۹ نهاد در آفریقای‌جنوبی، هنگ‌کنگ، چین و نیز سه فرد ایرانی به دلیل انجام مبادلات مالی قابل توجه در زمینه خرید، اکتساب، فروش، صادرات و بازاریابی محصولات پتروشیمی ایران نشان از این دارد که، نه تنها ایالات متحده خیال کوتاه آمدن از سیاست فشار حداکثریش بر جمهوری اسلامی، حتی به دلیل وضعیت بحرانی بهداشتی و درمانی در ایران را ندارد، بلکه به واسطه فشارهای اقتصادی ناشی از تداوم و احتمال تشدید شیوع کرونا، چه در زمینه مقابله دولت و تقویت کادر درمانی و چه آثار سوء آن بر وضعیت کسب و کار در داخل کشور، این فرصت را برای پررنگ تر کردن فشارها مغتنم شمرده است.
پیرو این نکات گفته های دیروز چهارشنبه محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشور در پیام نوروزیش با این مضمون که " ایران برمی‌خیزد و دوباره قفل زندان تحریم را می‌شکند" به یک شعار دیپلماتیک می ماند که هیچ امیدی برای تحقق آن در صحنه عمل وجود ندارد. بنابراین اقدام کاخ سفید در آخرین سه شنبه سال شمسی حکایت از آن دارد که عرصه دیپلماسی کشور در سال 99 نیز به مثابه عرصه سیاسی، اقتصادی و بهداشتی، سال بسیار سختی برای وزارت امور خارجه خواهد بود. به ویژه که هر چه به 13 آبان ماه سال آتی/ سوم نوامبر2020 زمان انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا نزدیک تر شویم احتمال رادیکال تر شدن سیاست های خصمانه دونالد ترامپ علیه ایران به منظور کسب مجدد کرسی ریاست جمهوری پررنگ تر خواهد شد. به ویژه که تهران در مقابل این اقدامات صراحتا تهدید به کاهش همکاری ها و نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی بر فعالیت های هسته ای خود و حتی خروج از ان پی تی را در صورت افزایش فشارهای آژانس، تداوم تلاش ها به منظور سیاسی و امنیتی کردن پرونده ایران در شورای حکام و نهایتا فعال شدن مکانیسم ماشه در شورای امنیت سازمان ملل کرده است.
در این راستا نباید فراموش کرد که اقدام 13 دی ماه سال جاری/ سوم ژانویه 2020 دونالد ترامپ در صدور فرمان ترورر سردار سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نقطه عطف و تقریبا بی بازگشتی را در افزایش تنش میان تهران و واشنگتن در کل منطقه خاور میانه ایجاد کرده است که مطمئنا به مرور زمان نیز دامنه این تنش ها در منطقه پررنگ تر خواهد شد. که نمونه بارز آن تحولات اخیر در عراق پس از حمله راکتی چهارشنبه گذشته با پایگاه نیروهای نظامی ایالات متحده در التاجی بود. با این اوصاف باید در سال آتی در کنار تداوم و تشدید سیاست فشار حداکثری آمریکا و پررنگ تر شدن تحریم ها، شاهد افزایش تقابل هر چه تمام تر ایالات متحده و جمهوری اسلامی در سطح منطقه غرب آسیا باشیم. مضافا نباید اقتضائات جدید و در عین حال حساس پرونده هسته ای ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی بعد از گزارش 13 اسفندماه سال جاری/ سوم مارس 2020 این آژانس را مبنی بر مطرح کردن اتهاماتی علیه فعالیت های هسته ای ایران و نیز اقدام سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان به عنوان اعضای اروپایی حاضر در توافق هسته ای در فعال کردن سازوکار حل اختافات برجامی را از یاد برد که یقینا شرایط پیچیده و سختی را در سال پیش رو برای وزارت امور خارجه رقم خواهد زد. چون این اقدامات نشان از کوک شدن ساز ناسازگاری آژانس بین المللی انرژی اتمی، برلین، پاریس و لندن با تهران در خصوص پرونده فعالیت های هسته ای ایران و همسویی بیشتر این بازیگران با سیاست های واشنگتن دارد.
اینها علاوه بر آن است که سایه حوادث تلخ ناشی از اعتراضات آبان ماه سال جاری به واسطه افزایش نرخ بنزین و همچنین بی اعتمادی جامعه ذیل پنهان کاری مسئولین در سانحه سقوط هواپیمای مسافربری اکراینی، بحران جدی را در زمینه "بی اعتمادی" و "سرخوردگی اجتماعی" در کشور ایجاد کرده است که بی تردید دامنه آن به سال آتی نیز کشیده خواهد شد. خصوصا که هنوز در خصوص کشته های اعتراضات آبان ماه و نیز محاکمه عاملان سقوط هواپیمای مسافربری اکراینی و پنهان کاری مسئولین سوالات بی پاسخ فراوانی در میان اقشار جامعه وجود دارد که موجب شده است از هم اکنون وضعیت اجتماعی سال 99 به شدت شکننده و آسیب پذیر جلوه کند.
لذا سینرژی چالش های ناشی از مشکلات اقتصادی و معیشتی و نیز اقتضائات نگران کننده سیاسی، دیپلماتیک و بهداشتی کشور می تواند شورش های اجتماعی نظیر آبان 98 و حتی به مراتب تندتر از آن را در کشور شکل دهد. به ویژه که هنوز بسترهای وقوع این اعتراضات در جامعه وجود دارد. اگر چه به عنوان نویسنده این مطلب امید دارم که تمامی این گفته هایم روی تحقق به خود نگیرد و سال پیش رو، سالی به مراتب بهتر از سال 97 و 98 باشد، اما سیر تحولات از 5 دی ماه 96 تا به اکنون این نهیب را به مردم می دهد که هر سال باید شاهد سالی بدتر از سال گذشته باشیم.
نظر شما :