الجزایر جدید، گذار از نسل انقلاب

نویسنده: محمدرضا عشوری مقدم

دیپلماسی ایرانی: آنان که که تحولات الجزایر را دنبال می‌‌‌کنند به خوبی می‌‌‌دانند که روی کار آمدن «عبدالمجید تبون» به عنوان رئیس جمهور، یک نقطه عطف در تاریخ این کشور محسوب می‌‌‌شود. تبون در نخستین سخنانش پس از پیروزی در انتخابات گفت: "من خود را همزهِ وصل دو نسل سابق و کنونی الجزایر می‌‌‌دانم تا مشعل را به دست جوانان بسپارم". اما منظور وى از این دو نسل چیست؟

واقعیت آن است که تبون از نسلی متفاوت از دیگر رهبران پیشین الجزایر برآمده است. تبون نخستین رئیس جمهور الجزایر است که از نسل رهبران انقلاب آزادیبخش نیست و در آن مشارکتی نداشته است. نگاهی به سابقه هفت رئیس جمهور پیشین الجزایر حاکی از آن است که همگی کسانی بودند که در جریان انقلاب دهه پنجاه الجزایر ضد استعمار فرانسه نقشی محوری داشته و یا در آن شرکت داشته‌‌‌اند. این «سابقه انقلابی» طی نیم قرن گذشته همواره معیار و شاخصی محوری و خدشه‌‌‌ناپذیر در عیارسنجی رهبران الجزایر به شمار می‌‌‌رفته است. از «احمد بن بلا» و «هواری بومدین» تا «یامین زروال» و اخیرا «عبدالعزیز بوتفلیقه» و حتی عبدالقادر بن صالح، رئیس جمهور موقت، همگی کسانی بوده‌‌‌اند که به نوعی نسل جبهه آزادیبخش و انقلابی الجزایرِ پیش از استقلال به شمار می‌‌‌رفتند و در مبارزات استقلال‌‌‌طلبانه مردم این کشور سهیم بودند.

این معیار البته آنقدر جدی است که حتی ماده ۸۷ قانون اساسی الجزایر بر این نکته تاکید دارد "کسی که برای ریاست جمهوری انتخاب می‌‌‌شود اگر متولد پیش از ۱۹۴۲ باشد باید مشارکتش در انقلاب نوامبر ۱۹۵۴ ثابت شود و اگر متولد پس از این سال باشد باید ثابت شود که والدینش سابقه‌‌‌ای در ضدیت با انقلاب آزادیبخش نداشته‌‌‌اند."

این ماده قانونی به عنوان یک شرط سرنوشت‌‌‌ساز همواره در قانون اساسی الجزایر ثابت مانده و شاهد آن بودیم که سران و رهبران کشور طی سالیان متمادی عمدتا از «مجاهدان» انقلاب آزادیبخش بوده‌‌‌اند و به همین دلیل از این مرحله با عنوان دوره «مشروعیت انقلابی» در الجزایر یاد شده است.

طی سال‌‌‌های گذشته البته همواره گفتمان غالب سران الجزایر تاکید بر این نکته بود که کشور در حال گذار از مرحله «مشروعیت انقلابی» و ورود به دوره «پسا استقلال» است و به زودی امور به نسل جدید الجزایر سپرده خواهد شد. نسلی که طبق آمارهای رسمی، دستکم دو سوم جمعیت کشور یعنی بیش از ۴۳ میلیون نفر را شامل می‌‌‌شود.

اکنون تبونِ ۷۴ ساله اولین رئیس الجزایر بعد از استقلال(۱۹۶۲) است که برخلاف همتایان پیشینش کسی از وی با عنوان «مجاهد» یاد نمی‌‌‌کند. او در آغاز انقلاب الجزایر کودک بود و در روز استقلال هم ۱۷ سال بیشتر نداشت.

عبدالمجید تبون البته در شرایطی عادی قدرت را به دست نگرفت. او وقتی پیروز انتخابات شد که جنبش اعتراضی ده ماهه مردم، تغییراتی ریشه‌‌‌ای در نظام حاکم را دنبال می‌‌‌کرد. جنبشى که حى پس از اعلام نتایج انتخابات نیز پایان نیافت. تبون اما اعلام کرد که رویکردی تعاملی در پیش گرفته و "دستش را برای گفت وگو به سوی جنبش دراز می کند و اصلاحاتی عمیق در قانون اساسی ایجاد خواهد کرد."

وى حتى تحصیلات دانشگاهی‌‌‌اش هم اقتصادى است و نخستین رئیس جمهورى است که هویتی سیاسى و نظامى ندارد. تبون در هر حال از «نسل اول انقلاب» الجزایر نیست. او البته از «نسل استقلال» هم نیست. او شاید همانطور که خودش هم تاکید دارد تنها یک نقطه اتصال است برای نسلی که به آینده امید دارد. تبون در میان مخالفت‌‌‌های گسترده نسلى که او را متعلق به گذشته می‌‌‌داند کار ساده‌‌‌‌ای پیش رو ندارد. باید دید که آیا وی خواهد توانست در این تلاطم سهمگین تاریخ‌‌‌ساز باشد یا خیر!