مشکل ترامپ و اروپا با ایران پس از حمله به تاسیسات نفتی سعودی

نویسندگان: مایکل پیل و دیمیتری سواستوپولو

دیپلماسی ایرانی: حمله به تاسیسات مهم نفتی عربستان سعودی قدرت های غربی را با یک معضل اساسی مواجه کرده است: اینکه چطور با ایران که ایالات متحده آن را مغز متفکر حمله می داند، برخورد کنند. ایالات متحده و کشورهای اروپایی مجبور هستند که هرگونه تمایل خود به مجازات ایران را تعدیل کنند چرا که یک واکنش شدیدالحن می تواند به جرقه ای برای درگیری وسیع تر در خلیج فارس تبدیل شود و قیمت نفت خام را بالا ببرد و به اقتصاد جهانی آسیب بزند.

قدرت های اتحادیه اروپایی در یک موضع گیری محتاطانه و با توجه به تمایل شدید خود برای زنده نگه داشتن توافق هسته ای با ایران که ایالات متحده از آن خارج شده، از اشاره به یک گروه خاص به عنوان مسئول حمله خودداری کردند. اما حمله با هواپیماهای بدون سرنشین به تاسیسات نفتی آرامکو که حوثی ها، گروه های شبه نظامی تحت حمایت ایران، مسئولیت آن را بر عهده گرفته اند، شرایط را برای به ثمر دادن تلاش های امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، در راضی کردن رئیس جمهوری دونالد ترامپ به مذاکره با ایران دشوار کرده است.

الی گرانمایه، کارشناس خاورمیانه در اندیشکده شورای روابط خارجی اروپایی گفت: «بدیهی است که این تشدید تنش ها شرایط را بسیار دشوارتر و فضای سیاسی را برای چنین ابتکارعمل های دیپلماتیکی تنگ تر  می کنند. اما اگر نوعی گشایش در بن بست کنونی حاصل نشود، ترامپ در آستانه کمپین انتخابات ریاست جمهوری خود با اتفاقات بیشتری از این دست مواجه خواهد شد و افزایش قیمت نفت خام اتفاق خوبی برای او نخواهد بود.»

در حالی که مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، ایران را به «حملات بی سابقه» به دو تاسیسات نفتی سعودی متهم کرده، ترامپ موضع سنجیده تری اتخاذ کرده است. ایران هر گونه ایفای نقشی در این حملات را رد کرده است. ترامپ در توئیتی نوشت: «آنها می گویند که هیچ ارتباطی با حمله در عربستان سعودی ندارند.»

مقامات آمریکایی تا کنون از صحبت درباره هرگونه پاسخ احتمالی به این حملات خودداری کرده اند. مارک دوبوویتس، مدیر اندیشکده دفاع از دموکراسی ها که از مخالفان سرسخت ایران به شمار می رود، گفت که دولت ترامپ منتظر گزارش ها درباره شناسایی قطعی مهاجم است. دوبوویتس گفت: «هیچ کسی نمی داند، اما لحنی که رئیس جمهوری ترامپ اتخاذ کرده حاکی از نوعی واکنش جنبشی است. این واکنش باید از پاسخ آمریکا به حمله ایران به هواپیماهای بدون سرنشین معنی بیشتری داشته باشد.»

مایک راجرز، رئیس جمهوری خواه  پیشین کمیته اطلاعاتی مجلس نمایندگان، گفت: «پس از تایید نهایی مقصر، باید هزینه این حمله پرداخت شود.» او افزود که ایالات متحده باید همه گزینه ها از جمله شناسایی اهداف واقع بینانه در ایران و همچنین دیپلماسی را مد نظر قرار دهد. او در ادامه بر این مساله تاکید کرد که ترامپ پیشتر از استفاده از زور در برابر ایران امتناع کرده است.

تحلیلگران عمدتا نظری مشابه راجرز دارند و به این مساله اشاره می کنند که ترامپ به رغم لفاظی های شدیدالحن، عمدتا موضعی نرم تر اتخاذ کرده است. سوزان مالونی، کارشناس ایران در موسسه بروکینگز، گفت: «در زمینه اقدام نظامی، رئیس جمهوری در توئیتر جنگ طلب به نظر می رسد. او یک رادار عالی سیاسی دارد و این مساله را به خوبی تشخیص داده که آمریکایی ها هیچ تمایلی به یک مداخله نظامی طولانی مدت و پر هزینه دیگر در خاورمیانه ندارند.» 

سرهنگ ترکی المالکی، سخنگوی ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی که درگیر جنگ داخلی یمن است، گفت: «نتایج اولیه نشان می دهد که سلاح های استفاده شده ایرانی هستند.» ریاض از مدت ها پیش تهران را به قاچاق اسلحه به نفع حوثی ها متهم کرده، اما هنوز به طور مستقیم جمهوری اسلامی را در حملات در خاک عربستان مقصر ندانسته است. ترکی المالکی افزود: «ما در حال حاضر سعی داریم مکانی را که حمله از آن صورت گرفته مشخص کنیم. حمله تروریستی آنطوری که حوثی ها مدعی هستند، از خاک یمن صورت نگرفته است.»

این حمله چند روز پس از اخراج جان بولتون، مشاور امنیت ملی که پیش از ورود به کاخ سفید آشکارا از تغییر نظام در ایران حمایت کرده بود، رخ داده است. این حمله همچنین در حالی رخ داد که برخی پیش بینی های خوش بینانه از احتمال دیدار ترامپ با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک حکایت داشتند.

قدرت های اروپایی هم به نوبه خود در مسئول دانستن ایران یا واکنش فوری به این حملات تردید کرده اند. استفن زیبرت، سخنگوی آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، گفت که دولت هنوز به ارزیابی دقیقی درباره اینکه چه کسی پشت این دو حمله بوده، نرسیده است. دامینیک راب، وزیر امور خارجه بریتانیا، هم به اسکای نیوز گفت که کشورش این حمله «نفرت انگیز» که «نقض ناعادلانه قوانین بین المللی بوده» را محکوم می کند. اما او افزود که در رابطه با اینکه چه کسی مسئول حملات بوده است، هنوز اطلاعات دقیقی در دست نیست. پاریس که مسئولیت مانور دیپلماتیک بین تهران و واشنگتن را برعهده گرفته، یک هشدار کوتاه صادر کرد مبنی بر اینکه حملات اینچنینی باید متوقف شود چون تنها به تشدید تنش ها می انجامند و مخاطره درگیری در منطقه را افزایش می دهد. روسیه هم که مانند چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان یکی دیگر از امضاکنندگان توافق هسته ای ایران است، یک قدم از فرانسه جلوتر رفت و یک هشدار شدید درباره خودداری از اقدام نظامی صادر کرد. 

دیپلمات های اروپایی هم مانند آمریکا درباره رفتارهای ایران از جمله برنامه موشکی بالستیک و حمایت آن از گروه های شبه نظامی در کشورهایی مانند یمن، سوریه و لبنان نگران هستند، اما نگرانی بزرگ تر آنها این است که به دلیل اقدامات تحریک آمیز و غیرقابل پیش بینی ترامپ، درگیر جنگی ناخواسته شوند. یک درگیری نظامی تلاش ها برای نجات توافق هسته ای ایران از طریق محافظت از تجارت با این کشور به رغم تحریم های ایالات متحده را دشوار می کند. ماکرون حتی یک قدم فراتر رفته و بسته مذاکرات بین واشنگتن و تهران و تسهیل مشکلات مالی برای ایران را پیشنهاد کرده است. اما دستیابی به این هدف اکنون دورتر به نظر می رسد. حوادث خطرناک اخیر در خلیج فارس، مسیر دستیابی به راه حلی صلح آمیز برای بحران ایران را تنگ تر کرده است. اَکسل هِلمان از اندیشکده شبکه رهبری اروپایی گفت: «این امر اروپایی ها را در یک موفعیت دشوار قرار می دهد و فشارها بر آنها در روند تلاش برای کاهش تنش ها و پیشبرد مسیری دیپلماتیک را بیشتر می کند.»

منبع: فایننشال تایمز / مترجم: طلا تسلیمی