عقب نشینی بیشتر ایران از تعهدات هسته ای

نویسنده: کیم هِلمگارد و دیِدری شِزگرین

دیپلماسی ایرانی: ایران در عقب نشینی از توافق هسته ای سال 2015 یک گام دیگر نیز برداشته و با متهم کردن امضاکنندگان اروپایی توافق به ناتوانی در یافتن راه حلی برای مقابله با تحریم های نفتی فلج کننده دولت دونالد ترامپ، فعالیت های هسته ای خود را تسریع کرده است. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، شنبه در یک کنفرانس خبری که به طور زنده از تلویزیون دولتی پخش شد، گفت: «اروپایی ها باید بدانند که زمان زیادی باقی نمانده است.» 

این سومین مرتبه است که ایران به طور رسمی از تعهدات خود تحت برجام که رئیس جمهوری آمریکا سال گذشته از آن خارج شد، عقب نشینی می کند. کمالوندی گفت ایران تزریق گاز اورانیوم به سانتریفیوژهای پیشرفته را آغاز کرده است و دیگر به محدودیت ها در زمینه تحقیقات و توسعه هسته ای پایبند نخواهد بود. او همچنین گفت که ایران توانایی غنی سازی بیش از 20 درصد را دارد؛ این سطح غنی سازی از نظر تحلیلگران تنها یک قدم با غنی سازی 90 درصدی سطح تسلیحاتی فاصله دارد. ایران در قدم های قبلی از محدودیت ها در زمینه ذخایر اورانیوم غنی شده و سطح غنی سازی عقب نشینی کرده است. کمالوندی بارها در اظهارات خود هشدار داد که ایران به سرعت به نقطه ای خواهد رسید که به معنای خروج کامل از توافق خواهد بود: «ذخایر ما به سرعت در حال گسترش است؛ امیدواریم آنها زودتر سر عقل بیایند.»

چندین روز بود که انتظار این اقدام از سوی ایران می رفت. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران چهارشنبه گذشته گفته بود: «قدم سوم ممکن است در ظاهر قابل توجه به نظر نیاید، اما ماهیتی بسیار مهم دارد و فعالیت سازمان انرژی اتمی کشور را بسیار تسریع می کند.» روحانی با بیان اینکه ایران بلافاصله «تحقیقات و توسعه (هسته ای)» را آغاز خواهد کرد، افزود: «به نظر من، این مهمترین گامی است که ما بر می داریم و تاثیرات آن فوق العاده عظیم خواهد بود.»

ایران وعده داده تا زمانی که اروپایی ها راهی برای جبران تحریم های ایالات متحده نیافته اند، در هر 60 روز یک قدم از تعهدات هسته ای خود عقب نشینی کند. ایران پیشتر محدودیت ها درباره انباشت اورانیوم غنی شده را نادیده گرفته و سطح غنی سازی خود را از 3.67 به 4.5 درصد افزایش داده است.

برایان هوک، نماینده ویژه وزارت امور خارجه ایالات متحده در امور ایران، پیش از اینکه این کشور تصمیم اخیر خود را به طور رسمی اعلام کند گفته بود: «ما معتقدیم که این یک اقدام تحریک آمیز هسته ای است. ایران برای برنامه هسته ای صلح آمیز نیازی به غنی سازی مواد شکافت پذیر ندارد.» وزارت خارجه بریتانیا هم حرکت ایران را «بسیار نگران کننده» توصیف کرد. اما به رغم این اقدامات، ایران از نظر فنی هنوز از توافق خارج نشده است.

امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، پیشنهادی را برای اعطای اعتبار 15 میلیارد دلاری به ایران در صورت موافقت آن با بازگشت کامل به توافق هسته ای مطرح کرده است. وزیر امور خارجه فرانسه گفت: «تضمین این اعتبار درآمدهای نفتی ایران خواهد بود و مستلزم این است که دولت ترامپ تحریم ها با هدف ممانعت از فروش نفت ایران را تسهیل کند.» اما مقامات دولت ترامپ صراحتا احتمال کاهش تحریم ها علیه ایران را رد کرده اند.

مجازات های اقتصادی بخشی از کمپین «اعمال فشار حداکثری» ترامپ هستند که هدف از آنها فلج کردن اقتصاد ایران و مجبور کردن مقامات این کشور به موافقت با دور جدیدی از مذاکرات است. هوک گفت: «واضح است که ما به کمپین اعمال فشار حداکثری متعهد هستیم. ما حاضر به قائل شدن هیچ گونه معافیتی نیستیم.» در حقیقت، دولت ترامپ در جهت عکس حرکت و با سرعتی زیاد تحریم های جدیدی را علیه ایران اعمال کرده است. دولت ترامپ در جدیدترین اقدام خود برنامه هوا و فضای ایران را تحریم کرده است. هوک تاکید کرد که تحریم های بیشتری نیز در راه هستند. او همچنین از ابتکارعمل وزارت امور خارجه مبنی بر پرداخت 15 میلیون دلار به هر شخصی که اطلاعاتی را درباره سپاه پاسداران ارائه کند، پرده برداشت. هوک حتی گفت که وزارت خارجه ایالات متحده حاضر است میلیون ها دلار به کاپیتان کشتی نفتکش ایرانی به شرط حرکت به سمتی که قابل توقیف باشد، پرداخت کند. گزارش درباره رد این پیشنهاد هوک که توسط ایمیلی به کاپیتان کشتی ارسال شده بود، اولین مرتبه توسط فایننشال تایمز منتشر شد. جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، روز جمعه در توئیتی یک تصویر ماهواره ای از این کشتی در نزدیکی سواحل سوریه منتشر کرد. معلوم نیست که محموله نفتی آن تخلیه شده یا خیر.

اظهارات شدیدالحن هوک و دیگر افراد از جمله بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، که گفته بود ایران به دلیل «اقدامات تهاجمی» باید تحت فشار بیشتری قرار بگیرد، با اظهارات ترامپ مغایرت دارد. رئیس جمهوری آمریکا در جریان نشست گروه 7 در فرانسه به خبرنگاران گفت که با پیشنهاد تامین اعتبار ماکرون موافق است، اگرچه او تاکید کرد که آمریکا مایل نیست هیچ پولی بپردازد. ترامپ همچنین احتمال دیدار با رئیس جمهوری ایران در اواخر ماه جاری میلادی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک را رد نکرده است؛ اما ایران هر گونه مذاکره با آمریکا تا پیش از تسهیل تحریم ها را منتفی می داند.

هالی دیگرِس، تحلیلگر روابط ایران و آمریکایی و مفسر امور خاورمیانه، می گوید درک استراتژی دولت ترامپ در قبال ایران یا اینکه حقیقتا به دنبال چه دستاوردی است، دشوار است به این دلیل که دولت او مدام پیام های متناقضی ارسال می کند: «به نظر می رسد که ترامپ فقط می خواهد عکس و یک بیانیه دو صفحه ای امضا کند تا بتواند به هواداران خود نشان دهد که به وعده انتخاباتی خود عمل کرده و نه تنها توافق ایران را نابود کرده، بلکه با آنها وارد مذاکره شده و برای توافقی بهتر گفت و گو کرده است.» اما دیگرس افزود که برای کشاندن ایران به پای میز مذاکره نوعی امتیاز همچون تسهیل تحریم ها لازم است و این چیزی نیست که ترامپ حاضر به گفتنش باشد.

منبع: یو اس آ تودی / مترجم: طلا تسلیمی