شاخه زیتون پاشینیان برای همسایگان

اعتماد- سارا معصومی: نیکول پاشینیان در رزومه‌اش عناوین متفاوت بسیاری دارد: روزنامه‌نگار و ناشر روزهای دور و نخست‌وزیر این روزهای ارمنستان. با 44 سال سن می‌توان او را رهبری جوان نامید. نامش با انقلاب در ارمنستان گره خورده و درست مثل هر سیاستمدار دیگری، تعدادی منتقد سرسخت دارد و تعدادی هم هوادار سینه‌چاک. دیر زمانی نیست که عنوان نخست‌وزیر را به خود اختصاص داده و با گذشت یک سال و چندماه از دوره نخست‌وزیری‌اش (از ۸ مه ۲۰۱۸) می‌توان او را همچنان نخست‌وزیری تازه‌نفس خواند. روزنامه‌نگار بود که در سال 2009 به اتهام فعالیت برای براندازی محکوم به حبس شد. ابتدا ترجیح داد با پنهان کردن خود، زندگی مخفی به اصطلاح زیرزمینی را ادامه بدهد، اما یک سال بعد تغییر نظر داد و با معرفی خود به 7 سال حبس محکوم شد. دوره‌ای که چندان طول نکشید و در سال 2011 از زندان آزاد شد. یک سال پس از آزادی، در سال ۲۰۱۲ به عنوان نماینده به مجلس ملی جمهوری ارمنستان راه یافت. حزب «پیمان مدنی» در سال 2015 توسط او راه‌اندازی شد و دو سال پس از آن یعنی در سال ۲۰۱۷، بنیانگذار ائتلاف «راهکار» شد که همچنان رهبر آن است. جرقه‌ اقدام‌های انقلابی او در سال 2018 و به بهانه سومین دوره پیاپی حکومت سرژ سرکسیان زده شد. پاشینیان برای نشان دادن اعتراضش دست به ابتکار جالبی زد و فاصله بین شهرهای گیومری تا ایروان را با پای پیاده طی کرد. این مدل متفاوت از اعتراض، منجر به پیوستن افراد بسیاری به او شد و در نهایت تداوم اعتراض‌های مردمی در پایتخت و دیگر شهرهای ارمنستان، سرکسیان را وادار به استعفا کرد. 8 ماه مه سال 2018 بود که نیکول پاشینیان توانست 59 رای موافق در برابر 42 رای مخالف به دست آورده و عنوان نخست‌وزیر ارمنستان را به خود اختصاص بدهد. برخی بروز و ظهور پاشینیان در دفتر نخست‌وزیری ارمنستان را «انقلاب آرام» می‌خوانند و عده‌ای نام انقلاب رنگی یا کودتای خزنده غرب را به آن داده‌اند. آنچه درباره انقلاب 2018 ارمنستان قابل توجه است، سرعت آن است. انقلابی که در 10 روز به جابه‌جایی نخبگان و نمایندگان یک جریان منتهی شد و همچنان در حال پس دادن آزمون خود است و بسیاری از تحلیلگران می‌گویند که زمان نتیجه این حرکت مردمی به رهبری پاشینیان را مشخص خواهد کرد. برخی پاشینیان را ضدروس و غربگرا می‌خوانند و این در حالی است که او در نخستین دیداری که با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه داشت از اهمیت استراتژیک رابطه ایروان و مسکو سخن گفت. در همان دیدار رییس‌جمهور روسیه هم ارمنستان را متحد نزدیک مسکو لقب داد. این سیاست پاشینیان باعث شد نقش روسیه که مسکو از ابتدا هم آن را بسیار محتاطانه بازی کرده بود در عالم سیاست ارمنستان به نقشی تهاجمی تبدیل نشود و همچنان ایروان و مسکو از رابطه سیاسی تنگاتنگ برخوردار باشند. توسعه رابطه با ایران نیز یکی دیگر از محورهای سیاست خارجی اعلامی پاشینیان بوده و به نظر می‌رسد که در یک سال گذشته هم آن را دنبال کرده است. او در سفری که در ۸ اسفند ۱۳۹۷ در صدر یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی به تهران داشت با مقام معظم رهبری، رییس‌جمهور و رییس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرد. پاشینیان همچنان ایران را یکی از اولویت‌های سیاست خارجی خود می‌داند و تلاش می‌کند تهران و ایروان را به هم نزدیک‌تر کند.

امروز بیش از آنکه چشم ارمنستانی‌ها به عملکرد پاشینیان در سیاست خارجی باشد، اوضاع داخلی به معیاری برای قضاوت‌های آنها تبدیل شده است. یکی از اصلی‌ترین گام‌هایی که نخست‌وزیر جوان ارمنستان برداشته، مبارزه با فساد است که به نظر می‌رسد در سطح داخلی هم با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شده است. کارشناسان ارمنستان قویا اعتقاد دارند که مشکلات و فساد اقتصادی یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های خیزش مردمی منجر به استعفای سرکسیان بوده است. در روزهایی که پاشینیان پیاده‌روی را به سمبلی برای اعتراض‌های مسالمت‌آمیز تبدیل کرد، رشد بیکاری، گسترش فقر و فساد، کاسه صبر مردم ارمنستان را لبریز کرده بود. گام‌های پاشینیان در یک سال گذشته برای مبارزه با فساد تا این مقطع رضایت نسبی هموطنانش را جلب کرده است و گپ و گفتی کوتاه با آنها در ایروان بر این برآیند صحه می‌گذارد.

نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان ظهر روز جمعه در دفتر نخست‌وزیری خود میزبان هیات رسانه‌ای از ایران بود . من به عنوان نماینده روزنامه «اعتماد» در هیات رسانه‌ای سفر کرده به ایروان حضور داشتم، البته پاشینیان در مصاحبه‌ای که اردیبهشت 97 با روزنامه «اعتماد» داشت نیز اشاره‌هایی به رابطه ایران و ارمنستان کرده و تاکید کرده بود که از سطح این رابطه راضی نیست. بیش از یک سال پس از آن مصاحبه نخست‌وزیر ارمنستان را در حالی در دفتر نخست‌وزیری تاریخی‌اش ملاقات کردم که تحریم‌های اقتصادی امریکا علیه ایران بر سطح رابطه تجاری ایران با بسیاری از شرکای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ایش تاثیر گذاشته است.

چهره پاشینیان جدی‌تر از تصاویری است که در رسانه‌ها از او منتشر می‌شود. آن لبخند عمیق جای خود را به جدیت یک سیاستمدار داده که 20 دقیقه به هیات رسانه‌ای ایران فرصت مصاحبه می‌دهد. پاسخ‌هایش فراتر از دیپلماتیک است و به خصوص در مباحث مربوط به دو همسایه پرماجرای ارمنستان یعنی آذربایجان و ترکیه ترجیح می‌دهد از ادبیاتی حساب شده و البته مسالمت‌جویانه همزمان با تاکید بر حق و حقوق مردم ارمنستان استفاده کند. بی‌تعارف به خبرنگاران ایرانی می‌گوید که برای ایروان هم روسیه مهم است، هم ایران و البته هم امریکا. از پتانسیل‌های موجود در روابط تجاری و اقتصادی دو کشور می‌گوید و پروژه‌هایی که در حال بررسی برای اجرایی شدن هستند. در پاسخ به سوال «اعتماد» مبنی بر نقشه راهی برای تنش‌زدایی از رابطه با آذربایجان و ترکیه دست دوستی بدون پیش شرط خود را دراز می‌کند تا به صلح، گفت‌وگو و مدارا فرصتی دوباره داده باشد. با این همه به نظر می‌رسد که در بحران موجود میان ارمنستان و دو همسایه‌اش باید حرف‌های دو طرف را شنید و این فرصتی است که کمتر برای خبرنگاران ایرانی فراهم می‌شود.

در ارمنستان به فرمولی برای حل و فصل مناقشه قره‌باغ رسیده‌ایم

خبرنگار اعتماد از نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان سوال کرد که همسایگان در جهان امروز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار هستند و اولویت امنیتی نیز به حساب می‌‍آیند، چرا که نمی‌توان بدون امنیت همسایه در داخل به امنیت داخلی دست یافت. شما در دولت جدید برای تنش‌زدایی از رابطه با همسایگان خود چه برنامه‌ای یا نقشه راه مشخص و مدونی دارید؟

پاشینیان در پاسخ به «اعتماد» گفت: «امنیت مساله بسیار مهمی هم برای ما و هم برای همسایگان ماست و ما در ارمنستان اهمیت بیشتری به مقوله «امنیت» می‌دهیم. درباره تعریف و تبیین «نقشه راه» که شما در سوال خود به آن اشاره کردید باید بگویم که ما در نظر داریم نقشه راه مشخصی برای تنش‌زدایی از رابطه با همسایگان تعریف کنیم اما تاکنون به چنین نقشه راه مدونی دست پیدا نکردیم. در حال حاضر فرمولی داریم که در آن نگاه و نظر ما درباره چگونگی حل و فصل مناقشه قره‌باغ و راه‌های مدنظر برای رسیدن به صلح در این منطقه هم در این فرمول قید شده است. ارمنستان فرمول خود برای تنش‌زدایی با آذربایجان در پرونده قره‌باغ را به صراحت و علنا اعلام کرده است. زمانی که به دنبال حل و فصل کامل مناقشه قره‌باغ می‌رویم، قصد داریم در منطقه امنیت را برقرار کنیم ابتدا باید به فرمولی دست پیدا کنیم که در مرحله نخست برای مردم ارمنستان، قره‌باغ و آذربایجان هر سه قابل قبول و پذیرش باشد.

نخست‌وزیر ارمنستان افزود: دومین اصل برای حل و فصل مناقشه قره‌باغ این است که این مناقشه حتما باید از طریق راهکارهای صلح‌آمیز و گفت‌وگو حل و فصل شود. من نخستین رهبر کشور ارمنستان هستم که پیشنهاد می‌کنم حل مناقشه قره‌باغ باید از طریق جلب نظر مثبت و مشارکت 100 درصد سه کشور (ارمنستان، آذربایجان و قره‌باغ) انجام شود و هر سه این کشورها باید به این طرح پاسخ مثبت داده باشند. نکته دیگری که باید بر آن تاکید کنم، این است که هر راهکاری که برای حل و فصل مناقشه قره‌باغ مطرح می‌شود باید از یک عقلانیت و منطق برخوردار باشد. اگر همه واقعا به دنبال حل و فصل اختلاف‌ها در این پرونده هستند باید دو اصلی را که پیش‌تر به آن اشاره کردم، مدنظر قرار بدهند. در دنیای امروز هیچ مناقشه‌ای در هیچ سطحی را نمی‌توان در حالی حل و فصل کرد که راهکار ارایه شده یا اصول این راهکار برای یکی از طرفین غیرقابل قبول یا پذیرش باشد.

پاشینیان ادامه داد: من شخصا در دیدار با الهام علی‌اف رییس‌جمهور آذربایجان، پیشنهادهای ارمنستان برای حل و فصل مناقشه قره‌باغ را در قالب یک فرمول با او به اشتراک گذاشتم. من در صحبت‌هایی که با آقای علی‌اف داشتم به او گفتم که اگر آذربایجان واقعا به دنبال حل و فصل مسائل است و نه آغاز پروسه‌ای نمایشی برای به تصویر کشیدن رسیدن به راه‌حل در حالی که راه‌حلی وجود دارد، می‌تواند به متن این فرمول ارمنستان نگاهی بیندازد.

نخست‌وزیر ارمنستان در ادامه پاسخ به «اعتماد» گفت: متاسفانه جمهوری آذربایجان تاکنون رسانه‌ای و علنا اعلام نکرده که آیا با فرمول پیشنهادی ارمنستان برای حل و فصل مناقشه قره‌باغ موافق است یا خیر و آیا حاضر است در این باره مذاکره جدی را آغاز بکند؟ هر زمان طرف مقابل برای گفت‌وگو و مذاکره در این باره اعلام آمادگی کند ما می‌توانیم ادعا کنیم که موفقیت هرچند اندکی برای حل این مناقشه به دست آوردیم.

ترکیه، رابطه‌اش با ارمنستان را موکول به رابطه ارمنستان و آذربایجان کرد

رییس دولت ارمنستان در ادامه پاسخ به سوال «اعتماد» گفت: درباره رابطه ارمنستان با ترکیه هم باید بگویم که من پیش از نخست‌وزیری و پس از آن صراحتا اعلام کردم و همین الان هم اعلام می‌کنم که دولت ارمنستان حاضر است با دولت ترکیه رابطه دیپلماتیک داشته باشد اما بدون پیش‌شرط. نکته‌ای که در این میان وجود دارد، این است که طرف مقابل ما یعنی ترکیه، رابطه‌اش با ارمنستان را وابسته و موکول به رابطه ارمنستان و آذربایجان کرده است. زمانی که ما اعلام می‌کنیم، ارمنستان حاضر است رابطه دیپلماتیک بدون پیش‌شرط با ترکیه داشته باشد این بدان معنا نیست که ارمنستان بر حق خود برای پذیرش مسوولیت نسل‌کشی ارامنه از سوی ترکیه چشم می‌بندد، بلکه ملت ارمنستان به عنوان ملتی که نسل‌کشی علیه آنها انجام شده مسوولیتی در سطح بین‌المللی دارد و ما باید به دنیا نشان بدهیم ارمنی‌ها که آن حادثه را تجربه کردند چه روزگار سختی را پشت سر گذاشته‌اند و جامعه جهانی باید تمام تلاش خود را برای ممانعت از تکرار چنین حادثه‌ای به کار بگیرد. موضوع نسل‌کشی ارامنه را صرفا نباید تا سطح اختلافی میان ترکیه و ارمنستان تقلیل داد، بلکه این یک موضوع امنیت بین‌المللی است.

رابطه با ایران و رابطه با امریکا هر دو برای ارمنستان مهم است

نخست‌وزیر ارمنستان در ادامه این گفت‌وگو با تعدادی از رسانه‌های ایرانی در پاسخ به سوال خبرنگار «دنیای اقتصاد» درباره تحریم‌های امریکا علیه ایران و سیاست فشارحداکثری واشنگتن علیه تهران و اینکه ایروان تا کجا حاضر است برای دوستی با ایران در سایه فشارهای امریکا هزینه بدهد، گفت: ایران و ارمنستان تعهدهایی در حوزه اقتصادی به یکدیگر داده‌اند که هر دو طرف در حال انجام این تعهدها هستند. در این سال‌ها میان ایران و ارمنستان پروژه‌های مختلفی داریم که مشترکا در حال پیگیری و اجرا هستند. میان تهران و ایروان پروژه‌های مشترکی در جریان است که از تحریم‌ها تاثیر نمی‌پذیرند.

نخست‌وزیر ارمنستان در ادامه افزود: شرکت‌های ایرانی بسیاری فعال هستند اما تحریم‌ها بر این شرکت‌ها اثر منفی دارد و این شرکت‌ها زیر فشار این تحریم‌ها کار می‌کنند. البته که شرکت‌های ایرانی از تحریم خوش‌شان نمی‌آید و از آن آسیب هم می‌بینند اما متوقف نشده‌اند و کار خود را ادامه می‌دهند.

پاشینیان خاطرنشان کرد: رابطه با ایران و رابطه با امریکا هر دو برای ارمنستان مهم است و ما تلاش می‌کنیم در شرایط حساس موجود در منطقه با تمام دوستان و شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی خود کار کنیم. ایروان به تمام تعهدهای تجاری با کشورهای مختلف پایبند است. این سیاست ارمنستان مختص به امروز نیست که منطقه شرایط سختی دارد، بلکه سیاست ما از دیرباز این بوده که تعهدات خود را در قبال کشورهای متفاوت چه امروز و چه فردا اجرایی کنیم. باید تاکید کنم که ارمنستان هیچ‌گاه عامل تحولات ضدایرانی نخواهد شد یا گام ضدایرانی برنخواهد داشت. ارمنستان با همه کشورها از جمله ایران درباره اختلاف‌های منطقه‌ای یا فرامنطقه‌ای به صورت شفاف و مشخص صحبت می‌کند. ارمنستان هیچ‌گاه اجازه نخواهد داد به مسیری ضدایرانی کشانده شود.

امیدوار هستم که رییس‌جمهور روحانی دعوت من را قبول کنند

نخست‌وزیر ارمنستان در پاسخ به سوال «خبرگزاری ایرنا» درباره طرح‌های اعلام نشده ایروان برای توسعه رابطه اقتصادی و تجاری با ایران گفت: طرح‌های بسیاری داریم اما دلیل آنکه این طرح‌ها رسانه‌ای نشده، این است که هنوز دو طرف کاملا درباره این پروژه‌ها به توافق نهایی نرسیده‌اند. طرح‌‌ها و برنامه‌هایی وجود دارد که در حال حاضر با طرف ایرانی درباره آنها مذاکره و بحث می‌کنیم و هر زمان درباره این طرح‌ها به نتیجه نهایی رسیدیم، رسانه‌ای خواهد شد. فعلا پروژه‌هایی را با ایران ادامه می‌دهیم که درباره آنها توافق شده مانند خرید گاز از ایران. در حال حاضر پروژه خط سوم برق را پیش می‌بریم که متاسفانه با تاخیرهایی روبه‌رو شده و فعلا سعی می‌کنیم هر چه زودتر این پروژه را به بهره‌برداری برسانیم.

او افزود: دو کشور کارهای زیادی از جمله در حاشیه اتحادیه اوراسیا دارند و ما امیدوار هستیم که رییس‌جمهور حسن روحانی دعوت من را قبول کنند و ما بتوانیم در حاشیه اتحادیه اوراسیا، طرح‌های مختلفی را که برای منافع دو کشور مهم است، پیش ببریم. ارمنستان تنها کشور در اتحادیه اوراسیاست که با ایران مرز زمینی دارد و به نظر من این عامل مهمی است که باید در سایه آن از جاده ایران – ارمنستان به عنوان جاده ترانزیتی استفاده بکنیم. ایران می‌تواند از طریق این جاده کالاهای خود را به کشورهای حوزه اوراسیا بفرستد.

باید از هویت ارمنی در کشور محافظت کرد

پاشینیان در پایان این نشست خبری در پاسخ به سوال خبرنگار «صدا و سیما» درباره طرح دولت او برای ترویج فرهنگ ملی در میان جوانان ارمنستانی و اینکه اکنون جوانان این کشور بیشتر گرایش‌های ضدغربی دارند یا غرب‌دوست هستند، گفت: جوانان ما گرایش ملی و هویت ارمنی دارند و نه نکته‌ای که شما به آن اشاره کردید. دولت ارمنستان تلاش می‌کند سیاست خود را به گونه‌ای تنظیم کند که همه ‌چیز حول محور ارمنستان باشد. من تاکید می‌کنم که بحث حفاظت از هویت برای جوانان، یکی از موضوع‌های مهم برای حزب حاکم است و من پیش از آنکه نخست‌وزیر باشم به عنوان رهبر اپوزیسیون هم تاکید داشتم که باید از هویت ارمنی در کشور محافظت کرد.

نخست‌وزیر ارمنستان افزود: جدا از تاکید من بر بحث حفظ هویت ارمنی باید بگویم که ما به فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف احترام می‌گذاریم و برای ما گفت‌وگوی فرهنگی و مذهبی جوانان ارمنستان با جوانان ایران، امریکا و روسیه بسیار مهم است. جوانی که در حین حفظ هویت خود با فرهنگ‌های مختلف گفت‌وگو می‌کند، به خودشناسی بهتری می‌رسد . یکی از اولویت‌های سیاست فرهنگی دولت ارمنستان این است که آثار فرهنگی ملت‌های مختلف که در حال حاضر در ارمنستان نگهداری می‌شوند را ضمن نگهداری، ترمیم هم بکند. از این لحاظ ما در شهر ایروان مسجد کبود را داریم که از طرف دولت میراث فرهنگی شناخته شده و از آن نگهداری می‌شود. در ارمنستان چند کلیسای روسی که هنوز بازسازی نشده‌اند، وجود دارد که ما بر اساس یک طرح مشترک، بنا داریم این کلیساها را بازسازی بکنیم. من باید تشکر ویژه‌ای از دولت و ملت ایران بکنم، چرا که ایرانی‌ها آثار تاریخی و فرهنگی متعلق به ارمنی‌ها را که در ایران وجود دارد به خوبی حفظ می‌کنند. این برای ملت ارمنستان یک افتخار است. شخصا زمانی که به ایران سفر کرده بودم، دیدم که چگونه دولت ایران، آثار تاریخی و فرهنگی ارمنی‌ها را نگهداری می‌کند و این عاملی در تحکیم روابط دوستی میان دوطرف است.