ائتلاف تک کشوری ترامپ

نویسنده: نهال طوسی

دیپلماسی ایرانی: جورج اچ. دابلیو. بوش در عملیات بیرون کردن نیروهای صدام حسین از کویت در سال 1991 ائتلافی متشکل از ده ها کشور را رهبری کرد. جورج دابلیو. بوش هم توانست برای حمله به عراق در سال 2003 یک ائتلاف داوطلبانه ایجاد کند. اما ائتلاف دونالد ترامپ برای محافظت از نفتکش ها در برابر آنچه اقدامات تهاجمی ایران می خواند، تنها یک عضو دارد و آنهم ایالات متحده است.

بریتانیایی ها دچار تردید شده اند، فرانسوی ها تعهد را نپذیرفتند و آلمانی ها صراحتا مخالفت خود را اعلام کردند. همه آنها هنوز هم از خروج رئیس جمهوری ایالات متحده از توافق هسته ای سال 2015 ایران خشمگین هستند و این مساله را عامل رفتارهای اخیر ایران می دانند. آنها همچنین نگران هستند که با اتحاد با ایالات متحده در یک چنین ابتکارعملی آنها را به سمت جنگ با ایران سوق دهد و این نگرانی آنها از هفته پیش و پس از اقدام دولت ترامپ در جهت تحریم وزیر امور خارجه ایران افزایش یافته است. ناتالی توچی، مشاور ویژه فدریکا موگرینی (مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا) گفت: «بدیهی است که عملیات نظامی در خلیج فارس خطر مواجهه با ایران را افزایش خواهد داد. اروپایی ها تا زمانی که بدانند امکان آزادی ناوبری از طریق گفت و گو و دیپلماسی با ایران وجود دارد، همین مسیر را انتخاب خواهند کرد.» جان آلترمن، یک تحلیلگر خاورمیانه در واشنگتن، هم گفت: «دولت های دیگر درباره اینکه ایالات متحده می خواهد آنها را به کدامین جهت هدایت کند، اطمینانی ندارند. آنها فکر می کنند که اتحاد با آمریکا بدون اینکه امنیتی برای آنها در پی داشته باشد، با مخاطراتی همراه خواهد بود.»

مقامات پنتاگون گفته اند که برخی کشورها برای مشارکت در آنچه ایالات متحده «عملیات نگهبانی» می خواند، ابراز آمادگی کرده اند. از بیش از 60 کشور برای پیوستن به عملیات دعوت شده و تحلیلگران می گویند که احتمال پیوستن برخی از قدرت های منطقه ای مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی به آن وجود دارد.

تلاش ها برای تشکیل یک ائتلاف امنیتی دریایی در پی یک سری حملات به نفتکش ها در منطقه خلیج فارس آغاز شد. ایالات متحده ایران و گروه های نزدیک به آن را در این حملات مقصر می داند. ایران این ادعاها را رد کرده است. این حملات در حالی رخ دادند که ایران در واکنش به تصمیم ترامپ به خروج از توافق هسته ای 2015، از اجرای برخی مفاد توافق عقب نشینی کرده است. ایران سعی دارد اروپایی ها را برای کمک به اقتصاد آسیب دیده اش تحت تحریم های ترامپ، زیر فشار بگذارد.

از بسیاری جهات، انتظار می رود که ایجاد یک ائتلاف برای محافظت از کشتی ها در منطقه مهمی همچون خلیج فارس و تنگه هرمز که یک آبراهه مهم برای بازار جهانی نفت است، آسان تر از تلاش های گذشته ایالات متحده برای تشکیل ائتلاف باشد. جورج اچ. دابلیو. بوش با برخی پیش بینی ها درباره یک جنگ طولانی، پرهزینه و خونین علیه دیکتاتور عراقی مواجه بود، اما توانست خاورمیانه، اروپا و سایر کشورها را برای بیرون کردن صدام از کویت تشکیل دهد. دولت جورج دابلیو. بوش برای متقاعد کردن جهان در رابطه با لزوم حمله به عراق و سرنگونی صدام حسین با دشواری بیشتری مواجه بود، اما نهایتا توانست حدود 50 کشور را تحت «ائتلاف اراده» با خود همراه سازد؛ اگرچه بسیاری از این کشورها نیرویی به عراق اعزام نکردند. باراک اوباما هم اگرچه به اقدام دیرهنگام متهم شد، اما توانست ائتلافی متشکل از 60 کشور را برای مبارزه با داعش در عراق و سوریه گرد آورد که تا دوره ترامپ هم ادامه داشت و نهایتا به اشغال فیزیکی دو کشور توسط داعش پایان داد. اما به نظر نمی رسد که ترامپ در تشکیل ائتلاف موفق شده باشد.

هایکو ماس وزیر خارجه آلمان چهارشنبه گفت که کشورش در ماموریت دریایی برنامه ریزی شده توسط آمریکا شرکت نخواهد کرد. فرانسه هم در برابر پیوستن به کمپین آمریکا مقاومت کرده است. اما عدم تمایل بریتانیا به پیوستن به تلاش های آمریکا به ویژه با توجه به مشکل این کشور با ایران، بیشتر جالب توجه باشد. تهران اخیرا در تلافی اقدام بریتانیا به توقیف کشتی ایرانی در جبل الطارق، یک کشتی این کشور را در خلیج فارس توقیف کرده است. با این حال، مقامات بریتانیا ماه گذشته گفتند که ترجیح می دهند یک نیروی محافظت از ناوبری دریایی تحت رهبری اروپا در خلیج فارس ایجاد کنند. اگرچه احتمال تغییر رویکرد بریتانیا با توجه به روی کار آمدن بوریس جانسون به عنوان نخست وزیر جدید، وجود دارد.

مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، هم کمکی به افزایش حمایت ها از ائتلاف نکرده است. او در مصاحبه با فاکس نیوز گفت که دیگر کشورها نقش مهمی در تامین امنیت دریایی ایفا خواهند کرد. دریادار مایکل گیلدی، فرمانده نیروهای مشترک ایالات متحده، به کمیته خدمات مسلح سنا گفت: «ایده کلی این است که شرکای منطقه ای سهم بیشتری ایفا کنند. ایالات متحده چند کشتی و هواپیما برای محافظت از کشتی های تجاری با پرچم آمریکایی مستقر می کند، اما تعداد آنهایی که از مناطق مهمی مانند تنگه هرمز می گذرند، زیاد نخواهد بود. ایالات متحده از سایر اعضای ائتلاف پشتیبانی اطلاعاتی خواهد کرد.» به نظر می رسد پومپئو و گیلدی رویکرد ترامپ را دنبال می کنند. رئیس جمهوری که از مدت ها پیش ظن خود را به ارزش اتحادهای چند جانبه نشان داده، معتقد است که سایر کشورها از منابع و سخاوت آمریکا سوء استفاده می کنند. 

به گفته آلترمن، چنین اظهاراتی سبب می شود که کشورهایی که برای پیوستن به اتحاد از آنها دعوت شده، شور و اشتیاق خود را از دست بدهند. او به این مساله اشاره کرد که در دوران ریاست جمهوری ترامپ روابط آمریکا با متحدان سنتی آن آسیب دیده و یکی از دلایلش هم این بوده که او بیش از پیشینیانش از شرکای کلیدی مانند آلمان، بریتانیا و فرانسه انتقاد کرده است: «صادقانه بگویم، برای این کار فقط به دیپلماسی نیاز است. افرادی را می بینید که توانسته اند روابطی مبتنی بر اعتماد و گاهی محبت ایجاد کنند. و کشورها باور داشتند که در اتحاد با ایالات متحده، منافع آنها حفظ خواهد شد. اما امروز همان کشورها ممکن است فکر کنند که در نتیجه اتحاد با آمریکا به ویژه در رابطه با ایران، منافع آنها مورد تهدید قرار خواهد گرفت و این یک تحول خوشایند برای رقبایی مانند روسیه و چین است تا نفوذ جهانی آمریکا را از بین ببرند.»

ظاهرا مقامات آمریکا هم از این مساله آگاه هستند چراکه در مطرح شدن ایده امنیت دریایی، هیچ اشاره ای به ایران نشد. اما با توجه به ادعاهای گذشته ایالات متحده علیه ایران، هیچ شکی وجود ندارد که هدف اصلی ایالات متحده مواجهه با ایران است. اما تصور رویارویی نظامی با ایران حتی برای رقبای منطقه ای این کشور هم خوشایند نیست. برای نمونه، امارات متحد عربی که در رویکرد اعمال فشار علیه ایران یک متحد و حامی دولت ترامپ به شمار می رفته، از مقصر دانستن ایران در حملات به کشتی ها خودداری و حتی جلسه ای با ایران برای گفت و گو درباره امنیت دریایی برگزار کرده است.

ایالات متحده و ایران به ویژه در هفته های اخیر در پی افزیش حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس به مواجهه نظامی نزدیک شدند. ایران یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکا را منهدم کرده و ترامپ هم قصد داشته در تلافی آن به حمله نظامی به ایران دستور دهد، اما در آخرین لحظات عقب نشینی کرده و گفته مذاکره را ترجیح می دهد. تصمیم اخیر دولت ترامپ به تجدید معافیت مشارکت خارجی ها در برنامه صلح آمیز هسته ای ایران می تواند به کاهش تنش ها کمک کند، اما تحریم اقتصادی علیه محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، احتمال مذاکره را از قبل کمتر کرده است چراکه ظریف چهره اصلی گروه مذاکره کننده ایران بود و در حصول توافق هسته ای با دولت اوباما و دیگر کشورها نقش داشت.

منبع: پولیتیکو / مترجم: طلا تسلیمی