«منطقه مرگ» در خلیج فارس در حال گسترش است

نویسنده: جوناتان گورنال

دیپلماسی ایرانی: در یک ماه گذشته، چشم جهانیان به نمایش ژئوپلیتیک در حال اجرا در تنگه هرمز دوخته شده بود. با این حال، تحقیقات اخیر نشان می دهد که بزرگترین تهدیدها برای زندگی در داخل و اطراف خلیج فارس، تنش های روی آب نیستند، بلکه در عمق آب نهفته اند. تحقیقات جدید انجام شده توسط دانشگاه نیویورک ابوظبی حاکی از آن است که گرمایش سریع خلیج فارس دارد دریای عربی را به یک منطقه مرگ تبدیل می کند که دیگر حیات ماهی ها و گیاهان دریایی در آن ممکن نیست.

به دلیل فعالیت های انسانی از جمله توسعه ساحلی و افزایش تولید گازهای گلخانه ای، مناطق وسیع تری از اقیانوس های جهان در حال تبدیل شدن به مناطق بایر بدون اکسیژن دریایی هستند. در طی 50 سال گذشته وسعت کلی این منطقه های موسوم به «مناطق با حداقل اکسیژن» به چهار برابر افزایش یافته و اکنون منطقه ای از اقیانوس به وسعت اتحادیه اروپا را در بر می گیرد. تاثیرات این اتفاق فاجعه آمیز است. طبق مطالعاتی که نتیجه آنها سال گذشته منتشر شد، اگر مناطق مرگ همچنان گسترش یابند، جهان با تغییرات گسترده ای در تنوع زیستی و فروپاشی اکوسیستم مواجه خواهد شد که در نهایت می تواند آسیب های اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی در پی داشته باشد.

دانشمندان سالهاست که می دانند یکی از بزرگترین مناطق مرگ در جهان در دریای عرب قرار دارد، اما تحقیقات محدود سبب شده بود که عمق مشکل آشکار نشود. اما اکنون پس از دو تحقیق گسترده، ماسک برداشته و عواقب ناشناخته توسعه ساحلی در منطقه خلیج فارس آشکار شده است. اکنون مشخص شده که منطقه مرگ در دریای عربی بزرگترین منطقه بایر بدون اکسیژن دریایی در جهان است.

به دلیل دزدی دریایی و تنش های ژئوپولتیک تا همین اواخر امکان تحقیقات در منطقه وجود نداشت. در مطالعات اخیر هم دانشمندان از زیردریایی های بدون سرنشینی استفاده کردند که به ابزار اندازه گیری مجهز بودند. ماشین ها برای 8 ماه در آب های خلیج عمان در حرکت بودند و سطوح اکسیژن را در عمق ها و زمان های مختلف اندازه گیری می کردند.

در مدل های کامپیوتری پیش بینی شده بود که سطح اکسیژن در دریای عربی همچنان کاهش خواهد یافت. اما وقتی محققان یافته های خود را با داده های تاریخی مقایسه کردند، آنها دریافتند که وضعیت خیلی بدتر از پیش بینی ها بوده است. منطقه مرگ هم در هسته خود و هم از نظر وسعت گسترش یافته و سطح اکسیژن به اندازه ای پایین آمده که نه تنها حیاتی در آن ممکن نیست، بلکه در کل سیستم محیط زیستی اختلال ایجاد می کند.

پیشتر مشخص شده بود که توسعه ساحلی در اقتصادهای پر رونق کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تاثیرات محیط زیستی وحشتناکی در پی دارد. سال پیش محققان دانشگاه بریتیش کلمبیا پیش بینی کردند که «عوامل متعدد انسانی» تا سال 2090 یک سوم گونه های دریایی موجود در خلیج فارس را از بین خواهند برد. آنها به «تاثیرات هم افزایی» تغییرات آب و هوایی (افزایش دمای آب و کاهش سطوح اکسیژن)، تخریب زیست بوم های دریایی، ماهیگیری بیش از حد و شیرین سازی آب که مقدار زیادی دی اکسید کربن تولید می کند، را از جمله عوام موثر در این روند معرفی کردند. این پیش بینی در ماه ژانویه و زمانی که آژانس محیط زیست ابوظبی اعلام کرد بیش از 85 درصد از سه تا از گونه های جانداران دریایی در خلیج فارس که بیشتر از همه خورده می شوند، در پی ماهیگیری بیش از اندازه از بین رفته اند، به حقیقت نزدیک شد.

تحقیقات انجام شده توسط دانشگاه نیویورک ابوظبی یک نمونه وحشتناک از تاثیرات هم افزایی را آشکار ساخت: گرمایش فزاینده و سریع آبهای خلیج فارس به گسترش منطقه مرگ در دریای عرب دامن می زند. و مشکلات در خلیج فارس مرزهای منطقه مرگ را به تنگه هرمز نزدیک تر می کند. یکی از منابع اصلی اکسیژن دریای عرب جریان آب از خلیج فارس است. در گذشته، آبی که از تنگه هرمز وارد خلیج عمان و دریای عرب می شد به عمق بین 200 تا 300 متری نفوذ می کرد، سطح اکسیژن را افزایش می داد و از شدت منطقه مرگ می کاست. اما به گفته محققان، خلیج فارس با عمق متوسط 35 متر به شدت در برابر گرمایش زمین ناشی از تغییرات آب و هوایی آسیب پذیر است و هر چه دمای این آبها بالا می رود، در عمق کمتری نفوذ و اکسیژن کمتری با خود حمل می کنند و قادر به احیای اکسیژن در منطقه مرگ نیستند.

طبق مقاله ای که در نشریه تحقیقات ژئوفیزیک منتشر شد، انسان ها می توانند از طریق کاهش تولید دی اکسید کربن مانع از گسترش منطقه مرگ شوند؛ اما انتظار توجه به چنین مساله ای در منطقه ای با ولع گسترش اقتصادی مداوم و با تقاضای روزافزون برای انرژی و آب تازه، زیادی از حد خوشبینانه است. واقعیت این است که انسان ها، حیوانات و زندگی گیاهی در منطقه خلیج فارس هر کدام برای زنده ماندن به دیگر عوامل محیط اشتراکی خود نیاز دارند و در یک چرخه گرفتار هستند. از این رو، فاجعه ای که در حال حاضر در زیر موج های تنگه هرمز در حال وقوع است، خیلی زود دامنگیر دیگر گونه های زندگی بیرون از آب خواهد شد. این درسی است درباره پیچیدگی های علت و معلول نادیده گرمایش جهانی و همچنین یادآوری این است که هر گونه فعالیت انسانی بر محیط زیست تاثیراتی می گذارد که بیشتر ما قادر به درک آن نیستیم.

منبع: آسیا تایمز / مترجم: طلا تسلیمی