اینستکس پیشنهاد کوچک اروپایی‌های برای حفظ برجام؛ تهران این کانال را کافی نمی‌داند

 اینکه نشست کمیسیون مشترک برجام بالاخره به نتیجه رسید. عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه، اعلام کرد که هرچند توافق انجام‌شده با انتظارات ایران فاصله بسیاری دارد، اما عملیاتی شده و از دیگر سو، هلگا اشمید، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، در توییترش نوشت: اینستکس حالا عملیاتی شده است. اولین تراکنش‌ها در حال انجام شدن است. اما عملیاتی شدن اینستکس همانند FATF مخالفان جدی‌ای دارد.

اینستکس معجزه نمی‌کند؟
شرکتی خصوصی با سرمایه محدود است. ابتدا تصور می شد اینستکس با حمایت دول اروپایی تحریم نقل و انتقالات نفتی را جبران کند اما امروز می گویند اینستکس در چارچوب موارد غیر تحریمی از قبیل دارو و مواد غذایی اقدام می کند که مشکلی از ما حل نخواهد کرد.

نمی توان به اینستکس امیدوار بود، این شرکت خصوصی سرمایه ای محدود دارد و نمی توان چندان به این جریان خوشبین بود.

سوال اینجاست که آیا روسیه توان خرید نفت و نقل و انتقال آن را دارد؟ در پاسخ باید گفت اگر روس ها قصد انجام این کار را داشته باشند، در نقل و انتقال پولی و مالی امکانات فنی و حرفه ای را دارا هستند ولی عملیاتی شدن این تعهد، به آینده بستگی دارد.

وعده روسیه برای انتقالات نفتی ایران ارتباطی با اینستکس ندارد، حجم صادرات به همه کشورهای اروپایی یک دهم حجم صادرات به عراق است. امسال 13 میلیارد دلار خدمات فنی و کالا به عراق صادر کردیم و اینگونه نیست که اینستکس اروپایی ها برای ما معجزه کند.

10 میلیون دلار صادرات نفتی از گذرگاه اینستکس محلی از اعراب ندارد، نفت مهم است ولی همه آن چیزی نیست که ما از اقتصاد می خواهیم؛ لذا مجموع واردات و صادرات و مدیریت اقتصاد کلان [را باید در نظر گیریم].

ایران بالغ بر 100 میلیارد دلار منابع در اختیار دارد و محتاج صادرات نفت نیست؛ بنابراین تعاملات اقتصادی، تعرفه ها، بیمه و فضای حاکم بر ارتباطات جهانی اهمیت بیشتری برای ما دارد.

سه نکته رئیس بانک مرکزی درباره اینستکس
در پاسخ به انتقادهای پرحجم کانال مالی اینستکس، ناصر همتی ریس بانک مرکزی اینستکس گفت »صرفا سهمی محدود در راهبرد بانک مرکزی در بازار ارز دارد و برنامه‌های متعدد دیگر نیز در حوزه روابط ارزی کشور اجرایی شده یا در حال اجرا است». او همچنین سه نکته را به منتقدان یادآور شد:

اولا، اینستکس نه کانالی در چارچوب قواعد تحریمی آمریکا، بلکه قرار است کانالی مبتنی بر برجام باشد و کلیه تراکنش‌هایی که در چارچوب برجام مجاز بودند از طریق آن انجام پذیر باشد.

ثانیا، شاید در ابتدا شامل کلیه کالاهای غیرتحریمی شود ولی بعدتر محدوده آن بایستی به کلیه کالاها گسترش یابد.

ثالثا، منابع آن ازصادرات نفت به اروپا تامین شود، اگرهم اروپا موقتا محذوراتی در خرید نفت ایران دارد، یک خط اعتباری بلندمدت با بازپرداخت آتی نفتی، یک راه حل موقت قابل بررسی است. خود اروپایی‌ها هم در مذاکرات اشاره‌ای به راه حلی شبیه به این داشته‌اند. الگوهای متعدد برای حضور سایر پشتیبانان برجام دراینستکس یا سازوکار مستقل مشابه آن، در حال توسعه است.

دیدگاه دولتی‌ها و مجلسی‌ها درباره اینستکس

با توجه به نهایی شدن سازو کار اینستکس و اظهارات مقامات سه کشور اروپایی عضو برجام ( انگلیس، فرانسه و آلمان ) مبنی بر این که اولین تراکنش‌های این سازو کار در حال پردازش است، به نظر می رسد که اروپایی ها به صورت غیرواقع بینانه انتظار دارند که ایران با توجه به این موضوع در تصمیم خود در اجرای کاهش تعهدات برجامی‌اش تجدید نظر کند؛ این در حالی است که از نظر نماینده ایران در سازمان ملل این سازو کار در وضعیت فعلی مانند ماشین زیبایی است که بنزین ندارد.

در همین رابطه جلیل رحیمی جهان آبادی رئیس کمیته حقوق بین الملل کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس گفت که ایران منتظر گام عملی اروپایی‌ها برای اجرای اینستکس است. وی با اشاره به پردازش اولین تراکنش‌های اینستکس افزود: دستگاه دیپلماسی ما مثل تمام دستگاه های دیپلماسی در همه جای جهان باید حتی برای یک درصد احتمال موفقیت هم تلاش کند و معنای دیپلماسی هم همین است. ما باید خواسته هایمان را از مسیر گفتگو و مذاکره دنبال کنیم.

همچنین جلال میرزایی، رئیس کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس با تاکید بر اینکه بدون فروش نفت ایران اینستکس معنایی نخواهد داشت گفت: بنظر می‌رسد توافقی برای خرید نفت ایران در نشست کمیسیون مشترک برجام صورت گرفته تا از طریق کانال اینستکس زمینه‌های لازم برای فروش نفت ایران و تأمین کالاهای اساسی فراهم شود.

نگاه سیاسیون به اینستکس
احمد توکلی، فعال سیاسی اصولگرا نیز از جمله چهره‌هایی است که اعتقاد دارد اجرایی شدن اینستکس برای ایران مضرات بسیاری دارد.

اما برخلاف توکلی، فلاحت پیشه معتقد است: اینستکس ساز و کاری است که اثر سیاسی آن برای گذر از دام افراطیون مهم‌تر از گشایش‌های اقتصادی آن است، پس باید به آن فرصت داد.