مصالحه ایران با آمریکا وضعیت «عادی جدید» بازار نفت را به هم می زند

نویسنده: نیک باتلر

دیپلماسی ایرانی: به رغم حملات به نفتکش ها در خلیج فارس و بی ثباتی مداوم در خاورمیانه، بازار نفت یک وضعیت «عادی جدید» یافته است. حتی پس از حملات هفته گذشته به دو تانکر در خلیج عمان، قیمت ها در بازار نفت چندان دچار نوسان نشد. روز پنج شنبه قیمت نفت تنها 4.5 درصد افزایش یافت و به اندکی بیش از بشکه ای 62 دلار رسید، اما به سرعت کاهش یافت و سبب شد قیمت در روزهای بعد (شنبه و یکشنبه) حتی به کمتر از هفته پیش از آن و 20 درصد کمتر از ماه پیش برسد.

تغییر قیمت نفت خام برنت که یک شاخص جهانی به شمار می آید از حدود بشکه ای 110 دلار در بهار سال 2014 تا رقم فعلی که حدود 65 دلار برای هر بشکه نفت خام برنت است، برای بسیاری از جمله شرکت های درگیر در معاملات دشوار و برای کشورهای تولید کننده که هنوز برای تامین درآمد عمومی خود به طور عمده به صادرات نفت وابسته هستند، وحشتناک بوده است.

این وضعیت عادی جدید نتیجه همزمانی و ارتباط چند عنصر بوده است:

- تقاضای جهانی همچنان افزایش تدریجی دارد و افزایش تقاضا از آسیا خیلی بیشتر از کاهش مصرف نفت در اروپا و سایر بخش های صنعتی جهان است. واردات چین اکنون بیش از 20 درصد از کل تجارت بین المللی نفت را تشکیل می دهد. اما شک و تردیدها درباره شدت رشد تقاضای چین یکی از عوامل مهم در کاهش های اخیر قیمت نفت بوده است.

-عرضه نفت در بازارهای جهانی در نتیجه افزایش تولید نفت شیل ایالات متحده (حدود 5 میلیون بشکه نفت خام در روز در 4 سال گذشته) به طور پیوسته افزایش یافته است.

- هزینه ها به طور عمده به دلیل فشارها بر بخش خدمات توسط شرکت های خصوصی در صنعت نفت کاهش یافته است. این مساله امکان تجدید سرمایه گذاری ها در پروژه های متعدد جدید را فراهم آورده است.

- رویدادهای سیاسی و گمانه زنی ها نوساناتی کوتاه مدت را در پی داشتند، اما همانطور که در سال جاری هم رخ داد بیشتر اختلالات عمده در عرضه به کشورهایی مانند ایران و ونزوئلا مربوط می شدند که در نهایت با حذف به ترتیب 1 میلیون و 500 هزار بشکه نفت خام در روز از بازار در 12 ماه گذشته منجر شدند و به افزایش موقت قیمت ها انجامیدند.

- کشورهای تولید کننده تا حد زیادی در ایجاد تنوع در اقتصادهای خود ناموفق بوده اند، برای تامین هزینه های عمومی به کسب درآمد فوری از تولید نفت نیاز دارند. طبق تجزیه و تحلیل های اخیر صندوق بین المللی پول، حتی عربستان سعودی هم برای تامین هزینه ها و ایجاد تعادل در بودجه خود به عرضه نفت با قیمت 80 تا 85 دلار برای هر بشکه نیاز دارد. وقتی قیمت پایین است، بسیاری از تولیدکنندگان مجبور می شوند برای افزایش درآمد به افزایش تولید روی آورند. از این رو، وقتی که صادرات ایران در نتیجه تحریم ها کاهش یافت بسیاری از تامین کنندگان آماده بودند تا وارد عمل شوند.

- سهمیه بندی های اوپک همچنان پابرجاست و طبق توافق ماه دسامبر عرضه در بازار برابر با 1.2 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. افزایش سهمیه بندی همواره ممکن و حتی با توجه به تاثیر گمانه زنی ها در بازار محتمل است، اما دوره این افزایش ها معمولا کوتاه مدت و با کاهش مجدد به ویژه از سوی عربستان سعودی همراه است. احتمال یک درگیری در خاورمیانه که قیمت نفت را به بیش از بشکه 65 تا 70 دلار تغییر دهد نیز وجود دارد.

ترکیب همه این عوامل با یکدیگر سبب شده که قیمت نفت به سطحی برسد که می تواند برای یک مدت طولانی ثابت بماند و بی تفاوتی بازار جهانی نفت به حمله به نفتکش ها در منطقه خلیج فارس و دریای عمان را می توان گواهی بر این دیدگاه دانست.

به طور کنایه آمیزی در حال حاضر ایران بزرگ ترین تهدید برای این وضعیت عادی جدید در بازار نفت به شمار می آید. صادرات نفتی این کشور تحت فشار تحریم های ایالات متحده کاهش یافته است و اگر ایالات متحده بتواند گستره اعمال قدرت را افزایش دهد و تجارت نفت ایران را با چین و هند محدود یا متوقف کند، صادرات نفتی ایران بیش از پیش کاهش خواهد یافت. اما بازار تا کنون با فرض اینکه دیگران می توانند خلاء ناشی از حذف بشکه های نفت ایران از بازار را پر کنند، مخاطرات را نادیده گرفته است.

نرخ تورم و نرخ بیکاری در ایران به شدت در حال افزایش هستند. در چنین شرایطی این احتمال وجود دارد که ایران به این نتیجه برسد که احتمال بروز اختلالات واقعی اقتصادی آنقدر جدی است که در صدد مصالحه یا دست کم یک توافق جدید برآید. اگر سران ایران به این نتیجه برسند که آینده انقلاب اسلامی مهم تر از چشم انداز بلند مدت هسته ای است، آنگاه ترامپ می تواند اعلام پیروزی کند و نفت مجددا در بازار جریان خواهد یافت.

بر خلاف ونزوئلا که افزایش سطوح تولید نفت آن سال ها زمان خواهد بود، ایران می تواند سطح صادرات خود را ظرف چند هفته افزایش دهد و دست کم یک میلیون بشکه در روز در بازار عرضه کند. در چنین شرایطی باید گفت که حفظ وضعیت عادی جدید در بازار نفتی (و حفظ منافع کشورهایی که از این وضعیت سود می برند)، در گرو محدود نگه داشتن سطح تولیدات ایران است.

منبع: فایننشال تایمز / مترجم: طلا تسلیمی