رحیم پور در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان مطرح کرد؛ اجلاس شانگهای فرصتی برای مهار تحریم ها علیه ایران/ تهران٬ اسلام آباد و پکن و مسکو از ترامپ لطمه خورده اند

معاون سابق وزیر امور خارجه در حوزه آسیا و اقیانوسیه گفت: ایران می‌تواند از فرصت اجلاس شانگهای برای برای مهار تحریم‌ها استفاده کند.

به گزارش خبرنگار  سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، ابراهیم رحیم پور معاون سابق وزیر امور خارجه در حوزه آسیا و اقیانوسیه  با حضور در باشگاه خبرنگاران جوان به تشریح سابقه حضور ایران در سازمان همکاری های شانگهای پرداخت.

به عقیده او سازمان بین المللی موفق خواهد بود که یا در بعد اقتصادی از قدرتی برخوردار باشد که ارز و بازار کلان را تحت تاثیر خود قرار بدهد و یا در بعد سیاسی از جهت مسائل امنیتی٬ نظامی و شورای امنیت اثر گذار باشد.
رحیم پور تاکید می کند که سازمان همکاری های شانگهای روز به روز در حال ارتقاع جایگاه بوده و باتوجه به حضور نداشتن آمریکا در این سازمان می تواند برای ایران بسیار موثر باشد.

باشگاه خبرنگاران جوان: سازمان شانگ‌های سازمانی غیر آمریکایی بوده و از بعد امنیتی اهمیت بسیاری دارد، تاجایی که از آن به عنوان ناتو شرق یاد می‌کنند نظر شما درمورد جایگاه این سازمان در منطقه چیست؟

رحیم پور: بیشکک پایتخت قرقیزستان مقصد اولین سفر روحانی در سال ۹۲و پس از انتخاب شدن در دور اول انتخابات ریاست جمهوری بود. در آنجا هم جلسه مربوط به شانگهای برگزارشد. هم اکنون چین، روسیه، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان شش کشور عضو سازمان همکاری های شانگهای هستند.
این ۶ کشور موسس سازمان همکاری های شانگهای هستند پس از آن پاکستان و هند هم عضویت پیداکرده و کشور‌هایی مانند افغانستان و ایران هم عضو ناظرماندند.

 درخصوص فلسفه تشکیل سازمان همکاری‌های شانگهای هم باید بگویم که با فروپاشی شوروی، کشور‌های جدیدی ایجاد شده و به مرور از کنترل مسکو خارج شده بودند؛ و قبل از آن چین و شوروی دو قدرت بزرگ بودند که مسائل امنیتی خود را بایکدیگر هماهنگ می‌کردند، ولی بعد شوری، خلاء امنیتی هم در داخل این کشور‌ها و هم برای نفوذ دولت‌هایی مثل آمریکا، اسرائیل، اروپا و برخی از کشور‌های منطقه، مشکلاتی در این زمینه ایجاد شد.
در همین راستا سازمان همکاری شانگهای را ایجاد کردند تا بتوانند ساختار امنیتی را بنا کنند و همین کار را هم انجام دادند و تنها ترکمنستان عضویت آن در نیامد و این امر به سیاست بی طرفی آنها باز می‌گردد چرا که این کشور اعلام کرد و به طور طبیعی در این سیاست نباید عضو هیچ سازمان امنیتی باید.

غربی‌ها و به خصوص آمریکا عضو این سازمان نیستند و همین امر جاذبه‌هایی برای ما دارد چراکه چین و روسیه دو قدرت بزرگ هستند و در حال حاضر حضور هند، پاکستان و کشور‌های آسیای میانه هم به وزن اجلاس شانگهای افزوده است. بعد از مسائل امنیتی، تعاملات اقتصادی، همکاری‌ها و ترانزیت عواملی بودند که پس از ثبت و اجرای تفاهم امنیت بین خودشان، به سراغ امور اقتصادی رفتند و چین موضوع جاده ابرایشم را طراحی کرد و سرمایه زیادی روی آن گذاشته و ترانزیت آن را از بخش آسیای میانه شروع کرد و به توفیقاتی هم در این زمینه دست یافت.
از سال ۸۲ تا کنون ما در تمام جلسات این سازمان حضور داشتیم٬ البته رو حانی در دو یا سه جلسه سران شرکت نکرد و در سطح معاون وزیر جلسه دنبال شد که دلیل آن هم به پاره‌ای از سو تفاهمات باز می‌گردد که لزومی برای شرکت ما در سطح بالا وجود نداشت.

به نظر می‌رسد در حال حاضر این سو تفاهمات مهار شده و امروز شرایط بهتری حاکم است بویژه اینکه ایران، چین و روسیه در شرایط تحریمی به سر می‌برند. طبیعی است که به واسطه سیاست‌های غرب برای ما بهتر است در منطقه خودمان تحرک بیشتری داشته باشیم و علاوه بر کشور‌های هم مرزمان که در اولویت هستند به کشور‌هایی مانند هند، آسیای میانه‌ها و ... هم به چشم همسایه نگاه کنیم. در مورد عضویت در شانگهای باید بگویم که بعد از مدتی که بر عضویت کامل در این سازمان اصرار می‌کردیم امروز دیگر اشتیاق شدیدی نشان نمی دهیم٬ البته اگر در این زمینه با  استقبال روبرو شویم به بررسی جدی قوانین در مورد عضوریت خواهیم پرداخت.

                     موافقت چین و روسیه با عضویت هند و پاکستان در سازمان شانگهای در جهت افزایش وزن این  سازمان بود

باشگاه خبرنگاران جوان: باتوجه به اینکه عضو ناظر شانگهای هستیم از بسیاری اعضای شانگهای هم فعالیت بیشتری داریم، به عقیده شما تهران می‌تواند چه استفاده‌ای از این فرصت در شرایط تحریمی داشته باشد.

رحیم پور: سازمان‌های متعددی را در منطقه آسیا داریم و بیشتر این سازمان‌ها چندان موثر نبوده و در معادلات جهان  اثر گذار نیستند. آ س آن سازمان مهمی است و از نظر من در بعد اقتصادی هم اهمیت زیادی دارد. در اجلاس سارک بین هند و پاکستان اختلاف نظر وجود دارد و همین امر کارآیی آنرا زیر سئوال برده است. اکو هم ده عضو دارد و باوجود اینکه ایران، پاکستان و ترکیه بنیانگذار آن بودند متاسفانه طبق پیش بینی‌ها عمل نکرد. 
از طرف دیگر وقتی به شورای همکاری خلیج فارس نگاه می‌کنیم متوجه دعوا‌ها و تنش بین عربستان و قطر می‌شویم. علاوه براین مراکز متعدد دیگری هم در منطقه وجود دارند که دربین آن‌ها سازمان شانگهای تاثیرگذار است٬ چرا که چین و روسیه در هر سازمانی عضو شوند که آمریکا در آن حضور ندارد عملکرد قدرتمندی خواهند داشت. مثل اجلاس اوراسیا که مجمع اقتصادی بین روسیه و چهار کشور قفقاز و آسیای میانه است که از نظر اقتصادی روز به روز در وضعیت بهتری قرار می‌گیرد و ما هم عضو ناظر آن شدیم.

البته اجلاس اوراسیا در بعد سیاسی جایگاهی ندارد و در حوزه اقتصادی هم آن قدر باید قدرت داشته باشد که روی بازار ارز و کالا اثر بگذارد. نکته قابل توجه این است که سازمان شانگهای روز به روز در حال ارتقاع جایگاه است٬ البته با عضویت هند و پاکستان شکی ایجاد شده مبنی براینکه اختلافات این دوکشور به سازمان هم کشیده بشود٬ در هر صورت چین و روسیه برای سنگین تر کردن وزن سازمان همکاری های شانگهای عضویت هند و پاکستان را هم پذیرفتند و امیدوار هستند با اهرم هایی که  در اختیار دارند بتوانند برای حل مسئله امنیتی افغانستان و کاهش تنش های اسلام آباد و دهلی نو اقدامی انجام داده و درنیا حرفی برای گفتن داشته باشند.باتوجه به اینکه تهران  در سازمان های مهم عضو نیست و اگر عضویتی هم دارد تاثیرگذار نیستیم و با توجه به جایگاهی که در منطقه داریم حتی ناظر بودن ما از عضو بودن برخی کشورهای همسایه هم موثر تر است.

                                                    اعضای سازمان همکاری های شانگهای در موضع گیری محتاط هستند

باشگاه خبرنگاران جوان: در بیانه سال گذشته اجلاس شانگهای همه کشورها در برابر یکجانبه گرایی آمریکا و خروج آنها از برجام واکنش نشان دادند، از نظر شما اینکه در چنین سازمان مهم منطقه ای به شکل مذکور از ایران حمایت می شود چه پیامی برای واشنگتن دارد؟

رحیم پور: من فکر می کنم در جلسه اجلاس سران امسال با توجه به بحث برجام و تنش های بین ایران و آمریکا همچنین حل نشدن مشکل واشنگتن با روسیه و چین٬ اهمیت بسیاری دارد که جمله بندی های بیانیه پایانی که به ما مربوط می شود  و به استقلال مجموعه اشاره دارد  نافذ٬ مهم و تاثیرگذار است. 

ما عضودائم  سازمان همکاری های شانگهای نیستم و علاوه بر این در چنین سازمان هایی احتیاط های خاصی هم حاکم است و به همین دلیل هم در بیانه هایشان چندان تندروی نداشته و برای ما سینه چاک نمی کنند و به همین دلیل هم باید قبول کنیم که این سازمان مهم بوده  و رابطه خوبی هم با ما دارد ولی در کنار تمامی این موارد احتیاط های لازم را در نظر می گیرند و به همین دلیل باید منتظر بیانیه امسال باشیم و بعد از آن قضاوت کنیم چراکه به نظر من این سازمان در اعلام مواضع خود از یک حدی فراتر نمی رود. 

باشگاه خبرنگاران جوان:از آنجا که در شانگهای از سه شر افراط گرایی، تروریسم و جدایی طلبی یاد شده است آیا می‌توان با تکیه بر تروریسم اقتصادی که آمریکا آنرا به ما تحمیل کرده است، سایر کشور‌ها را برای همکاری با ایران علاقه‌مند کرده و در پرتو آن موانع را پشت سر بگذاریم؟

رحیم پور: ایران٬ روسیه٬ چین و پاکستان لطمه های قابل توجهی از ترامپ خورده و همدرد هستند به همین دلیل در مسیر مخالفت با این تحریم های یک جانبه هم نظر بوده و تصور نمی کنم وقتی قدرت های اصلی در این سازمان چنین موضعی داشته باشند سایر کشورها هم ملاحظه داشته باشند. وقتی که قدرت های اصلی درون این سازمان اینگونه عمل می کنند سایرین هم دنبال رو خواهند بود به ویژه اینکه خود آنها هم نگرانی هایی دارند.
در بحث تروریسم و جدایی طلبی هم باید بگویم که داعش در پاکستان و افغانستان همچنین آسیای میانه خطر جدی محسوب می شود. خوشبختانه با اقداماتی که انجام دادیم از عراق و تقریبا از سوریه رانده شده‌اند و در نتیجه در حال پخش شدن در منطقه هستند٬ در نتیجه تعداد زیادی از داعشی ها ملیت ازبکستان٬ تاجیکستان و افغانستان را  داشته و از سایر کشورهای منطقه هم عضو گیری داشته اند.  تروریسم خطری بالقوه در آسیا است٬  ایران در راستای مقابله با این پدیده گام های مهمی برداشته است و در این زمینه پتانسیل بالایی برای همکاری با سازمان همکاری های شانگهای داریم. 

باشگاه خبرنگاران جوان: با توجه به اینکه اجلاس سران شانگهای فرصتی را مهیا می کند که کشورها دیدارهای دوجانبه با یکدیگر داشته باشند فکر می کنید تا چه اندازه ایران می تواند از این فرصت بهره ببرد؟

رحیم پور: همیشه در وزارت امور خارجه این بحث بوده است که شرکت در محافل بین المللی مانند سازمان ملل، جلسات کنفرانس اسلامی، اکو ، خزر و یا آنهای که ما در سطح اول شرکت می کنیم هر جند که خود جلسه از اهمیت  بالایی برخوردار است  اما حتما تعداد قابل توجهی از جلسات است که خود ملاقات های جانبی که با رهبر کشورها می شود می تواند راهگشا باشد،  شما تصور کنید آقای روحانی در این سفر با ۵ رئیس کشور ملاقات کند اگر این ۵ رئیس کشور می خواستند به تهران سفر کنند یا اقای روحانی به صورت جداگانه به این کشورهای سفر می کرد بسیار وقتگیر بود که شامل مسائل تشریفاتی، حراستی، فیزیکی، مالی و بسیاری از موارد دیگر می شد، اما  بسیار اقتصادی و با صرفه است که در یک سفر این چنینی با کشورهای که تحت شرایطی دچار سوء تفاهم شده ایم و یا روابط عالی داریم و یا روابطی داریم که با مشکلاتی مواجه است دیدار کنیم و درصدد رفع موانع موجود برای ارتقای روابط برآییم. بنابراین  من فکر می کنم گاهی اوقات حاشیه از متن پررنگ تر است. 

آقای رحمان رئیس جمهور تاجیکستان  در دوره آقای روحانی به تهران سفر نکرده، تمام کشورهای آسیای میانه به ایران سفر داشته اند. یعنی قرقیزستان، ارمنستان، ازبکستان، روسیه و آذربایجان جملگی به تهران سفر کرده اند، به دلیل مسائل خاص سفر آقای رحمان به تهران هنوز محقق نشده است. در این میان  آقای روحانی دومین باری است که به تاجیکستان می رود هو هم برای حضور در یک جلسه بین المللی عازم این کشور می شود، اما آقای روحانی دیدار دوجانبه نیز دارند، به هر حال  همین که آقای روحانی این سفر را قبول کردند به نظرمن  خبر بسیار خوبی است.

مهم ترین مسائلی که می تواند در این دیدارها رایزنی شود مسائل تحریمی است که پیش از این اشاره کردم  که 4 کشور در این زمینه هم درد هستند همچنین مسائل امنیتی نیز نقش پر رنگی دارد ،مانند داعش و موضوعاتی که نگرانی های قابل توجهی را ایجاد می کند، سومین مطلب موضوع تجاری بین کشورهاست که ما از جهت تحریمی مشکلاتی داریم که راه هایی را در این باره باید باز کرد و نکته چهارم بحث ترانزیت است که ما موقعیت ویژه ای داریم و بسیاری از کشورهای می توانند از این موقعیت نهایت استفاده را ببرند و البته ما هم می توانیم به صورت متقابل از موقعیت کشورها استفاده کنیم.بنابراین ما حرف های زیادی برای گفتن داریم که هم  منطقه ای و هم  بین المللی هستند.

باشگاه خبرنگاران جوان: همانطور که اشاره کردید رئیس جمهور کشورمان پس از بیشکک عازم دوشنبه می شود تا در اجلاس سیکا شرکت کند ضمن توضیح مختصر درباره سیکا، شرکت در این نشست چه مزایای برای کشورمان می تواند داشته باشد؟

رحیم پور: سیکا مجموعه کشورهایی است که مدت هاست که اجلاس سالانه دارند، اقای روحانی نیز در آن شرکت کرده به خصوص در جلسه ای که در شانگهای چین بود، در آنجا اقای روحانی به مدت یک روز دیدار دوجانبه داشت، بنابراین محفلی برای تبادل نظر در خصوص موضوعات مختلفی که جنبه اقتصادی خیلی بالایی ندارد، بلکه همفکری و هماهنگی در موضوعات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و پیشرفت و رشد اقتصادی را به همراه دارد، بنابراین نمی توان گفت این مجموعه شکل عملیاتی ویژه ای دارد و بیشتر شکل مشورتی دارد و ما هم مدتهاست عضو آن هستیم و تقریبا در تمام جلسات آن مئشرکت داشتیم و آن هم محفل خوبی است که دیدار دوجانبه داشته باشیم و  با توجه به ظرفیت های علمی فرهنگی اقتصادی کشورمان در آن شرکت کنیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: از چندی پیش تاکنون به دنبال برخی کارشکنی ها و سوءتفاهمات روابط ایران و تاجیکستان با پیچیدگی های مواجه شده به نظر شما سفر آقای روحانی به دوشنبه و حضور در این نشست تا چه حد می تواند راهگشا باشد؟

رحیم پور: سفر در عالی ترین سطح به کشورها فقط برای این نیست که روابط توسعه یابد بلکه  برای حل مشکلات هم هست، هیچ دو کشوری در دنیا نیستند که خالی از مشکل باشند شما به آمریکا و انگلیس نگاه کنید که پسر عموی یکدیگر  هستند با یکدیگر مشکلات کمی ندارند، بنابراین این سفرها تبادل نظر در خصوص منطقه و دنیا و همچنین روابط دوجانبه است. در روابط دو جانبه نیز نکات مثبتی است که آن را باید گسترش داد. به هر حال یکسری از مشکلات و سوئ تفاهماتی وجود دارد  که باید برای حل آن راهی پیدا کرد. تاجیکستان تنها کشور فارسی زبان بعد از ایران است، کشورهای مانند افغانستان نیز هستند اما یک قسمت مهم از آنها  پشتو زبان هستند یا در ترکیه ،کردستان و قسمتی از هند!  اما تاجیکستان تنها کشوری است که با ما همزبان است، در این میان  تلاش ما همواره این بوده که با آنها  همدل نیز شویم، اما به هرحال روابط کشورهایی که چنین خواصی دارند دشمنانی نیز دارد و تحرکاتی می کنند که این سوء تفاهمات را اضافه کنند،بنابراین ما باید قائدتا عاقل باشیم و به طرف های ثالث اجازه ندهیم، حالا چه گروه ها وکشورها و یا قدرت ها باشند که به روابط ما لطمه بزنند به هر حال شاید مشغول کارهایی بودیم و باید توجه بیشتری می کردیم و اتفاقاتی افتاد که باعث رنجش دوستان ما در تاجیکستان شد، اما خوشبختانه با ابتکاراتی که انجام شده شرایط رو به بهبود است و بقیه آن نیز باید انجام شود.