روسیه از تنش ایران و امریکا سود می‌برد

نویسنده: نیکولاس گُزدو

دیپلماسی ایرانی: صدای ضربات به طبل جنگ بین ایالات و ایران برای گوش های کرملین دلنواز است. در حالی که بحران بین واشنگتن و تهران تشدید می شود، مسکو خود را برای استفاده از این بحران آماده می کند؛ البته به شرطی که بتواند آسیب ها را محدود کند. روسیه همین حالا هم از اعمال مجدد تحریم های شدیدالحن آمریکا علیه صادرات نفت ایران سود می برد. با کاهش خرید ژاپن، هند، کره جنوبی و ایتالیا از ایران، شرکت های روسی سهم بیشتری از بازار به دست آورده اند و روسیه به یک منبع مطمئن تر و قابل اعتمادتر برای عرضه نفت در بازارهای جهانی تبدیل شده است. به علاوه، شرکای ایالات متحده که به سختی با محدودیت های اعمالی آن بر ایران موافقت کردند، هیچ انگیزه خاصی برای مجازات روسیه ندارند.

در پی مداخله روسیه در اوکراین در سال 2014، متحدان غربی ایالات متحده بعضا به این دلیل حاضر به اعمال تحریم های شدیدتر علیه روسیه شدند که توافق هسته ای ایران فرصت های جدیدی را برای به دست آوردن نفت و گاز طبیعی برایشان فراهم می آورد. اکنون که ایران مجددا تحریم شده، به رغم افزایش تولید ایالات متحده روسیه تامین کننده جایگزین به شمار می رود.

در همین حال، سقوط صادرات نفتی ایران به مثابه زدن دو پرنده با یک سنگ بود: برای مسکو این امکان را فراهم آورد که با ریاض در مدیریت بازارهای نفتی جهانی همکاری کند و در عین حال این امکان را برای تولیدکنندگان روسی که به دستور ولادیمیر پوتین تولیدات خود را متوقف کرده بودند، فراهم آورد تا بدون مواجهه با خطر تحریم ها یا درگیری با ریاض تولید و سطح فروش خود را افزایش دهند.

آشفتگی در خلیج فارس همچنین جذابیت مسیر دریای شمالی روسیه را به عنوان یک کوریدور جایگزین برای حمل و نقل انرژی و کالاهای تجاری را افزایش می دهد. پوتین در ماه گذشته در نشست کمربند و جاده در چین شرکت کرد و از اهمیت خطوط دریای قطب شمال برای رشد و شکوفایی سخن گفت و آن را «مسیر جهانی و رقابتی» توصیف کرد که شمال شرق، شرق و جنوب شرق آسیا را به اروپا متصل می کند. تلاش های او برای دعوت از دیگر کشورها برای سرمایه گذاری بیشتر در منطقه به ویژه اگر به نظر برسد که خاورمیانه در آستانه جنگ قرار گرفته است، جذاب تر به نظر خواهد رسید.

غرق شدن ایالات متحده در یک بحران جدید در خاورمیانه هم با برنامه های استراتژیک روسیه همخوانی دارد. وقتی ایالات متحده توجه خود را بر خلیج فارس متمرکز کند در حالی که با بحران حل نشده و بی ثبات کننده ونزوئلا و در میانه جنگ تجاری با چین درگیر و شاهد یک سری تحولات سیاسی داخلی است، به مراتب تمایل کمتری به دخالت در برنامه های روسیه برای توسعه یوروآسیا نشان خواهد داد. ایالات متحده سفیری در اوکراین ندارد و روابطش با متحدانش هم تا اندازه ای بر سر ایران به هم خورده است. در چنین شرایطی، مسکو از درگیری واشنگتن در یک «جنگ سرد» طولانی مدت با تهران خشنود خواهد شد.

در همین حال، اعمال فشارهای ایالات متحده بر ایران و ناتوانی آشکار اروپایی ها در مقابله با این فشار به ایران نشان داده است که هرگز نمی تواند روابط با روسیه را کنار بگذارد. پس از امضای توافق هسته ای در سال 2015 و لغو تحریم ها، ایران نشان داد که اروپایی ها در امور تجاری و کسب و کار برایش ارجحیت دارند و این در حالی بود که ایران همچنان در سوریه با روسیه همکاری می کرد. اکنون ایران احتمالا برای مقابله با تحریم ها و جبران برخی از خسارات ناشی از اقدامات ایالات متحده هیچ گزینه ای جز توافق تجاری با نهادهای روسی ندارد.

به رغم آنکه در رسانه ها عمدتا از اتحاد بین روسیه و ایران سخن می گویند، مسکو هیچ تعهدی به دفاع از تهران ندارد و از این رو، مجبور نیست در صورت حمله ایالات متحده به اهداف ایرانی به آنها پاسخ دهد. ایران به طور قطع یکی از مشتریان اصلی تجهیزات نظامی روسیه به شمار می رود، اگرچه معلوم نیست که درگیری های بین ایالات متحده و ایران بتواند به نقطه عطفی در فروش تسلیحات روسی به ایران تبدیل شود.

همانطور که جیم کوک هم در جایی اشاره کرده، ایالات متحده که در حال حاضر در رقابت گسترده بر سر قدرت با چین و روسیه در اروپا و آسیا به سر می برد، در موقعیتی نیست که بتواند یک عملیات نظامی گسترده در خاورمیانه به اجرا گذارد. آمریکا برای درگیری گسترده با ایران مجبور می شود شرق اروپا را نادیده بگیرد که این مساله فضای تنفس و زمان بیشتری برای تثبیت موقعیت روسیه در این منطقه به وجود می آورد. از سوی دیگر، کمپین ایالات متحده که بیشتر اظهارات شدیدالحن است تا اینکه عمل باشد، اثبات کرده که آمریکا از یک بازی اساسی سخن می گوید، اما دل و جرات نشان دادن قدرت خود را ندارد. به علاوه، با توجه به سابقه آمریکا در دیگر مناقشات خاورمیانه و پیروزی های تاکتیکی که به بلاتکلیفی های سیاسی تبدیل شدند، روسیه چندان نگران تلاش های ایالات متحده برای ایجاد نوعی تغییر و تحول گسترده در منطقه و به خطر افتادن منافع خود نیست. می توان انتظار داشت که روسیه از تهدید درگیری ایالات متحده و ایران استفاده و خود را یک میانجی مسئول معرفی کند. هر اتفاقی که رخ دهد، در نهایت روسیه راهی می یابد که از هر اتفاقی در منطقه خلیج فارس به نفع خود استفاده کند.

منبع: هیل / مترجم: طلا تسلیمی