سیل آمریکایی، درس‌های ایرانی

محمد فاضلی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

دیپلماسی ایرانی: مجلس نمایندگان آمریکا، در 15 سپتامبر 2005 تصویب کرد که کمیته‌ای دوحزبی طوفان کاترینا را بررسی کرده و تا 15 فوریه 2006 گزارشی کامل درباره طوفان و سیل نیواورلئان در دو محور ارائه کند: «ایجاد، هماهنگ‌سازی و اجرای برنامه‌ها و سایر فعالیت‌های پاسخ اضطراری توسط مقامات محلی، ایالتی و فدرال برای آمادگی در مقابل طوفان کاترینا؛ و پاسخ دولت محلی، ایالتی و فدرال به طوفان کاترینا.» این گزارش نهایتا در 379 صفحه با عنوان «شکست ابتکار: گزارش نهایی کمیته منتخب دوحزبی برای بررسی آمادگی و پاسخ به طوفان کاترینا» در 15 فوریه 2006 منتشر شد.

خلاصه اجرایی گزارش این گونه آغاز می‌شود: «کمیته منتخب، شکست‌هایی در همه سطوح دولت شناسایی کرد که به طرز معناداری تلاش‌های قهرمانانه اولین امدادگران، افراد و سازمان‌های خصوصی، گروه‌های مذهبی و دیگران را بی‌ارزش و مخفف کرده است.»

کمیته نشان داد که ناکامی در تصور (Imagination) و شکست در ابتکار (Failure of Initiative) تأثیر بنیادین بر حادثه طوفان داشته است. شکست ابتکار، با فقدان چابکی همراه شده بود. مقامات منتظر مانده بودند تا فاجعه خود را با برنامه‌های‌شان تطبیق دهد نه آن‌که برنامه‌های‌شان را با فاجعه تطبیق دهند. گزارش بسیار مفصل با جزئیات زیاد است، اما برخی از یافته‌ها به شرح زیر است.

- بسیاری از مشکلات ناشی از «شکاف اطلاعات» بوده و اطلاعاتِ درست به دریافت‌کننده درست ارسال نشده؛ و به اشتراک گذاشتن اطلاعات درست انجام نشده است.

- دقت و زمان‌بندی خدمات ملی آب و هوا، و مرکز ملی پیش‌بینی طوفان، مانع تلفات جانی بیشتر شد.

- سیل‌بندهای نیواورلئان برای سخت‌ترین شرایط ساخته نشده بود، سیستم هشدار خرابی سیل‌بندها درست کار نکرده بود. ناکامی در تخلیه کامل سبب بسیاری مرگ‌های قابل اجتناب شده بود. فرماندار علی‌رغم آگاهی از طوفان 56 ساعت قبل از وقوع، فرمان تخلیه اجباری را فقط 19 ساعت قبل صادر کرد.

- عناصر حیاتی برنامه ملی پاسخ به شرایط اضطراری خیلی دیر و غیرمؤثر اجرا شد یا اصلاً اجرا نشدند.

- تخریب گسترده ارتباطات و عدم موفقیت برای برنامه‌ریزی ارتباطات جایگزین، فرماندهی و کنترل. نظام ملی ارتباطات بسیاری از چالش‌ها را پاسخ داد و ارتباطات حیاتی ممکن شد، اما خلاءهای سیستم سبب پاسخ‌های با تأخیر و ارائه ناکافی کمک‌های امدادی شد. فرماندهی و کنترل در همه سطوح ناقص بود و سبب تأخیر در امداد شد. ارتش نقشی ارزشمند ایفا کرد اما هماهنگی وجود نداشت.

- فروپاشی قدرت اعمال قانون در سطح محلی و فقدان ارتباطات عمومی مؤثر، سبب رنج غیرنظامیان شد. مجموعه‌ای از شرایط سبب بی‌قانونی و خشونت در منطقه طوفان‌زده شد. پلیس نیواورلئان برای تداوم عملیات ناآماده بود و همه اثربخشی خود را از دست داد. مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی و تخلیه‌ها از فقدان آمادگی‌های پیشرفته، ارتباطات ناکافی و دشواری در هماهنگ کردن اقدامات در رنج بودند.

- ضعف‌های بلندمدت و بزرگی فاجعه، سبب ناتوانی در ارائه خدمات اضطراری و مسکن موقت شد. سیستم پیمانکاری‌ها و لجستیک نتوانست تدارک و ارائه هدفمند و پایدار کالاها در مقیاس بزرگ را پشتیبانی کند.

- مشارکت خیریه‌ها بسیاری از نیازها را برآورده کرد، اما صلیب سرخ آمریکا و دیگران به دلیل اندازه حادثه و ظرفیت ناکافی تدارکات، و ناهماهنگی در اسکان، با چالش‌هایی مواجه شدند.

این فقط یکی از گزارش‌هایی بود که درباره طوفان کاترینا و سیل نیواورلئان منتشر شد. گزارش دیگر در 737 صفحه توسط کمیته امنیت داخلی سنا با عنوان «طوفان کاترینا: ملت ناآماده» در سال 2006 منتشر شد. حداقل سه نتیجه سیاستی از این دو گزارش نتیجه می‌شود که راهگشای آینده ماست.

اول، از گزارش‌های ملی آنها یاد بگیریم. کمیته_ملی_سیل (مصوب دولت) باید گزارشی دقیق – حداقل به شیوه آمریکایی‌ها و بهتر از آن – تهیه و ارائه کند. همه و از جمله مجلسیان به جای ماهیگیری سیاسی برای انتخابات 1398 – به سبک مجلس نمایندگان آمریکا – به عملکرد باکیفیت کمیته کمک کنند.

دوم، آمریکا با همه قدرت اقتصادی، نظامی و سیاسی‌اش، در برابر عظمت طوفان کاترینا و سیل نیواورلئان کم آورد؛ اما کاستی‌های‌شان را شفاف مکتوب کردند. ما هم از بیان کاستی‌ها خجالت نکشیم. بهبود از همین‌ جا شروع می‌شود.

سوم، کارشناسان وزارت امور خارجه ما اگر وقت کافی برای بررسی دو گزارش صرف کنند، می‌توانند پاسخ‌های مستدل‌، استوار و دقیق‌تری به اظهارات مقامات آمریکایی درباره سیل در ایران بدهند.