جاده جدید ابریشم و چشم انداز یوروآسیای شکوفاتر

دیپلماسی ایرانی: مفهوم یوروآسیایی شکوفاتر از چندی پیش در بالاترین سطوح دانشگاهی و سیاست گذاری روسیه مورد بحث قرار گرفته است. این مساله هفته گذشته حتی در شورای وزرای روسیه مطرح شد و انتظار می رود در آینده نه چندان دور به دستورکار اصلی سیاست خارجی روسیه تبدیل شود. ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه تعامل بی قید و شرط برای موفقیت این ایده را آغاز کرده است. او پیشتر و در سال 2016 در مجمع اقتصادی بین المللی در سنت پترزبورگ به ظهور «مشارکت یوروآسیایی» اشاره کرده بود.

مساله کلیدی در مفهوم یوروآسیای شکوفاتر، چرخش روسیه به سمت شرق یا آسیاست که بازارهای اقتصادی و فناوری آینده در آن قرار دارد. و این به معنای همزیستی و همکاری بیشتر روسیه با پروژه جاده جدید ابریشم یا همان ابتکارعمل کمربند و جاده چین است. با این حال، این مرحله پیشرفته در همکاری های استراتژیک روسیه و چین به این معنا نخواهد بود که مسکو مزایای روابط نزدیک با اروپایی ها را نادیده خواهد گرفت.

کارشناسان خاور دور روسیه کاملا در جریان تمرکز شمار زیادی از نخبگان این کشور بر اروپا هستند و می دانند که تقریبا همه فضاهای اقتصادی، جمعیت شناختی و ایدئولوژیک روسیه در سه قرن گذشته با اروپا در هم تنیده است. آنها بر این باورند که اگرچه روسیه از فرهنگ غنی اروپایی و تشکیلات نظامی آن وام گرفته، اکنون زمان آن رسیده که به عنوان یک قدرت بزرگ یوروآسیایی، از همگرایی بدیع و پایدار تمدن های متعدد سود ببرد. آنها اینطور استدلال می کنند که روسیه تنها یک محل گذر تجاری یا ارتباطی نیست، بلکه یک پل بین تمدن هاست.

آنچه که بسیاری در غرب نادیده می گیرند این است که روسیه می خواهد یک الگوی جدید در زمینه ژئوپولتیک و ژئواکونومیک (جغرافیایی سیاسی و اقتصادی) و در سطح فرهنگی و ایدئولوژیک ایجاد کند و شرایط برای چنین اقدامی نسبتا مهیاست: خلاء قدرت در شمال شرقی آسیا مشهود است؛ اولویت دولت ترامپ و همچنین استراتژی امنیت ملی ایالات متحده، مهار چین است؛ و ژاپن و کره جنوبی به آرامی به روسیه نزدیک می شوند. از آنجایی که چین به شیوه‌ های بیشمار برای رسیدن به غرب تلاش می کند، برنامه روسیه برای یوروآسیای شکوفاتر و ابتکارعمل کمربند و جاده چین قابلیت ادغام دارند.

در همین حال، ایران و ترکیه هم نسخه مخصوص خود از گرایش به آسیا را به اجرا گذاشته اند. توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی یوروآسیا در اوایل ماه دسامبر به تصویب رسید. ایران همچنین در استانه اجرای یک توافقنامه تجارت آزاد با هند قرار دارد. ایران همچنین یکی از بازیگران اصلی و بزرگ کوریدور حمل و نقل شمال-جنوب که در دسترسی و تعامل نزدیک تر اقتصادی روسیه و هند نقش مهمی دارد، به شمار می رود. دریای خزر هم پس از معامله اخیر بین پنج کشور حومه آن، مجددا به یک پایگاه مهمد تجاری در مرکز یوروآسیا تبدیل شده است. روسیه و ایران همچنین در یک پروژه برای ساخت خط لوله گازی به هند مشارکت دارند.

قزاقستان محلی است که نشان می دهد دو پروژه شکوفایی یوروآسیا و ابتکارعمل کمربند و جاده به صورت مکمل عمل می کنند: آستانه هم عضو ابتکارعمل کمربند و جاده چین است و هم از اعضای اتحادیه اقتصادی یوروآسیا به شمار می رود. شرایط ولادیوستوک، نقطه تلاقی کره جنوبی و ژاپن به یوروآسیا و در عین حال محل ارتباط روسیه با شمال شرقی آسیا نیز وضعیتی مشابه دارد. در نهایت، هدف منطقه ای روسیه این است که استان های شمالی چین را از طریق خطوط ریلی سیبری و شرق چین به یوروآسیا متصل سازد. شهر چیتا در چین و خاباروفسک در روسیه کاملا به یکدیگر متصل شده اند.

مفهوم یوروآسیای شکوفاتر اگرچه هنوز در حال پرورش است، اما اظهارات تحلیل گران روسیه از جاه طلبی های این کشور برای ارتقاء موقعیت روسیه به عنوان یک نقطه تلاقی ژئوپولتیک و ژئواکونومیک حکایت دارد که یوروآسیای شمالی را با آسیای میانه و جنوب غربی آسیا پیوند می زند.
روسیه و چین اکنون به متحدانی ناگزیر تبدیل شده اند چراکه هر دو اهداف مشترکی را در زمینه بازسازی ارزش ها و زنجیره های جهانی و ایجاد یک جهان چندقطبی دنبال می کنند. جای تعجب ندارد که تلاش ها و پیشروی های پکن برای ایجاد بسترهای فناوری ملی تا این اندازه خشم واشنگتن را بر می انگیزاند. در یک تصویر بزرگ تر، کاملا منطقی است که ابتکارعمل کمربند و جاده در هماهنگی کامل با ارتباطات اقتصادی روسیه و تمایلات آن به یوروآسیای شکوفاتر عمل کند. انزوا، تحریم ها و حتی جنگ تجاری ممکن است شرایط را دشوار سازند، اما کاروان یکپارچه سازی یوروآسیا حرکت خود را آغاز کرده است.

منبع: آسیا تایمز / مترجم: طلا تسلیمی