توهمات خطرناک پومپئو

نویسنده: کالین اچ. کال

دیپلماسی ایرانی: پومپئو در اشاره به استراتژی دولت آمریکا در قبال ایران به ویژه به انتقادهای ترامپ از مذاکرات هسته ای انجام شده توسط دولت اوباما و دیگر اعضای گروه موسوم به پنج به علاوه یک (چین، فرانسه، آلمان، روسیه و بریتانیا) در سال 2009 اشاره می کند؛ ترامپ معتقد است که توافق هسته ای ایران را از تلاش برای دستیابی به تسلیحات اتمی باز نداشته است. پومپئو همچنین مدعی شده که تسهیل تحریم های ایالات متحده پس از حصول برجام، منابع مالی زیادی در اختیار ایران قرار داده و این کشور را قادر ساخته تا دستورکار خود را برای ایجاد بی ثباتی در افغانستان، غزه، عراق، لبنان، سوریه، یمن و جاهای دیگر با شدت بیشتری پیش ببرد. پومپئو معتقد است که بر خلاف همه اینها، سیاست ترامپ در «اعمال فشار حداکثری» شامل خروج آمریکا از توافق هسته ای در ماه مه، اعمال مجدد تحریم های اقتصادی، تهدیدهای معتبر نظامی و تلاش برای افشای فساد اداری و نقض حقوق بشر ایران، همه نتایج ناخواسته توافق قبلی را خنثی می سازد و دستیابی به یک توافق هسته ای بهتر، انزوای ایران و متوقف کردن فعالیت های این کشور در خاورمیانه را ممکن می سازد. اما این یک توهم خطرناک است.

ترامپ با کنار گذاشتن توافقنامه ایران، توافقی را کنار گذاشت که محدودیت هایی مهم، طولانی مدت و قابل اتکا بر توانایی ایران در تولید تسلیحات هسته ای ایجاد می کند. پیش از برجام، ایران می توانست در مدت زمانی دو تا سه ماهه اورانیوم مورد نیاز برای یک سلاح هسته ای را تامین کند؛ برجام شمار سانتریفیوژهای عملیاتی ایران را به یک سوم و ذخایر اورانیوم غنی شده این کشور را به میزان چشمگیری کاهش داد به طوری که اگر ایران اکنون بخواهد به سمت تولید تسلیحات هسته ای برود، به دست کم یک سال زمان نیاز خواهد داشت. (اگرچه ایران همواره تاکید کرده که برنامه هسته ای را برای مقاصد صلح آمیز دنبال می کند و برنامه ای برای تولید سلاح ندارد.) این توافق همچنین ساخت رئاکتور پلوتونیوم ایران را که می توانست برای ساخت بمب به کار رود، متوقف و کرد و به دقیق ترین بازرسی ها از تاسیسات ایران انجامید.

درست است که همانطور که مقامات دولت ترامپ گفته اند، محدودیت های اعمال شده بر ایران تحت برجام در سال های 2025 و 2030 کاهش می یابند؛ اما دیگر عناصر کلیدی در توافق نظیر نظارت بر معادن اورانیوم و تاسیسات تولید سانتریفیوژ برای مدت زمانی 20 تا 25 ساله ادامه خواهند داشت و تعهدات ایران مبنی بر موافقت با بازرسی های محرمانه از تاسیسات هسته ای و خودداری از ساخت سلاح های هسته ای، هرگز پایان نمی یابد.

غروب برجام همواره با هدف آزمودن نیات ایران در نظر گرفته شده بود. از آنجایی که دولت اوباما و دیگر شرکا در پنج به علاوه یک نتیجه گرفتند که متوقف کردن دائمی برنامه غنی سازی اورانیوم ایران ممکن نیست، تصمیم گرفتند که فرصتی طولانی برای تایید صلح آمیز بودن اهداف ایران از این برنامه فراهم آورند. اگر ایران در آن آزمون شکست می خورد، ایالات متحده می توانست به راحتی جامعه بین المللی را برای تحت فشار قرار دادن ایران با خود همسو کند. اما دولت ترامپ به بحران هسته ای محتمل در سال 2030، در سال 2018 واکنش نشان داد.

پومپئو می گوید که سیاست اعمال فشار حداکثری ترامپ سبب می شود ایران با یک توافق بهتر از نظر آمریکا، کنار بیاید. ترامپ همچنان به منزوی کردن ایران امیدوار است، اما در حقیقت این آمریکاست که تنها شده. مخالفت گسترده بین المللی با سیاست ترامپ در قبال ایران به ویژه باتوجه به این واقعیت که ایران به تعهدات خود در قبال برجام پایبند است، سبب شده که تحریم ها یک جانبه بمانند که همین مساله تاثیرگذاری آنها را به شدت کاهش می دهد. اگرچه تحریم های ترامپ تاثیرات خود را بر اقتصاد از پیش آسیب دیده ایران گذاشته اند، اما نبود انگیزه و تعهد کافی بین المللی به عمل به آنها به معنای کاهش فشارها بر ایران است و متصور شدن چشم انداز دست یابی به توافقی با دو برابر محدودیت های توافق کنونی در حالی که اعمال فشارها حتی با زمان پیش از برجام برابر نیست، بسیار دشوار است.

با توجه به اینکه احتمال شکست خوردن استراتژی ترامپ در قبال ایران در دستیابی به اهداف اعلام شده زیاد است، این شک به وجود می آید که شاید هدف اصلی این اعمال فشارها چیز دیگری باشد: تغییر نظام. در واقع، پومپئو بارها بر موفقیت رونالد ریگان در تحت فشار گذاشتن اتحاد جماهیر شوروی و فروپاشی آن به عنوان پیش نویسی برای طرح برای مقابله با ایران اشاره کرده است. به رغم آنکه مقامات دولت بارها گفته اند که ترامپ تنها به دنبال تغییر رفتار ایران است، اما آشکارا امید دارند که فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم ها به انتقادهای عمومی از فساد مقامات دولتی و دیگر نارضایتی های اجتماعی به یک انقلاب دیگر در ایران بیانجامد. اما اینکه این طرح عملی می شود، یا در صورت عملی شدن به نتیجه بهتری منجر می شود یا خیر، نامعلوم است.

همانطور که پومپئو گفته، سیاست ترامپ در قبال ایران «مختل کننده» و «متهورانه» است، اما این لزوما خوب نیست. این استراتژی دولت ترامپ را در موقعیتی قرار داده که نمی تواند برنامه هسته ای ایران را بازرسی کند و در عین حال، تاثیری هم بر فعالیت های ایران در خاورمیانه نداشته است. عواقب جانبی آن را هم نمی توان نادیده گرفت: خروج ترامپ از برجام اعتبار دیپلماتیک آمریکا را زیر سوال برده و اتحاد این کشور با بسیاری از شرکای دیرینه را به خطر انداخته و جهانیان را به یافتن مکانیزم هایی برای دور زدن نظام مالی آمریکا ترغیب کرده است.

برای ایالات متحده همچنان یک استراتژی بهتر وجود دارد و آن بازگشت به برجام است چون این توافق تنها راه مقابله بین المللی با چالش احتمالی ایران به شمار می رود؛ اما احتمالا ترامپ هرگز چنین کاری نخواهد کرد.

منبع: فارن افرز / مترجم: طلا تسلیمی