خطر جنگ داخلی در اقلیم کردستان عراق

نامو عبدالله

دیپلماسی ایرانی: صلح بزرگی که برای دو دهه باعث شد اقلیم شبه خودمختار کردستان عراق در خاورمیانه مشوش، منطقه ای از ثبات برخوردار باشد ، امروز در حال از هم گسستن است.

در سال 1998، حزب دموکرات کردستان و حزب اتحاد میهنی کردستان پس از 4 سال جنگ داخلی به توافقی برای تقسیم قدرت دست یافتند. حالا پس از 20 سال حزب دموکرات کردستان در پی نادیده گرفتن تعهدات خود و کنار گذاشتن حزب اتحاد میهنی از حکومت بعدی در اقلیم کردستان شده است.

خروجی این تنش های جدید میان حزب اتحاد میهنی و حزب دموکرات در فضای  پس از انتخابات پارلمانی در اقلیم کردستان عراق مشخص خواهد شد. اگر حزب دموکرات  تصمیم بگیرد که حزب میهنی را به حاشیه براند، منطقه شاهد موج دیگری از بی ثباتی یا حتی نزاع خشن خواهد بود.

17 سپتامبر 1998 ، جلال طالبانی، رهبر حزب اتحاد میهنی و مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات در واشنگتن کنار هم نشستند و توافقی که ایالات متحده میانجی آن شده بود را برای پایان دادن به دشمنی ها امضا کردند.

بر اساس بندهای آن توافق قرار شد دو طرف قدرت سیاسی و درآمدها را تقسیم کنند و ایالات متحده نیز از اقلیم کردستان به عنوان یک کل محافظت نظامی به عمل آورد. مادلین آلبرایت، وزیر امور خارجه وقت آمریکا آن توافق را "فصلی تازه و امیدوار کننده" خوانده بود.

اگرچه این توافق برای میلیون ها کردی که در شمال عراق زندگی می کردند ثبات و امید به ارمغان آورد؛ اما در به ارمغان آوردن اتحاد ناکام ماند. بازرانی و طالبانی طوری توافق تقسیم قدرت را امضا کردند که انگار قرار نبود هیچ تلاشی برای یکپارچگی و وحدت انجام شود.

حزب اتحاد میهنی پس از مرگ جلال طالبانی تضعیف شد و عملا توسط بیوه و فرزندان او اداره می شود، از جمله بافل طالبانی که سردسته یک گروه کاملا مجهز نظامی است که تنها به او و حزب او وفادار هستند. حزب اتحاد میهنی تاکنون رهبر رسمی خود را مشخص نکرده است.

از آن سو، بارزانی، رهبر حزب دموکرات در 72 ساگی زنده و سر حال است و قدرتمندترین نیروی نظامی در کردستان عراق را رهبری می کند و به مناطق تحت کنترل حزب میهنی چشم دارد. 23 سپتامبر، یک هفته پیش از انتخابات او بازدید غیرمنتظره ای از سلیمانیه (پایتخت حزب اتحاد میهنی) انجام داد و به جمعیت پر شور و خروش گفت: "هر کس با ما بیعت کند ما هم با او بیعت می کنیم و خانه مان را با او به اشتراک می گذاریم. اما اگر کسی علیه این دکترین و هدف باشد؛ برای آنها و ما دشوار خواهد شد که متحد باشیم و خانه مان را تقسیم کنیم."

در شرایطی که بارزانی با رمز و راز در تجمع سلیمانیه سخنرانی می کرد؛ این فصل از انتخابات اعلان جنگ لفظی میان کارزار او با حزب اتحاد میهنی را شاهد بود. "خیانت" واژه ای بود که توسط هر دو سو در موضع گیری های مطبوعاتی بیش از هر واژه ای استفاده شد.

بارزانی گفته است اتحاد کردستان همین حالا "از بین رفته است"، زمانی که رهبران حزب میهنی؛ از جمله بافل طالبانی، رهبر ارشد آن یک سال پیش، در آستانه رفراندوم استقلال، به نیروهای عراقی و شبه نظامیان تحت حمایت ایران کمک کردند تا منطقه نفت خیز کرکوک را از کردها پس بگیرند. از آن سو حزب اتحاد میهنی کردستان هم حزب دموکرات را به "قبضه کردن قدرت" متهم کرده است.

این دست لفاظی های سخت شاید به نظر شبیه گزنده گویی های رایج سیاسی برای جلب نظر رای دهندگان در فصل انتخابات به نظر بیاید، اما در اقلیم کردستان عراق این دست تهدیدات حقیقی هستند.

در جامعه ای چنین محافظه کار و به شدت میلیتاریزه، فارغ از اینکه شرایط به چه ترتیب بوده، حزب میهنی و حزب کردستان از زمان امضای صلح هرگز یکدیگر را به "خیانت" متهم نکرده بودند. برای من این ادبیات یادآور ترسناک جنگ داخلی است.

امروز ما با اوضاع خطرناکی روبه رو هستیم که در آن یک طرف احساس می کند قدرتمند تر و محبوب تر است و بنابراین شایستگی بیشتری برای حکمرانی بر کل منطقه را دارد، در شرایطی که آن طرف از فقدان رهبری و اهرام فشار برای مذاکره رنج می برد.

حزب دموکرات از همین حالا قدم هایی را برای از بین بردن قدرت رقیب خود برداشته است. حزب بارزانی اعلام کرده قرارداد صلح مرده و از حمایت از برهام صالح، رئیس جمهور عراق از حزب اتحاد میهنی سرباز زده است.

منبع: الجزیره / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33