ریشه های اقتصادی ناآرامی های ایران

نویسنده: جیمز رابینز

دیپلماسی ایرانی: اعتراض های دوشنبه گذشته در مقابل ساختمان مجلس ایران به درگیری و خشونت گرایید و در دیگر شهرهای ایران نیز خبرهایی از درگیری منتشر شد. ناآرامی های هفته گذشته شدیدترین اعتراض های خیابانی از سال های 2009 و 2012 و ادامه آشوب های زمستان گذشته محسوب می شوند. یکی از دلایل اصلی این اعتراض ها فروپاشی ریال و افزایش شدید نرخ تورم است. ریال ایران در حدود شش ماه گذشته بیش از نیمی از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده که یکی از دلایل این اتفاق تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا به خروج از برجام و اعمال تحریم علیه ایران است. تحریم ها در دو مرحله منتهی به ماه های اوت و نوامبر اعمال و عرصه را به ایران تنگ کرده اند. سه شنبه گذشته هم وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد از شرکت های خریدار نفت ایران انتظار دارد همه معاملات خود را با جمهوری اسلامی تا مهلت نهایی ماه نوامبر متوقف کنند. این مساله با افزایش شدید تقاضا برای دلار آمریکا در داخل ایران همراه شده چرا که مردم به دنبال دستاویزی برای نجات خود از اقتصاد در حال فروپاشی هستند.

دولت ایران در ماه آوریل سعی کرد با اعمال محدودیت های ارزی از سقوط بیشتر ریال جلوگیری کند، اما این مساله شرایط را وخیم تر کرد و معاملات را به بازار سیاه کشاند. در همان برهه زمانی دولت برنامه پیام رسان تلگرام را در راستای افزایش کنترل بر محافل خصوصی، فیلتر کرد. این در حالی است که بیش از نیمی از جمعیت ایران از تلگرام استفاده می کنند و این برنامه به عنوان ابزاری برای بانکداری، تجارت و معاملات خصوصی نقش اقتصادی مهمی ایفا می کند. با این حال، فیلتر کردن چنین ابزار مهمی در رشد رسمی و غیررسمی اقتصاد کشور فقط به بدتر شدن زندگی روزمره ایرانی هایی منجر شده است که سعی دارند با فشار ناشی از تحریم های جدید بین المللی کنار بیایند.

معترضان همچنین از دولت می خواستند از فعالیت ها در خارج از کشور دست بکشد، چرا که معتقدند حمایت ایران از دولت بشار اسد در سوریه و موارد دیگر سبب می شود پول و منابعی که باید در داخل کشور استفاده شوند، به بیرون انتقال یابند. اگرچه برای تغییر نظام به اتفاقاتی بیش از چند شعار و تجمع خیابانی نیاز است، اما ته رنگ های سیاسی در اعتراض های اقتصادی را هم نمی توان نادیده گرفت. اگر نارضایتی ها ادامه پیدا کنند، آنچه به صورت اعتراض به افزایش قیمت ها آغاز شده می تواند به اتفاقی گسترده تر و انتقادهای انقلابی علیه نظام تبدیل شود.

تجمعات و اعتراض های خیابانی در ایران از سال 2009 به بعد امیدها را به تغییر افزایش داده، اما هر مرتبه نظام جمهوری اسلامی بر اختلال ها غلبه کرده و به فعالیت عادی خود ادامه داده است. معلوم نیست که نارضایتی های کنونی به نتیجه ای برسند یا خیر. اما با ورود بیشتر ایران به امور کشورهای منطقه در حالی که تهران در جامعه بین المللی بیشتر و بیشتر منزوی می شود و در شرایطی که اقتصاد ایران روندی نزولی را طی می کند، ایرانی های بیشتری حقوق خود را مطالبه خواهند کرد و اگر پاسخ مناسبی به این مطالبه ها داده نشود، اتفاقات خوبی در انتظار دولت نخواهد بود.

منبع: نشنال اینترست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 34