آیا روسیه از شکست برجام نفع می برد؟

نیکولای کوزانف

دیپلماسی ایرانی: هشتم مِی، پرزیدنت ترامپ تصمیم خود مبنی بر خروج از توافق هسته ای ایران و اعمال مجدد تحریم های سنگین را اعلام کرد. این حرکت باعث شد تا متحدان اروپایی ترامپ، برای حفظ توافق به تقلا بیفتند و مقامات ایرانی نیز به سوی چین و روسیه رفتند تا اطمینان حاصل کنند که در توافق خواهند ماند.

در همین حین، برخی از تحلیل گران گفتند که مسکو از خروج ترامپ از برجام سود می برد و بیشتر خواهان این است که تحریم های آمریکا پا برجا باشد تا اینکه برداشته شود. در حالیکه این صحبت تا حدودی درست است، واقعیت امر، پیچیده تر از این حرف ها است.

آیا روسیه از لحاظ اقتصادی نفع می برد؟

پابرجا ماندن تحریم ها پس از اجرایی شدن برجام،کاملا به نفع روسیه بود؛ چون مانعی برای ورود بسیاری از سرمایه گذاران غربی به ایران بود. از طرفی دیگر، این تحریم ها نمی توانست جلوی شرکت های روسی از ورود به بازار ایران را بگیرد.

در نتیجه، سال 2017 و اوایل سال 2018، دوره ی رشد فعالیت های سرمایه گذاری روسیه در ایران بود.

با این وجود، دولت روسیه هیچگاه خواستار فروپاشی کامل توافق ایران و اعمال مجدد تحریم های شدید نبود. تحریم های ثانویه که به خاطر تصمیم ترامپ دوباره اعمال شدند، به معنای فرصت های اقتصادی بیشتر برای شرکت های روسی نیست.

برعکس، با توجه به روابط اقتصادی نزدیک و ائتلاف روسیه با غرب، تجارت بزرگ روسیه باید شروع به کاهش حضور خود در ایران کند. مرکز صادرات روسیه و خاورمیانه – شرکتی که ایگور چایکا، پسر دادستان کل روسیه، موسس آن است- در میان اولین شرکت هایی بود که از ایران خارج شد. این شرکت قرار بود تاسیسات آب شیرین در ایران ایجاد کند. سپس دومین شرکت بزرگ نفتی روسیه، لوکویل، نیز از ایران خارج شد. احتمال انصراف دیگر شرکت نفتی روسی، تات نفت، از مذاکره با شرکای ایرانی اش نیز بالا است.

قطعا اعمال تحریم های شدید آمریکا علیه ایران، به معنای پایان کامل همکاری های اقتصادی بین روسیه و ایران نیست. اما به یک سری پروژه های مشترک، مانند ساخت نیروگاه های بوشهر و سیریک و همچنین گسترش خطوط ریلی، محدود خواهد شد. شرکت دولتی رز نفت نیز ممکن است به خاطر ملاحظات سیاسی، در ایران بماند.

با این وجود، ایران بار دیگر، مانند قبل از سال 2015، تبدیل به منطقه ای ممنوعه برای روسیه و سرمایه گذاران غربی خواهد شد.

همچنین خروج ایران از بازار نفت، به نفع روسیه نخواهد بود. در کوتاه مدت ممکن است باعث افزایش موقت قیمت نفت شود، اما روسیه خواهان چنین اتفاقی نیست. بر خلاف اواسط دهه ی 2000، زمانی که شرکت های انرژی روسیه کورکورانه قیمت های بالای نفت را دنبال می کردند، اکنون آنها بیشتر نگران ثبات خود هستند تا رشد پایدار.

روسیه نگران است که افزایش قیمت نفت می تواند موجب افزایش تولید از جانب رقبای انرژی روسیه شود که متعاقبا می تواند به رشد منابع انرژی جایگزین و تقاضای کمتر در بلند مدت، کمک کند. این مسئله ممکن است قیمت نفت را به طور دائمی کاهش دهد - چیزی که مسکو قطعا می خواهد از آن اجتناب کند.

آیا روسیه از لحاظ سیاسی نفع می برد؟

خروج ترامپ از توافق هسته ای قطعا ایران را به روسیه نزدیک تر کرده است. همچنین، تنش بین آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر برجام، این فرصت را برای کرملین به وجود آورده است تا گفتگوهایش با اروپا را از سر بگیرد.

در ماه های گذشته، هم صدر اعظم آلمان، آنگلا مرکل و هم رئیس جمهور فرانسه، امانوئل مکرون، به روسیه سفر کرده اند و به نظر می رسد از جایگاه مسکو به عنوان امضاء کننده ی برجام، می توان برای ایجاد اختلاف در کمپین ضد روسی غرب استفاده کرد.

با این حال، مسکو فروپاشی توافق را به عنوان یک توسعه سیاسی مثبت نمی بیند. روسیه امیدوار بود که برجام تضمین کند که ایران تبدیل به منطقه ی خطر دیگری در مجاورات روسیه نشود. این توافق قرار بود تضمین کند که ایالات متحده و اسرائیل در اقدامات خصمانه یا تجاوز نظامی علیه تهران دخالت نکنند و به کشور کمک کند تا اقتصاد و سیاست داخلی خود را ثبات بخشند. پس از 8 مِی، احتمال افزایش تنش های داخلی و خارجی به طور روز افزون، وجود دارد - که مسکو عمیقا نگران آن است.

پس از خروج آمریکا از توافق، دست روسیه نیز بسته شده است. ممکن است به روال قبل، مانند زمان تحریم های دولت اوباما، عمل کند. روابط تجاری در آن زمان بیشتر از طریق شرکت های کوچک و متوسط که دل مشغولی بازار غرب و ترس تحریم های آمریکا را نداشتند، انجام می شد.

روسیه همچنین می تواند راه هایی قانونی برای دور زدن تحریم های آمریکا پیدا کند. مثلا، می توانند کالا در قبال نفت تبادل کنند و یا از ارز های دو کشور به جای دلار در انجام معاملات استفاده کنند.

در آخر اینکه، روسیه تمام تلاشش را، با توجه به این مجال اندکی که ترامپ برای ایران در عرصه ی جهانی گذاشته است، به کار خواهد گرفت. موضوعی که قطعیت دارد این است که روسیه به نظر نمی رسد ایران را به خاطر خصومت آمریکا ترک کند.

منبع : الجزیره / ترجمه دیپلماسی ایرانی / 33