دولت مقتدر اولویت امروز عراق

خروجی نهایی از این دیدارها برای تشکیل 'ابر ائتلاف' را می توان در چند پیام کوتاه ولی پرمعنی خلاصه کرد و آن این که دولت آینده عراق برآمده از چهارمین دوره انتخابات مجلس باید کاملا ملی گرا و بر اساس تصمیم گیری و اکثریت ملی با حضور تمام جناح های سیاسی و بدون کشیدن خط قرمز بر روی هیچ شخص و فهرستی باشد.
از پیام های مزبور می توان برداشت هایی داشت و از زوایای مختلف آنها را ارزیابی و بررسی کرد و با قراردادن برخی خبرهای دیگر به ارایه تحلیل در ارتباط با آنها پرداخت.
یکی از این برداشت های روشن این است که در دولت آینده عراق همه جناح ها و گروه های سیاسی بدون در نظر گرفتن مذهب و قومیت اعم از شیعه، سنی ، کرد فیلی، ترکمن ، مندایی ، مسیحی ، آشوری، کلدانی ، ایزدی و شبک حضور خواهند داشت و پر واضح است که چنین نگاهی مطلوب همگان خواهد بود و نباید کسی با آن مخالف باشد.
پیش از شروع بررسی پیام های مزبور یادآوری چند نکته ضروری است و آن این که جامعه عراق با 37 میلیون و 200 هزار نفر جمعیت بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده، یک 'جامعه موزاییکی' تلقی می شود که در طول تاریخ همه اقوام با مذاهب گوناگون را در خود جای داده که در کنار یکدیگر زندگی می کنند.
عراق به عنوان یکی از کشورهای اسلامی با 97 درصد مسلمان را می توان در نگاه اول به نقشه آن، یک کشور طولی در نظر گرفت به سه قسمت مشخص شامل شمال ، مرکز و جنوب تقسیم می شود. اقوام و مذاهب عمده عراق نیز تقریبا بر همین اساس قابل تقسیم شده اند به طوری که کردها و اهل سنت با 37 درصد جمعیت در شمال و مرکز و شیعیان با 60 درصد جمعیت در جنوب سکونت دارند.
در یک نگاه کلی از 18 استان عراق 10 استان شامل کربلا، نجف، ذیقار، دیالی، میسان، بصره ، قادسیه، بابل ، المثنی و واسط شیعه نشین و یک استان شامل بغداد در مرکز شیعه و سنی نشین و 7 استان نیز شامل نینوا، الانبار، صلاح الدین ،کرکوک، اربیل، سلیمانیه و دهوک سنی و کردنشین هستند و اقلیت های دیگر نیز در استان های مختلف سکونت دارند. 
رودخانه های عراق نیز بیشتر شمالی – جنوبی بوده و منابع عظیم نفت و گاز این کشور هم بیشتر در بخش های جنوبی و برخی حوزه های آن در شمال شرق این کشور و نزدیک مرزهای ایران قرار دارد و دسترسی آن به آبهای آزاد جهان نیز از طریق مناطق جنوبی امکانپذیر است.
در روزهای اخیر با مرور اخبار انتخاباتی عراق و رایزنی ها در ارتباط با تشکیل دولت آینده، تلاش برخی گروه های سنی ساکن در مرکز این کشور برای نقش آفرینی برجسته تر دوباره در عرصه سیاسی بسیار مشهود، قابل توجه و سوال برانگیز است.
اهل سنت در عراق به طور کلی با وجود در اقلیت بودن از نظر نسبت به جمعیت شیعیان در این کشور به استثنای برخی مقاطع کوتاه تاریخی (آل بویه ، ایلخانیان و صفویه) چند قرن با عناوین مختلف حاکمیت و قدرت را در این کشور در اختیار داشته که اوج این روند را باید از سال 1920 یعنی ورود انگلیسی ها به عراق تا 2003 و زمان ساقط کردن رژیم بعثی از سوی آمریکا ذکر کرد.
در آخرین مقطع از حاکمیت اهل سنت در عراق که همراه با پیروی از برخی سیاست های استعماری بود، به خاطر سیاست هایش، بیشترین ظلم بر شیعیان صورت گرفت که برای اشاره می توان به دو نوبت اخراج حدود یک میلیون ایرانی از عراق در سال های 1350 و 1354 ، کنار گذاشتن شیعیان و کردها از مناصب مختلف از سوی 'صدام' و سرکوب انتفاضه شعبانیه در سال 1991 با قتل عام بیش از 300 هزار نفر (برخی آمارها 500 هزار نفر ذکر می شود ) همراه با برافراشتن پرچم 'لاشیعه بعد الیوم' اشاره کرد.
با ساقط شدن حاکمیت بعثی ها در عراق بیشتر شخصیت های دست اندرکار آن یا در جریان درگیری های نظامی کشته شدند و یا به کشورهایی مانند سوریه و اردن و اروپا فرار کرده و شماری نیز پس از سقوط صدام به خاطر برخی اقدامات قبلی و در راستای تسویه حساب های شخصی از سوی مردم کشته شدند و اکنون آنان بشدت از نبود شخصیت های تاثیرگذار رنج می برند.
با تدوین قانون اساسی جدید در عراق و شکل گیری دولت در این کشور بر اساس اکثریت شیعیان، برخی سردمداران اهل سنت به خاطر نگرانی های خود، با وجود برخی اقدامات تروریستی بی نتیجه برای براندازی دولت وعقده های ایجاد شده ناشی از آن، اولین انتخابات پارلمانی در این کشور را در سال 2006 تحریم کردند و تنها کسی که می توان گفت از آنان به قدرت رسید 'ایاد علاوی' شیعه و سکولار بود که از جایگاه خوبی در بین اهل سنت برخوردار بوده و هست.
در انتخابات پارلمانی سال 2010 نیز اهل سنت عراق به خاطر تجربه تحریم انتخابات قبل و برخی فشارها از سوی همسایه های این کشور (عربستان ، اردن و ترکیه ) و در سایه حمایت ها، با هدف جلوگیری از افزایش نفوذ ایران، وارد صحنه شد و علاوی موفق شد تا اولین ائتلاف پیروز در این انتخابات باشد، ولی به خاطر برخی موانع قانونی ، مخالفت ها و ادامه نیافتن حمایت ها از سوی قدرت های خارجی، نتوانست نقش چندانی ایفا کند.
در انتخابات 2014 عراق نیز به خاطر ورود تروریست های 'داعش' و تکفیری به این کشور که بر اساس برخی اخبار با اطلاع تعدادی از شخصیت های سنی و با هماهنگی آنان در جلسات برگزار شده در شهر امان در اردن صورت گرفت و شهرهای عراق مانند 'موصل' در تبانی قبلی با تروریست ها سقوط کرد که در پی آن بیش از 3 میلیارد دلار از تجهیزات نظامی ارتش عراق به دست این گروه تروریستی افتاد. اهل سنت به خاطر تخلیه شهرها از جمعیت و آواره شدن مردم نتوانست چندان نقش آفرینی کند.
می توان گفت که برخی شخصیت های تندرو سنی چنین تصور می کردند که با حضور داعش در عراق، آنان می توانند از این فرصت به راحتی برای رسیدن به اهداف سیاسی خود و کسب دوباره قدرت استفاده کنند، ولی در نهایت شاهد آن بودیم که با حضور این گروه تروریستی شهرهای سنی نشین یکی پس از دیگری به ویرانه تبدیل شد و نقشه های رویایی آنان را در امان برهم زد و در نهایت شمار زیادی کشته ، آواره و یا زخمی در کنار ویرانی های عمده بر جای گذاشت و باید تا سالیان سال آنان تلاش کنند تا به دوره قبل از داعش بازگردند. 
در آخرین و چهارمین انتخابات پارلمانی عراق که تعدادی از سیاستمداران از آن به عنوان 'انتخابات پساداعش' نام می برند، اهل سنت به خاطر شکست های گذشته و تغییر سیاست برخی کشورها به خصوص عربستان و گرایش ریاض به حمایت سیاسی از شخصیت های باقی مانده به جای حمایت از اقدامات نظامی و تروریستی، فرصت را برای بازگشت به قدرت و پایان دادن به عقده های روانی سال های اخیر خود مغتنم شمرد و تمام قد وارد شد.
اکنون بر اساس شنیده ها، اهل سنت درخواست هایی را برای کسب پست های مهم و وزارتخانه های کلیدی مانند خارجه ، دارایی و نفت مطرح می کنند و چندان مایل به کسب وزارتخانه های خدماتی با مشکلات عدیده آنها در عراق ندارند.
در همین حال با توجه به فضای ایجاد شده از سوی آمریکا در چارچوب طرح 'سایکس – پیکو' جدید و تقسیم مناطق غرب آسیا بر اساس قومیت ها و مذاهب حاضر در آن، شخصیت های قدیمی اهل سنت عراق اگر تا دیروز به صورت محرمانه تهدید به اعلام فدرال و استقلال می کردند، اکنون به خاطر زمینه های پیش گفته و وجود تجربه کردستان عراق برای گرفتن امتیاز بیشتر در دولت آینده خواسته های خود را شفاف تر مطرح می کنند و روی همین نگاه است که ائتلاف های پیروز بارها بر ضرورت تشکیل دولت اکثریت ملی با حضور همه اقوام و مذاهب تاکید دارند.
ذکر این مطلب نیز لازم است که در بین شخصیت های سیاسی موجود در اهل سنت افرادی مانند 'خالد الملا' به دلیل مشکلات مناطق مرکزی عراق مخالف فدرالیسم و تعدادی دیگر مانند 'ایاد سامرایی' موافق آن است و در بین خود آنان نیز وحدت رویه ای در این ارتباط وجود ندارد و حتی در انتخابات اخیر جوانان اهل سنت بدور از نگاه های هر دو طرف، نشان دادند که گفتمان قومیتی و بعثی در مقطع کنونی در بین آنان خریداری ندارد و بی دلیل نیست که شاهد ریزش کرسی های آنان در این دوره از مجلس عراق بودیم .
البته باید این مطلب را نیز یادآور شد که پیروزی برخی ائتلاف های شیعه در مناطق سنی نشین در انتخابات چهارم در طرح زمزمه های شخصیت های قدیمی اهل سنت بی تاثیر نبود و زنگ های خطر را برای آنان که تلاش داشتند تا با زد و بندهای سیاسی اهداف دیگری را دنبال کنند، به صدا در آورد. در این ارتباط لازم به ذکر است که مردم مناطق سنی نشین به خاطر نقش آفرینی نیروهای نظامی عراق به خصوص 'حشد الشعبی' و نیروهای مردمی در بازپس گیری مناطق اشغالی و قدرشناسی از آنان، در انتخابات اخیر به ائتلاف های شیعه از جمله 'نصر' متعلق به 'حیدر العبادی' و 'فتح' وابسته به 'هادی العامری' رای دادند که همین امر نیز خشم آنان را به همراه داشته است.
نتیجه این که در مقطع کنونی جامعه عراق به یمن برخورداری از رسانه های بیشمار دیداری ، شنیداری و نوشتاری و فضای مجازی به دور از برخی نگاه های سنتی به بلوغ بالایی دست یافته که دیگر در آن توجه به برخی باورهای قدیمی و کهنه نمی تواند جایی داشته باشد و به همین خاطر است که اکنون تحلیلگران از شگفتی ها در انتخابات اخیر عراق سخن می گویند.
عراق امروز بیش از آن که به سیاست های اختلاف افکن و طرح مسایلی مانند عربیت از سوی ریاض نیاز داشته باشد، به تشکیل دولتی قدرتمند با حضور همه اقوام و مذاهب نیاز دارد تا در سایه همدلی و همکاری بتواند خرابی های ناشی از چند جنگ طولانی مربوط به دوران حاکمیت بعثی ها ، اقدامات تروریستی بعد از آن و حضور چند ساله داعش در برخی مناطق مرکزی را ترمیم کرده و پیشرفت های روزافزونی را در این کشوررقم زنند و طعم شیرین دمکراسی و انتخاب نظام سیاسی از طریق صندوق های رای را به کشورهای همسایه با نظام کهنه پادشاهی خود نشان دهد.
بدون شک ایجاد عراق یکپارچه و متحد با توجه به بحران های متعدد موجود در منطقه نیازمند دوری از گفتمان سابق، داشتن انعطاف سیاسی برای گفتمان با دیگر احزاب و به دور از برخی دخالت های بدخواهان با سیاست های کهنه ای چون عربیت و یا قومیت گرایی و نظایر آن است و روی همین نگاه است که ملت عراق در انتظار شکل گیری دولتی جدید و متفاوت از دولت های گذشته هستند.