دیپلماسی هرگز نمی میرد

رابین رایت

دیپلماسی ایرانی: معاهده هسته ای ایران درگیر مسائل دیپلماتیک شده است. تا تاریخ 12 می، پرزیدنت ترامپ تصمیم خواهد گرفت که آیا معاهده را به پرتگاه بیاندازد یا نه. ترامپ از این معاهده متنفر است و به خبرگزاری فاکس نیوز گفته بود: "بدترین توافقنامه ای است که من تا کنون دیده ام. بر سر آن نباید اصلا مذاکره انجام می شد." پنج ابر قدرت دیگر دنیا _ بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان و روسیه_  طرف هایی با قدرت برابر در تعیین این معاهده بودند. شورای امنیت سازمان ملل متحد به همراه بیست و هشت کشور از اتحادیه اروپا، این معاهده را امضاء کردند. اما امریکا نقش تعیین کننده را در طول مذاکرات بازی کرد و در سال 2015 آن را امضاء کرد.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبه ای گفته است: "اگر آنها می خواهند که معاهده را از بین ببرند، این اختیار را دارند اما باید با عواقب آن هم روبه رو شوند." وی افزود: "متکبر بودن خیلی خطرناک است، خیلی خطر ناک."

ظریف به مدت شش روز در نیویورک اقامت دارد و در این مدت با سازمان ملل، اعضاء کنگره، جامعه سیاست خارجی آمریکا و رسانه ها گفتگو کرده و به نظر می رسد بر حفظ معاهده مصمم است وی بیان کرده: "رسیدن به منافع معاهده برای ایران حائز اهمیت است."

بنا به گفته ی ظریف، اگر ترامپ از توافق پا پس بکشد ایران سه گزینه پیش رو دارد. اولین گزینه این است که ایران نیز معاهده را ترک کند و غنی سازی اورانیوم را ادامه دهد و یا حتی شدت بخشد. با وجود منابع وسیع نفتی، ایران علاقه مند به استفاده از انرژی هسته ای است که می تواند جایگزین منابع انرژی برای نسل جدید باشد و منابع نفتی صادر شوند تا درآمد حاصله صرف پیشرفت کشور شود. ظریف گفت:" آمریکا نباید نگران این باشد که ایران بمب اتمی می سازد اما ما به شدت غنی سازی را دنبال خواهیم کرد."

در گذشته ایران توانایی غنی سازی بیست درصد را داشت که بر اساس معاهده این میزان غنی سازی به 3.7 درصد رسید. بازرسان سازمان ملل و اتحادیه اروپا با اعمال شدیدترین بازرسی ها، دائما بر پایبندی ایران تاکید کرده اند.

گزینه دوم ایران استفاده از یک ساز و کار اختلاف در توافق است، که به وسیله آن هر طرف می تواند شکایتی رسمی را به کمسیون مربوط به داوری تخلف ها ارائه دهد. ایران تا کنون یازده شکایت را به فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رئیس کمیته مربوطه تحویل داده است. ظریف گفت که چهل و پنج روز برای تصمیم گیری در مورد شکایات وجود دارد و هدف این است که آمریکا پایبند به معاهده بماند.

انگلیس، فرانسه و آلمان به عنوان سه قدرت اروپایی دخیل در توافق، سعی دارند که با برگزاری جلساتی آرام به اعتراض های ترامپ پرداخته اما معاهده را حفظ کنند. این مذاکرات با توافق بر سر اکثر موضوعات به جز تاریخ پایان یک سری از ممنوعیت ها به مراحل آخر رسیده است.

اما ظریف گفته است که هر گونه توافقی که منجر به اضافه شدن شرایط و یا تفاسیر جدید به معاهده شود از نظر ما محکوم به شکست است و ما در این باره سکوت نخواهیم کرد. ظریف ادامه داد: "تنها سناریویی که ما می توانیم با آن کنار بیاییم این است که کشورهای اروپایی با دولت ترامپ صحبت کنند تا او یک بار و برای همیشه به توافق پایبند بماند."

گزینه سوم ایران، شدیدترین انتخاب است. این کشور می تواند از معاهده منع گسترش سلاح های اتمی (ان.پی.تی) کناره گیری کند. معاهده برجسته ای که صد و نود و یک کشور آن را امضاء کرده اند و در سال 1970 به تصویب در آمد و هدف آن منع گسترش سلاح های اتمی و رواج استفاده از انرژی اتمی است. بحران پیرامون برنامه هسته ای ایران در سال 2003 آغاز شد، زمانی که آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش داد که تهران نتوانسته است به تعهدات خود به ان.پی.تی، به ویژه در اعلام برنامه غنی سازی اورانیوم، عمل کند.

در تهران، بر سر انتخاب گزینه مناسب بحث زیادی وجود دارد. ظریف گفته است: "نظرات مردم ایران به یک شکل نیست" اما نظر عموم مردم عوض شده است و بی اعتمادی عمیق تر شده. او می گوید: "آمریکا نه تنها در عمل به وظایف خود شکست خورده بلکه بیش از حد از ایران توقع دارد." و این پیام خطرناکی نه تنها برای مردم ایران بلکه برای مردم جهان است که آنها را از بستن هر معاهده ای با آمریکا باز می دارد.

من از ظریف پرسیدم که اگر معاهده از بین برود آیا ایران دوباره با آمریکا وارد مذاکره خواهد شد، و او گفت: "دیپلماسی هیچ وقت نمی میرد." " اما این بدان معنی نیست که تنها یک راه برای دیپلماسی وجود دارد و آن هم آمریکا است." ظریف گفت: "تصمیم نهایی ایران برای آمریکا خوشایند نخواهد بود و این تصمیم مردم ایران است."

منبع : نیویورکر / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33