لغو تدریجی برجام توسط ترامپ

دیپبماسی ایرانی: نباید تمدید رفع تحریم های هسته ای از سوی ترامپ ما را گول بزند. ترامپ هنوز مصمم است این توافق را لغو کند. تصمیم او به لغو برجام تا حدودی به همان اصولی باز می گردد که تمام ریاست جمهوری او بر آن بنا شده است؛ یعنی از بین بردن تمام دستاوردهای قابل توجه رئیس جمهور پیشین. بخش دیگری از تلاش وی برای لغو برجام نیز از آنجا نشأت می گیرد که او نمی خواهد هیچ کس به خصوص جناح راست دولت اسرائیل و حامیان آن در ایالات متحده، با ایران به هرگونه توافقی برسد.

عملکرد موفق برجام تاکنون، مانعی بر سر راه تلاش های ترامپ بوده است. ایران به برجام پایبند است. به همین سبب ترامپ نمی تواند به طور آشکار و مستقیم از توافقنامه هسته ای عقب نشینی کند. بیانیه ترامپ در مورد این موضوع تمام شبهات در مورد انگیزه او درباره برجام و روابط با ایران را از بین می برد. بخش بزرگی از این بیانیه ربطی به برجام و مسائل آن ندارد. به طور مثال، در اختیار داشتن و آموزش 100،000 نیروی شبه نظامی از سوی ایران که باعث خرابکاری در منطقه می شوند؛ بدون توجه به این امر که برخی از این شبه نظامیان در همان سمت ایالات متحده و متحدانش می جنگند و با داعش پیکار می کنند.

بخشی از این بیانیه که واقعا درباره برجام است، بیشتر حول  محور رسیدن به یک معامله بهتر می چرخد؛ اما این مفهوم کاملا نشدنی و غیرواقع گراست. هیچ کدام از شش طرف دیگر برجام تمایلی به مذاکره مجدد برجام ندارند و دلیل منطقی برای این کار نمی بینند. نگاه دقیق تر به "چهار مؤلفه مهم" که ترامپ گفته است باید در تمام لایحه هایی که او امضا می کند موجود باشد، ساختگی بودن پیشنهادهای وی را کاملا مشخص می کند.

اولین مؤلفه این است که لایحه جدید باید "دستور دهد ایران اجازه بازرسی های فوری را در تمامی پایگاه های درخواست شده توسط بازرسان بین المللی فراهم کند." هیچ کشوری هرگز قبول نمی کند که اداره کشور به دست بیگانگان بیافتد و آنها هر کجا مایل باشند، بدون اعلام قبلی سرک بکشند. آژانس بین المللی انرژی اتمی هرگز اعلام نکرده که دسترسی بازرسان آن در ایران محدود شده است. در برجام به طور مفصل آمده است که ایران نه تنها باید اجازه دسترسی به تمام پایگاه های اتمی را به بازرسان بدهد، بلکه در صورت پیش آمد اختلاف، اجازه بازرسی پایگاه های اعلام نشده، از جمله پایگاه های نظامی نیز از طریق رأی گیری در جلسه بین المللی می تواند صادر شود.

مؤلفه دوم این است که "باید از اینکه ایران هرگز حتی به داشتن سلاح هسته ای نزدیک نمی شود اطمینان حاصل شود." اما نزدیک شدن یعنی چقدر نزدیک؟ برجام به طور قطع ایران را از دستیابی به سلاح اتمی دورتر کرده است. اما اگر زبان مبهم "نزدیک شدن" به معنای غنی سازی صفر درصد اورانیوم باشد، باید گفته شود که این نظریه در زمان جورج بوش امتحان و با شکست رو به رو شد و امروز نیز فرقی با گذشته ندارد.

مؤلفه سوم به مفاد موسوم به "غروب آفتاب" اشاره دارد که به برخی از تعهدات ایران بر اساس برجام دلالت دارد. اما در این بیانیه ذکر نشده که اغلب مفاد مهم توافقنامه مانند بازرسی های گسترده و تعهد ایران به عدم دستیابی به سلاح هسته ای، همیشگی است. همین موضوع مفاد غروب آفتاب، توخالی بودن درخواست های ترامپ را به خوبی نشان می دهد. چرا که اگر این مفاد تغییر نکند و آمریکا از برجام عقب نشینی کند، آیا ایران به سرعت و نه تا 10 سال آینده به سانتریفیوژها و مواد لازم خود دسترسی پیدا نمی کند؟

مؤلفه چهارم این است که "باید برای اولین بار به طور صریح در قانون آمریکا قید شود که برنامه های موشکی دور برد و سلاح های هسته ای، از یکدیگر جدایی ناپذیر است و توسعه و آزمایش موشک های ایران باید تحت تحریم های شدید قرار گیرد." در واقع موشک های دوربرد و سلاح های هسته ای از یکدیگر قابل تمایز هستند. بسیاری از برنامه های موشکی، مانند برنامه موشکی ایران، جنبه دفاعی و استراتژیکی داشته و ربطی به سلاح اتمی ندارد. ایران ممکن است درباره محدوده برد موشکهای خود علاقه به مذاکره داشته باشد، اما باید این محدودیت بر همسایگان منطقه ای وی نیز دلالت کند و مختص این کشور نباشد.

اگر ترامپ به واسطه انگیزه های بچگانه ای که از خود نشان می دهد، باعث قربانی شدن این توافقنامه که در راستای منافع ایالات متحده و امنیت بین الملل و عدم گسترش سلاح های هسته ای است، شود، فاجعه ای رخ خواهد داد. فرقی نیز نمی کند که این اتفاق به یک باره بیافتد یا به تدریج رخ دهد.

منبع : نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33

انتشار اولیه: جمعه 29 دی 1396 / انتشار مجدد: شنبه 14 بهمن 1396