اروپا سناریوی خشم آشیل را در قبال برجام دنبال می کند

نویسنده: دکتر مهدی مطهرنیا، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی

دیپلماسی ایرانی: 

(باریخ شناسی – ریخت شناسی آینده زمان – سیاسی)

• مقدمه ای برای آشنایی با باریخ شناسی :

آینده پژوهی با نگارش انگلیسیfutures research ، دانشواژه ی نزدیک به مطالعات آینده ها در ساحت گسترده باریخ شناسی، یا ریخت شناسی آینده ی زمان، است؛ با این تمایز که در مطالعه آینده ها Futures Studies به دلیل سیال بودن هویت مفهومی "مطالعه"، نسبت به "پژوهش"، مطالعه های آینده ها، در ساحت باریخ شناسی تنها از پارادایم ها و روش شناسی آینده اندیشی بهره می برد؛ و تنها یک روش خاص یا واحد – آینده بینی - را بر نمی گزیند.

در حالی که در آینده پژوهی با پافشاری آشکارتر در ارتباط با آینده بینی؛ آن هم در پیش بینی؛ یک آینده محتمل به نسبت قابل اطمینان را هدف قرار می دهد.

نشست بروکسل در دی ماه ناآرام

• گزاره های پیمایشی :

1. نزدیک شدن موعد اعلام تصمیم دوباره دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا درباره برجام  
2. جلب توجه افکار عمومی در دو سطح (توده ها و نخبگان در لایه های گوناگون داخلی، منطقه ای، و بین المللی)، به این موضوع و اقدامات احتمالی بعدی آمریکا در این زمینه.
3. نشست با حضور محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و فدریکو موگرینی و وزیران امور خارجه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در بروکسل.
4. صحبت عراقچی مبنی بر این که رییس جمهوری آمریکا در یک سال گذشته برای از بین بردن برجام کارهای بسیاری انجام داده و حتی ممکن است با تلاش هایی که می خواهد انجام دهد در چند روز آینده برجام از بین برود که در این زمینه منطقه و جامعه بین المللی باید آمادگی لازم را داشته باشد.
5. سید کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران و اشاره به این که ایران تا زمانی به برجام متعهد است که برای او منفعت داشته باشد و اگر منفعتی نداشته باشد دلیلی برای پایبندی نداریم؛ و این که اگر آمریکایی ها تعلیق تحریم ها را تمدید نکنند، این مساله به معنای خروج از برجام است.
6. تأکید بهرام قاسمی در نشستی خبری روز دوشنبه مبنی بر دعوت خانم موگرینی برای انجام این نشست با قید انجام جلسه به هدف صرف بررسی اجرای برجام.
7. دیدار فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و زیگمار گابریل، وزیر امور خارجه آلمان روز دوشنبه و گفت و گو در باره مسائلی از جمله ایران و برجام.
8. سخنان زیگمار گابریل، وزیر امور خارجه آلمان؛ در مصاحبه ای با شبکه تلویزیونی «زد د اف» آلمان؛  این که می گوید: «همرا با فدریکا موگرینی مسئول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصمیم گرفتیم از وزیر امور خارجه ایران دعوت کنیم تا در مورد اعتراضات اخیر در ایران گفت و گویی انجام شود».

• گزاره های پایشی:

1. آمریکا در فضاسازی معنادار برای خروج از برجام در محیط دیپلماتیک جدی است.
2. اتحادیه اروپا در حال آماده شدن برای ورود به دوره یی جدید از مدیریت حضورش در برجام بر اساس منافع تعریف شده ی اتحادیه اروپا و سه عضو اروپایی 5+1 است.
3. تأکید سخنگوی وزارت امور خارجه در باب محدودسازی نشست به برجام از دریچه ی نگرش رسمی وزارت امور خارجه ایران، بیان می شود.
4. آنچه گابریل می گوید دربرگیرنده موضع اروپا در باب جداسازی برجام، از مسایل و پرونده های دیگر برای ایران بازمی گردد.

راستی آزمایی های خبری و اطلاعات پایشی:

الف) ایران و اروپا در باب حفظ برجام با یکدیگر اتفاق منافع دارند.

ب) ایران جهت گیری اروپا به سمت و سوی مسایل داخلی ایران را نفی می کند.

پ) اروپا خود را به برجام متعهد و در عین حال، در ارتباط با پیگیری مسایل داخلی در ایران در سایه ی پرونده های دیگر، حساس نشان می دهد.

ت) نشست بروکسل در باب برجام متأثر از جنش اعتراضی دی ماه ایران است.

-       گزاره های پویشی

1. اروپا، بر آن است تا دستاوردهای حاصل از برجام برای اروپا را حفظ و با پروای این مهم؛ از امکان گسترش همکاری با ایران در برجام بار دیگر نقش دهه 1990 در شروع گفت و گوهای سازنده، میان ایران و اروپا را احیا کند.
2. اروپا در عین وفاداری به گریز از نفوذ آمریکا بر اروپا؛ با پروای تجربه ی دو دهه اخیر در ارتباط با بحران افغانستان به ویژه عراق، در ارتباط با ایران از دایره ی موضع گیری گفتمانی غرب در اتحاد با آمریکا خارج نمی شود.
3. اروپا و امریکا در نظام بین الملل اتحاد alliance دارند. "اتحاد"، در ادبیات روابط بین الملل دربرگیرنده همکاری و رقابت توأمان است.
4. موضع گیری هر دو سوی مذاکره بروکسل صحیح است؛ هر کدام در ارتباط با نشست آینده اهدافی را دنبال می کنند. ایران از هم اکنون مذاکره در ارتباط با هر موضوعی جز برجام را نفی می کند؛ اروپا نیز بر آن است که با طرح موضوع ناآرامی ها در ایران، در پی تأثیرگذاری مثبت برای اروپای متحد است.

• گزاره های پویشی :

1. اتحادیه اروپا در ارتباط با برجام سناریوی "خشم آشیل[1]" را دنبال می کند. از یک سو بر آن است که از درگیری بین آشیل و آگاممنون بر سر بریسئیس؛ جلوگیری کند؛ و از سوی دیگر این نقش را در ارتباط با مذاکرات در باب پرونده های دیگر گسترش بخشد.
2. اتحادیه اروپا در تحلیل نهایی در جغرافیای غرب با "ادبیات اروپایی"؛ رفتار؛ اما، در حوزه ی بین المللی در تحلیل نهایی با "ادبیات غربی – امریکایی" کنش های خود را به انجم می رساند.
3. ترامپ در برخورد با ایران دارای ادبیاتی معطوف به کاربرد "افعال کنشی"؛ است. وی یک پست نومحافظه کار در برهه ای از کنش امنیتی در امریکا است که از رئالیسم تهاجمی پیروی می کند. متمایل به پارادایم آشوب، دکترین بازیگر دیوانه، خط مشی کلان ابهام و پیچیدگی؛ و استراتژی جوجیتسو با "تحریک کردن، جاخالی دادن، و پرتاب کردن"، است. اروپا به خوبی آگاهی دارد که امریکای دوران ترامپ؛ ایران را هدف قرار داده است.

• آینده نگری موضوع :
• آینده روابط ایران و اروپا در تحلیل نهایی، در چارچوب منافع دوجانبه؛ ولی متأثر از روابط میان اروپا و امریکا خواهد بود.
• ایران باید مراقب سناریوی "دو شکارچی و یک گرگ" باشد

این محتمل است که اروپا از سناریوی دو شکارچی و یک گرگ در ارتباط با برجام استفاده کند. دو شکارچی یکی باصفت و درست کردار، و دیگری دغلباز و مکار، در پایان شکار گلوله شان تمام شد؛ زوزه گرگی به گوش رسید که نزدیک می شد. آنها یک گلوله داشتند و زوزه گرگ نزدیک تر می شد؛ نمی دانستند آیا یک گرگ است یا گله ی گرگ ها در حال نزدیک شدن هستند به ناگاه شکارچی دغلباز به سرعت شروع به فرار کرد. شکارچی دیگر؛ بانگ برداشت که کجا فرار می کنی؛ گرگ تیزپا است و به من و تو خواهد رسید، بیا با هم بر او بتازیم؛ ما را از او فرار نیست. شکارچی مکار؛ بانگ برداشت و پاسخ گفت من از گرگ فرار نمی کنم از تو می گریزم و پیشی می گیرم که گرگ تا به تو رسد و به خوردن تو مشغول باشد؛ من از این محیط گریخته، و دستاوردهای شکار روزانه ی خود را فروخته ام.

ایران باید فراموش نکند :

• مطابق آخرین آماری که مرکز آمار اتحادیه اروپا منتشر کرده، در سال ۲۰۱۶ صادرات کالای کشورهای عضو اتحادیه اروپا به آمریکا ۳۶۲ میلیارد یورو بوده است. در همین سال، مجموع صادرات کالای کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ایران فقط ۸.۲ میلیارد یورو بوده است. به عبارتی صادرات کالای اروپایی ها به آمریکا ۴۴ برابر بیشتر از صادرات کالای آنها به ایران است.
• در همین سال، مجموع صادرات کالای کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ایران فقط ۸.۲ میلیارد یورو بوده است. به عبارتی صادرات کالای اروپایی ها به آمریکا ۴۴ برابر بیشتر از صادرات کالای آنها به ایران است. مطابق این گزارش، واردات کالای کشورهای قاره سبز از آمریکا در سال ۲۰۱۶ به رقم ۲۴۶ میلیارد یورو رسید، در حالی که واردات کالای این کشورها از ایران فقط ۵.۵ میلیارد یورو بوده است؛ یعنی اتکای اقتصاد اروپا به واردات کالا از آمریکا ۴۵ برابر بیشتر از واردات کالای آنها از ایران است.
• در مجموع، تجارت کالایی اروپا و آمریکا (مجموع واردات و صادرات کالا بین دو طرف) در سال ۲۰۱۶ به رقم ۶۰۸ میلیارد یورو رسید در حالی که سهم ایران از تجارت کالایی با اروپا فقط ۱۳.۷ میلیارد یورو بوده است. در بخش مبادلات خدمات، فاصله آمریکا با ایران در شراکت با اروپا بسیار بیشتر است. مطابق آخرین آمار، صادرات خدمات اروپا به ایران در سال ۲۰۱۵ فقط یک میلیارد یورو بوده، در حالی که در همان سال اروپایی ها ۲۲۵ میلیارد یورو از صادرات خدمات به آمریکا درآمد کسب کرده اند، یعنی فاصله ۲۲۵ برابری.
• مدل پیشاروی :

در تحلیل نهایی اروپا در آینده زمان؛ تلاش خواهد کرد ایران و برجام را حفظ، و با رویکرد ادبیات انگلیسی – اروپایی با ایران رفتار، و در همان حال، در چارچوب ادبیات غربی – امریکایی در برابر ایران با آمریکا؛ در نظم آینده بین المللی وارد کنش های گسترده تر شود. این همکاری بر اساس منافع مشترک با آمریکا، و رقابت های پنهان امتیاز گیری، به نفع آینده ی اروپا و اعضای محوری آن با برگ ایران؛ مدیریت خواهد شد.

این تحلیل چهارشنبه 20 دی نوشته شده است.