محمد بن سلمان برای تصاحب قدرت عجله دارد

محمد ایوب

دیپلماسی ایرانی: از زمان سرنگونی پادشاه سعودی توسط برادرش شاهزاده فیصل در سال 1964 که بعدا بر تخت سلطنت نشست و سپس ترور او در سال 1975، نظام پادشاهی عربستان سعودی مانند امروز با چنین بحران بالقوه ای رو به رو نشده بود. روز شنبه، دولت عربستان به رهبری شاهزاده محمد بن سلمان، ظاهرا در حرکتی برای جلوگیری از فساد دستور دستگیری یازده تن از شاهزادگان سعودی را از جمله میلیاردر برجسته و سرمایه گذار بین المللی، ولید بن طلال و ده ها تن از وزرای فعلی و سابق را صادر کرد. با این حال به نظر می رسد این اقدام محمد بن سلمان، برای تثبیت قدرت و ظاهر شدن در مقام حاکم بی چون و چرا، پس از مرگ پدرش باشد.

قدرتمندترین فرد کنار گذاشته شده، متعب بن عبدالله، وزیر گارد ملی عربستان، پسر مورد علاقه پادشاه متوفی،  ملک عبدالله، است.

گارد ملی بین هفتاد و پنج هزار تا صد هزار نفر نیرو داشته و تقریبا برابر قدرت نظامی ارتش سعودی است. از دهه 1950 و 1960 با اتفاق افتادن یک سری کودتای های نظامی به رهبری افسران ضد سلطنتی ارتش، گارد ملی که از قبایل وفاداران بی قید و شرط تشکیل شده بود، برای نظارت بر جاه طلبی های سیاسی ارتش به وجود آمد. این گروه که موازی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران هستند، در ابتدا برای برقراری امنیت نظام انقلابی به وجود آمد. از سال 1962، زمانی که شاهزاده (بعدها پادشاه) عبدالله فرمانده گارد ملی شد، یکی از وظایف این گروه، نظارت بر قدرت برادران سدیری تعیین شد که از سال 1953، اغلب تخت پادشاهی را در تصاحب داشتند. همیشه یکی از سدیری ها فرماندهی ارتش عربستان را بر عهده داشت.

پس از مبتلا شدن ملک فهد به سکته مغزی شدید در سال 1995، شاهزاده عبدالله، به طور غیر رسمی پادشاه شد و پسرش متعب را به رهبری گارد ملی برگزید و زمانی که عبدالله در سال 2005 رسما شاه شد، متعب در فرماندهی گارد ملی باقی ماند.

به نظر هدف اصلی اقدامات روز شنبه، کنار گذاشتن شاهزاده متعب از موقعیت پرنفوذ خود بود. دیگر شاهزادگانی که دستگیر شدند احتمالا برای به وجود آوردن این تصور بود که متعب، تنها فرد بازداشتی نبوده و او نیز مانند دیگر افراد بازداشت شده، رشوه بگیر و فاسد بوده است. کمی پیش از او، شاهزاده محمد بن نایف نیز از ولیعهدی و وزارت داخلی کنار گذاشته شده و شاهزاده محمد بن سلمان به ولیعهدی رسیده بود.

محمد بن نائف، منصب وزارت کشور را از پدرش شاهزاده نایف، که برادر بزرگتر ملک سلمان بود به ارث برده بود. وی با در اختیار داشتن این پست، و فرماندهی نیروهای مسئول حفظ امنیت دهی، پلیس مخفی و عملیات ضد تروریستی، قدرت نفوذ بالایی داشت. وی پس از جان سالم به در بردن از سوء قصد القاعده، آنها را از عربستان سعودی بیرون کرده و به خود لقب "شاهزاده ضد تروریست" داد. او در نهایت یکی از افراد مورد اطمینان آمریکا، به خصوص سازمان های اطلاعاتی این کشور شد. در نتیجه حضور او مانعی بر سر راه محمد بن سلمان بود. اخراج او از سوی پادشاه، به منظور از بین بردن چالش موجود بر سر راه محمد بن سلمان بود..

به نظر می رسد با کنار گذاشته شدن شاهزاده متعب، گارد ملی، آخرین سنگر چالش سلطنت محمد بن سلمان نیز از بین رفت. وی اکنون کنترل ارتش منظم، گارد ملی و نیروهای وزارت کشور را در دست دارد. اکنون قدرت به صورت بی سابقه ای در دست عنصر کوچکی از خاندان بزرگ سعودی، یعنی پاشاه و پسرش متمرکز شده است. این تمرکز قدرت احتمالا باعث فاصله گرفتن چندین عضو ارشد و شاخه های قدرتمندی از قبیله آن سعود شود.

پادشاهی سعودی تا کنون بر پایه یک توافق مشترک در میان شاهزادگان برجسته مبنی بر در کنار یکدیگر قرار گرفتن و فاصله نگرفتن از هم حفظ شده است. تا کنون درآمد حاصل از ثروت نفتی عظیم کشور به صورت نسبتا منسجم میان شاخه های اصلی مجلس سعودی توزیع شده است. اما اکنون چنین نیست. پادشاه سلمان، به وضوح این توافقامه را به خاطر پسر جاه طلبش که به نظر نمی تواند برای در دست گرفتن قدرت صبر کند، زیر پا گذاشته است. چنین شتاب و سرسختی از جانب محمد بن سلمان برای آینده نظام عربستان سعودی خوب نیست، به خصوص از آنجایی که وی در برخی اتفاقات اخیر خارج از کشور، از جمله دخالت عربستان در یمن، مقصر شناخته شده است. به احتمال زیاد، اقدامات اخیر او به زودی از جانب خاندان آل سعود با پاسخ محکمی مواجه خواهد شد.

منبع : نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33