فاجعه انسانی بزرگی که در حج امسال از سرمان گذشت

نویسنده: دکتر فرهاد شهابی، کارشناس مسائل بین الملل و خلع سلاح

دیپلماسی ایرانی: در روزها و ماه های پیش از پرواز حجاج به عربستان در سال جاری، نگرانی بسیار شدیدی در مورد امنیت جانی آنها مطرح بود. از جمله دلایل آن، شکست های بزرگ داعش و دیگر گروه های تروریستی هم سو با آن در عراق و سوریه، مقاومت انصارالله در یمن، قدرت یافتن حاکمیتی بس معاندتر نسبت به ایران در ریاض و شدت داشتن تحرکات اسراییل در شعله ور ساختن جنگی عربی-امریکایی علیه ایران بود. لذا علیرغم مذاکرات و توافقات حاصله و تضمینات امنیتی داده شده نسبت به حجاج ایرانی، کماکان این نگرانی جدی وجود داشت که حجاج ایرانی هدف زنجیره ای از عملیات تروریستی به ظاهر ناخواسته، لیکن به واقع هماهنگ شده با حکام سعودی قرار بگیرند. لیکن علی رغم این نگرانی جانگداز از اعزام حجاج ایرانی به عربستان که بمثابه عمل دیوانه وار دست بردن به زیر شمشیر خشم و نفرت دشمن شیعه کش وهابی می نمود، و گذشته از بروز برخی خشونت ها و تعرضات نسبت به حجاج ایرانی، خوشبختانه شاهد وقوع فاجعه انسانی دیگری بمانند یا قابل قیاس با آن چه از مراسم حج دو سال پیش و پیش از آن به یاد داریم نبودیم.

اینکه در حج امسال خشونتی دولتی یا عملیاتی تروریستی با ابعادی فاجعه آمیز علیه حجاج ایرانی (هماهنگ با حکام سعودی یا نا هماهنگ با آنها) که شدیداً محتمل می نمود، رخ نداد قابل تامل است و می تواند آموزنده باشد. لذا سوالات و نکاتی چند در این خصوص مطرح می شود:

1- آیا واقعا آن درجه از نگرانی و دلهره نسبت به امنیت جانی حجاج ایرانی در حج امسال کاملاً بی مورد و بی مناسبت بود؟ مقدمتا باید به این نکته توجه داشت که عدم رخ داد فاجعه مزبور، که در جای خود بسیار مسرت آمیز بوده و جای شکر فراوان به درگاه خدای مهربان دارد، به این معنا نیست که احتمال جدی وقوع یک فاجعه انسانی دیگر در عربستان در بین نبوده است. فاجعه ای که می توانست خساراتی سنگین به ملت، نظام و دولت ایران در پی داشته باشد. لذا حتی اگر احتمال یک درصدی بروز فاجعه می رفت، ابراز آن درجه از نگرانی، بی مورد و بی جا نبود. بلکه شاید آن ابراز نگرانی و رساندن موثر آن به گوش مردم و مسئولان، خود زمینه ساز فعل و انفعالات و ترتیباتی شد که از بروز فاجعه جلوگیری کرد.

2- پس از وقوع فاجعه فوق العاده غم انگیز حج 94 که سرشکستگی گسترده عربستان را در سطح بین المللی در پی داشت عربستان بطور جدی در پی اعاده اعتبار و حیثیت جهانی خویش به عنوان خادم الحرمین بوده است. از این رو، عربستان تمام هم خویش را به کار گرفت تا با برگزاری حجی امن و برخوردار از آرامش یاد فجایع پیشین را از خاطرات بزداید و موجبات افزایش اعتبار و حیثیت آل سعود را فراهم آورد.

3- در برگزاری حج اخیر، حکومت آل سعود نشان داد آن جا که بخواهد و البته با کمک گسترده، ولیکن پنهانی سرویس های اطلاعاتی و امنیتی امریکا، اسرائیل و غرب، در حد قابل توجهی قادر به جلوگیری از هرگونه عملیات تروریستی در عربستان است. لیکن وقوع حوادث تروریستی مهمی در عربستان در پی برگزاری حج اخیر نیز ممکن است نشانگر این واقعیت باشد که امنیت در این کشور بر بنیان های کاملا قابل اتکایی استوار نیست، که وابستگی اساسی عربستان به سرویس های اطلاعاتی و امنیتی خارجی، خود عاملی تعیین کننده در ضربه پذیری بنیادی امنیت در عربستان است که در این وادی حتی حکام آل سعود نیز در امان نیستند.