کرملین در چارچوب واقع‌گرایی گام بر می‌دارد

وزارت امور خارجه روسیه پیش از این سفر اعلام کرده بود که در این سفر دوطرف می خواهند روابط تجاری خود را گسترش دهند و همکاری های نزدیک تری با یکدیگر آغاز کنند. گزارش رسانه ها نیز در این سه روز نشان داد که هیات عربستانی با مقادیر فراوانی منابع مالی به این سفر رفته اند.

شبکه خبری «العربیه» در این خصوص گزارش داد که هیات عربستانی میلیاردها دلار قرارداد همکاری در قالب 10 قرارداد بزرگ طی سفر ملک سلمان به مسکو امضا کردند. مهم ترین قرارداد خرید سامانه موشکی پیشرفته «اس 400» بوده است.

اما همان طور که انتظار می رفت ملک سلمان قصد داشت در این سفر از طریق انتقال زیادی پول به روسیه در قالب قراردادهای گسترده نظر مساعد پوتین را در مورد مسائل منطقه ای چون ایران جلب کند تا با جلب نظر او بتواند شرایط منطقه ای را به نفع خود تغییر دهد. این خواسته پادشاه عربستان با توجه به اینکه این روزها در حال انجام تغییرات گسترده ای در داخل عربستان است تا زمینه را برای سلطنت پسرش محمد آماده کند و از طرفی با مشکلات زیادی که در منطقه دارد، اهمیت این سفر را دوچندان کرد.

عربستان از نفوذ ایران در منطقه هراسان است، از طرفی هم می داند که روسیه با ایران روابط نزدیکی دارد. همچنین عربستان درخصوص سوریه و یمن با مشکلات فراوانی مواجه شده است. پایگاه «هافینگتون پست» عربی بعد از این سفر در مطلبی تحلیلی نوشته است که پادشاه عربستان در این سفر در مقابل پوتین شکست خورد و نتوانست نظر مساعدش را در مورد تغییر رویکرد روسیه در قبال ایران عوض کند.

روسیه در سال های اخیر به دلیل تغییر رویکردش نسبت به دوران گذشته روابط نزدیک تری با ایران پیدا کرده است. این موضوع در زمینه مبارزه با گروه های تروریستی مستقر شده در سوریه و عراق در این سال ها نمود گسترده ای داشته است. احمد دستمالچیان، کارشناس خاورمیانه پیش از این در گفت وگو با «فرهیختگان» عنوان کرده بود که ملک سلمان در این سفر امتیازهای فراوانی می دهد تا پوتین خواسته هایش را اجابت کند. در مقابل روسیه نیز امتیازهایی را خواهد داد، اما نکته مهمی که وجود دارد این است که مواضع پوتین در منطقه و در مورد ایران، محور مقاومت و حزب ا... دارای ثبات است و روسیه به دلیل منافعی که این نزدیکی برایش دارد تسلیم خواست عربستان نخواهد شد.

پادشاه عربستان بعد از مدت ها تعویق سفر به روسیه در حالی وارد مسکو شد که کشورش درگیر مساله انتقال از شکل سنتی به دوره مدرن است. این مساله که برای ملک سلمان درگیری های زیادی را ایجاد کرده است به دلیل نفوذ گسترده تفکرهای افراطی وهابیت به یک مشکل بزرگ تبدیل شده است. در این میان پادشاه عربستان از طریق این سفر قصد داشت به پوتین نزدیک شود تا در این شرایط از همراهی اش استفاده کند. البته محتمل است که رئیس جمهور روسیه هم تا جایی که منافعش از سوی عربستان به خطر نیفتد همراهی با ریاض را دنبال کند، چراکه دوطرف مسائل و دغدغه های مشترکی چون خرید و فروش نفت را دارند.

برای تحلیل این موضوع با «احمد وخشیته»، سردبیر دیدبان روسیه و کارشناس مسائل روسیه به گفت وگو نشستیم که مشروح این گفت وگو را در ادامه می خوانید.


► سفر بی سابقه پادشاه آل سعود به مسکو با توجه به شرایط سوریه و تغییرات گسترده در عربستان سعودی چه معنایی دارد؟

در رابطه با دلایل سفر سلمان بن عبدالعزیز به مسکو گمانه زنی های گوناگونی صورت گرفت و همان طور که پیش بینی می شد با توجه به بحران سوریه و لیبی مهم ترین گفت وگوها حول همین موضوع صورت گرفت. اما باید به چند نکته توجه داشت: «اگر بخواهیم به پیشینه روابط دو کشور (به قول پوتین از 90 سال پیش تاکنون روابط خوبی بوده است) نگاهی بیندازیم در خواهیم یافت که روس ها (اتحاد جماهیر شوروی) اولین کشوری بودند که در سال 1926 پادشاهی ایجاد شده توسط عبدالعزیز بن سعود را به رسمیت شناختند؛ سرمایه گذاری های وسیع عربستان در مناطق مسلمان نشین روسیه و تمایل ویژه «رمضان قدیروف» به آل سعود نیز توضیح می دهد که استقبال گسترده از ملک سلمان اتفاق جدید و یک شبه ای نیست.»

طرف سعودی نیز در این سفر به دنبال افزایش تعاملات خود با متحد تاکتیکی ایران در سوریه است و می کوشد از ابعاد مختلف بر نفوذ خود در کرملین را گسترش دهد تا کفه قدرت در زمین بازی سوریه و یمن را به سمت خود روانه کند.


► در این سفر چه اتفاقاتی افتاد و چه اتفاقی سعودی ها انتظار داشتند بیفتد؟

شاید بتوان گفت مهم ترین اتفاق این سفر حتی بالاتر از قراردادها و توافقنامه هایی که امضا شد این است که روسیه آشکارا به همه بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در غرب آسیا نشان داد که تئوری موازنه قوا را در سیاست خارجی خود را دنبال می کند؛ موضوعی که ویتالی نامکین هم در گفت وگو با یکی از روزنامه های روسی مطرح کرد که روسیه با تاکید بر حفظ روابط با شرکای قدیمی خود، به شرکای جدیدی در منطقه نیاز دارد و حاضر است سیاست متوازنی را اجرا کند. در کنار این مهم، طی روز گذشته 14 سند همکاری هم امضا شد که فروش سامانه اس 400 به عربستان پر سروصداترین آنها بود. البته موضوع تشکیل کمیته مشترک برای همکاری نظامی هم مطرح شد که بسیار قابل تامل است.


► در فضای عامیانه این سوال وجود دارد که عربستان روسیه را علیه ایران خریده، چه جوابی می توان به این سوال داد؟

با آغاز بحران سوریه، روسیه به عنوان قدرت مهم منطقه ای در غرب آسیا فعال شد و از آنجا که منافعش در سوریه مخالف آمریکا بود، ایران به سوی این کشور روی آورد و با یکدیگر در مورد موضوع سوریه همکاری و ائتلاف کردند. اما باید توجه داشت که سیاست خارجی روسیه در چارچوب نظریه واقع گرایی قرار دارد نه ایدئولوژی. پوتین 10 ماه پیش سند سیاست خارجی روسیه را امضا و ابلاغ کرد؛ در بند 94 این سند آمده است که روسیه خط مشی توسعه همه جانبه همکاری با ایران را دنبال می کند. جالب است که در بند بعدی یعنی 95 بر گفت وگوهای راهبردی با شورای همکاری خلیج فارس تاکید شده، پس باید ابتدا فهم پذیری صحیحی از سطح روابط داشته باشیم و انتظارات مان را بر همان مبنا تعریف کنیم.

همچنین به نظر می رسد دنیای سیاست پیچیده تر از این باشد که فردی دیگری را بخرد، بازیگران سیاسی در حوزه بین الملل بر اساس منافع شان رفتار می کنند؛ روس ها به دنبال یک دیپلماسی یک سویه نیستند و همواره میان سال های گذشته به ویژه از زمان مذاکرات ایران با آمریکا (گرایش آشکار ایران به غرب) سعی کردند همه تخم مرغ های خود را در یک سبد نچینند و این همزمان شده با پوست اندازی سیاسی در عربستان سعودی.

منبع: روزنامه فرهیختگان