برجام و جدال نافرجام ترجمه

نویسنده: علی عطاران

دیپلماسی ایرانی:

بی اغراق نیست اگر جدال بر سر برجام، مهم ترین توافق دیپلماتیک تاریخ جمهوری اسلامی ایران، را اساساً جدالی بر سر ترجمه بنامیم. از زمان روی کار آمدن حسن روحانی و تغییر رویکرد حاکمیت به مذاکرات هسته ای تا روزهای نهایی مذاکرات و مناظرات داخلی بر سر آن تا همین زمان حاضر، بحث و جدل بر سر معنا و بار حقوقی این توافق ادامه داشته است.

در روزهای اخیر، رسانه های اصولگرا فیلمی از اظهارات «وندی شرمن»، معاون وزیرخارجه آمریکا در دولت دوم باراک اوباما و سرپرست هیئت مذاکره کنندگان آمریکایی در برجام، منتشر کرده اند که با استناد به آن، ادعا می شود هیئت ایرانی در خلال مذاکرات به علت «عدم تسلط بر زبان انگلیسی»، متوجه بار معنایی واژه lift که در متن برجام به کار رفته است نشده اند و «تعلیق» تحریم ها را با «پایان» تحریم ها اشتباه گرفته اند.

اصل اظهارات وندی شرمن که در نشستی در اندیشکده وودرو ویلسون بیان شده است (لینک، از دقیقه 8:40) این است:

So Iran made an agreement to do all of the technical things necessary to ensure that all the pass ways to fissile material are closed down, a covert supply chain could not be established, the P5+1 and European Union agreed to “lift” -which in English means “suspend”, in Iranian terms means “end”, which is why we used the word “lift”; one of the things one does in diplomacy “language matters”- but to lift sanctions that applied in nuclear round but not sanctions in countering terrorism, not sanctions about human rights abuses, not sanctions about proliferation, not sanctions about weapons transfer.

ترجمه تحت اللفظی و بدون جرح و تعدیل اظهارات وندی شرمن، به شرح زیر است (توضیحات در قلاب مشخص شده است):

«به همین خاطر، ایران توافق کرد که تمام کارهای فنی لازم را انجام بدهد که تضمین کند همه مسیرها به سمت {تولید} مواد شکافت پذیر بسته خواهد شد، زنجیره تأمین مخفی {مواد هسته ای} شکل نخواهد گرفت؛ گروه پنج به علاوه یک و اتحادیه اروپا موافقت کردند که {تحریم ها را} بردارند (lift) –که در انگلیسی به معنی «تعلیق» است، {و} در فارسی به معنای «پایان دادن» است، به همین خاطر ما از کلمه lift استفاده کردیم؛ یکی از کارهایی که افراد در دیپلماسی انجام می دهند {همین است}؛ {چون} زبان اهمیت دارد- تحریم هایی را بردارند که مربوط به ماجرای هسته ای بود، نه تحریم های مربوط به مقابله با تروریسم، نه تحریم های مربوط به نقض حقوق بشر، نه تحریم های مربوط به تکثیر {سلاح های کشتار جمعی}، و نه تحریم های مربوط به انتقال تسلیحات {توسط ایران}.»

وب سایت اصولگرای رجانیوز همین عبارات را به ترتیب زیر ترجمه کرده است:

«پس به این ترتیب ایران توافق کرد تمام کارهای فنی لازم برای اطمینان دادن از این که تمام مسیرهای تامین مواد شکافت پذیر در این کشور مسدود شده و هیچ زنجیره ای مخفیانه ای هم برای تامین مواد شکافت پذیر در این کشور قابل شکل گیری نباشد را به انجام برساند و 5+1 و اتحادیه اروپا توافق کردند که (با پوزخند) تحریم های هسته ای را (موقتا متوقف کنند)،lift  لغتی است که در زبان انگلیسی به معنی (معلق نگاه داشتن و یا موقتا متوقف کردن) است اما طرف ایرانی lift  را به معنی (پایان دادن و خاتمه دادن ترجمه می کرد و به همین دلیل هم ما از این لغت  استفاده کردیم- یکی از کارهایی که شخص در دیپلماسی انجام می دهد این است که توجه کند زبان اهمیت دارد -  و خود این معلق نگه داشتن فقط شامل تحریم های هسته ای و نه تحریم های مربوط به مقابله با تروریزم و یا تحریم های مربوط به نقض حقوق بشر و یا تحریم های مربوط به اشاعه و یا انتقال تسلیحات می شود.»

ترجمه و تفسیر رجانیوز از اظهارات شرمن، بر اساس بدبینی این وب سایت، نه تنها به شرمن، بلکه به مذاکره کنندگان هسته ای ایران است. عنوان مطلب این وب سایت، از ابتدا تکلیف مخاطب را مشخص می کند: «آبروریزی و دیگر هیچ؛ اعضای تیم مذاکره کننده ی هسته ای ایران در حد کلاس Elementary هم انگلیسی بلد نبودند؟/ کنایه ی تحقیرآمیز «وندی شرمن» به ظریف، عراقچی و تخت روانچی: نمی دانستند که زبان اهمیت دارد!». تأکید بر پوزخند معاون وزیر خارجه سابق آمریکا، زمینه چینی برای آن است که اظهارات او در مورد علت بکارگیری کلمه lift را تفسیر کند و این گونه نشان دهد که تیم ایرانی فریب خورده است.

چند نکته در مورد صحبت های مطرح شده در وب سایت رجانیوز:

یک) نگاهی به تعریف کلمه lift در سه فرهنگ آکسفورد، کمبریج و وبستر، معنی کلمه را به روشنی مشخص می کند:

Oxford

Formally remove or end (a legal restriction, decision, or ban)

Merriam-Webster:

to put an end to (a blockade or siege) by withdrawing or causing the withdrawal of investing forces

revoke, rescind lift an embargo

Cambridge

GOVERNMENT, POLITICS to end a rule or law:

Federal officials will lift an order grounding all small planes.

lift a ban/an embargo/sanctions

دو) دقت در جایگاه استفاده این واژه و واژه های مشابه آن در متن 159 صفحه ای برجام، چه متن اصلی توافق و چه 5 ضمیمه و یک پیوست آن، نشان می دهد که طرفین از تفاوت های ظریف معنایی آگاه بوده اند. در سند کامل برجام، 30 بار از کلمه lift (15 بار در متن اصلی، 15 بار در ضمائم)، 4 بار از suspend، و 39 بار از terminate و مشتقات آن استفاده شده است. به کارگیری واژه terminate بیشتر درباره تعهدات اتحادیه اروپا بوده است و درباره تعهدات آمریکا از عبارت زیر استفاده شده است:

“…to cease the application of, and to seek such legislative action as may be appropriate to terminate, or modify to effectuate the termination of,…”

که در ترجمه رسمی وزارت خارجه از متن برجام به این صورت برگردانده شده است:

«4-1- ایالات متحده آمریکا متعهد می شود طبق ضمیمه شماره 5) برنامه اجرا)، اعمال کلیه تحریم های مرتبط هسته ای به نحو مذکور در بخش های 1-4 تا 9-4 زیر را متوقف کند، و اقدام قانونی مقتضی برای لغو یا اصلاح آنها را پیگیری کند.»

سه) برخلاف ترجمه تحریف شده وب سایت رجانیوز، شرمن هیچ اشاره مستقیمی به «طرف ایرانی» نکرده است و نگفته است که طرف ایرانی «نمی دانست که زبان اهمیت دارد.» بلکه کاملاً برعکس، در دقیقه 28 این ویدئو، شرمن با اشاره به مشکلات موجود در مذاکرات در زمان سعید جلیلی به علت عدم سخن گفتن تیم ایرانی به زبان انگلیسی، به این نکته اشاره می کند که تا زمان تغییر هیئت مذاکره کننده ایرانی نمی دانسته است که عباس عراقچی، عضو مشترک دو تیم به رهبری سعید جلیلی و جواد ظریف، «انگلیسی را بدون نقص صحبت می کند و می نویسد».

چهار) نکته ای که بارها در اظهارات محمودجواد ظریف و همتایان او در برجام مورد تأکید قرار گرفته است این است که برجام متنی است که قرار بوده است رضایت همه طرفین مذاکره را تأمین کند و آنها را به اجماع برساند. چنین اجماعی، طبعاً باید در متن توافق نیز منعکس شود. برخلاف ادعای رجانیوز، این گونه نبوده است که lift در زبان انگلیسی معنی «تعلیق» را داشته باشد و طرف ایرانی به علت عدم تسلط به زبان (آن هم پس از سال ها حضور در متن و حاشیه مذاکرات هسته ای و آگاهی از ظرافت های حقوقی و فنی آن) اشتباهاً معنی «پایان دادن» و «خاتمه دادن» متوجه شود و با آن موافقت کند، بلکه بکارگیری lift آگاهانه و بخاطر تفسیرپذیری آن از سوی دو طرف مذاکره کننده بوده است.

پنج) برجام، برخلاف آنچه بسیاری، از جمله خود دولت یازدهم، تبلیغ کردند، نه نوشداروی مشکلات چنددهه ای اقتصادی کشور است، نه بی نقص و برآورده کننده تمام خواسته های سیاسی و راهبردی ایران در عرصه بین الملل و نه حتی، به دلیل عدم توازن قدرت در عرصه بین المللی، از سوی آمریکا به صورت تمام و کمال اجرا می شود تا جمهوری اسلامی ایران از منافع آن به درستی بهره مند شود. به تعبیر محمدجواد ظریف، « برجام گچ را از پای ایران باز کرد.» اما «این که بتوانیم پس از باز کردن گچ از پا، قهرمان دو میدانی شویم به خیلی از عوامل دیگر نیاز دارد.» تمسخر جمعی از دیپلمات های سردوگرم چشیده ایرانی قطعاً جزو آن عوامل نیست.