شرکت ایرانیان در مناسک حج باید چگونه مدیریت شود؟

در مقابل وهابیون متانت به خرج دهیم

صباح رنگنه، کارشناس مسائل منطقه

شرکت در مناسک حج امروزه فرا تر از روابط دوجانبه کشور هاست. شرکت در این مراسم بیشتر به عنوان یک وظیفه شخصی برای افراد مستطیع، نیاز به مدیریت خاصی دارد. اگر مسائل سیاسی و روابط دوجانبه بتواند آثار منفی و یا فشاری بر روند اجرای این فریضه بزرگ ایجاد کند، دراین صورت مسئولین کشور و به خصوص مراجع مذهبی نظر و ارزیابی خود را به مردم اعلام می کنند.

در شرایط فعلی اینگونه به نظر می رسد که مسئولین کشور و بعثه مقام معظم رهبری به این جمع بندی رسیده اند که می توانیم مراسم حج را انجام بدهیم و علی الظاهر ضمانت های لازم را هم برای حجاج ایرانی از مسئولین سعودی گرفته اند.

اما حج طبق دیدگاه امام خمینی و نظر مقام رهبری صرفا انجام یک مراسم عبادی نیست بلکه مجموعه ای از اهداف و مفاهیم در آن مست تر است. باید به مفاهیم کامل حج عمل و در جهت رسیدن به آن تلاش کرد؛ مهم ترین مفاهیم حج عبارت اند از رسیدگی به وضع امت اسلامی و مشکلات جهان اسلام که بهترین مکان برای حل این موضوعات مراسم حج است. البته به این معنا نیست که حجاج ایرانی برای خود سخنران داشته باشند و شعارهای خاصی بدهند. آنچه که از آیات قرآن کریم مستفاد می شود این است که باید یک دادوستد فکری بین حجاج کشور های مختلف صورت بگیرد و مسائل جهان اسلام در این دیدار ها به بحث گذاشته شود و نیازی نیست که این دیدار ها حتما به تنش کشیده شود بلکه باید به دنبال یافتن راه حل برای مسائل جهان اسلام بود. این اقدام می تواند توسط بعثه های حج انجام گیرد و در بین مردم منعکس شود. علاوه بر این حجاج ایرانی زمانی که وارد اجرای مناسک حج یا نماز های جماعت می شوند می توانند با سایر حجاج روابط انسانی و دوستانه و برادرانه برقرار کنند، به یکدیگر کمک کنند و اخلاق اسلامی را به وجه کامل به منصه ظهور برسانند. حال اگر در برابر رفتار های زشت و نامناسب برخی از اعضای فرقه وهابی قرار گرفتند باید با متانت از کنار آن ها عبور کنند و همچنان اخلاق اسلامی را سرلوحه کار خود قرار دهند و از انجام اعمالی که در دید سایر مذاهب اسلامی ناپسند تلقی می شود پرهیز کنند. اما اگر مسئولان رسمی دولتی عربستان اقداماتی خلاف شئونات انجام دادند باید تدابیر لازمی از سوی مسئولان بعثه حج ایران و سایر کشور ها اسلامی اندیشیده شود تا بتوانند در مقابل آن ها عکس العمل مناسبی نشان دهند تا مجموعه اعمال حج و مقدمات و جمع بندی نهایی آن به اقدام مثبت و فراگیر همه جانبه ای خاتمه داده شود.

باید حج را تحریم کنیم

حسن هانی زاده، کار شناس ارشد مسائل منطقه

به دلیل حوادثی که در سال های گذشته رخ داده، رژیم عربستان نشان داده شرایط پذیرایی از حجاج بیت الله الحرام را ندارد. عربستان سعودی باید در شیوه های مدیریتی حج تغییر ایجاد کند؛ به ویژه باید با کشور های اسلامی از طریق سازمان همکاری های اسلامی بر سر مدیریت حج به توافق برسد تا این کشور ها بتوانند با اتفاق نظر به مدیریت یکجانبه دست یابند.

فاجعه منا و اتفاقاتی که در اطراف کعبه رخ داد، نشان دهنده نا توانی عربستان سعودی برای اداره امور حج است. به هر صورت امسال با توافقی که با عربستان انجام دادیم، حجاج ایرانی در مراسم حج شرکت می کنند اما کرامت و عزت حجاج باید حفظ شود. اگر کرامت انسان ها در این مراسم باشکوه حفظ نشود بهتر است حجاج ما به حج نروند و دستگاه های مسئول مردم را به حج اعزام نکنند.

به هر حال امسال را نیز ما تجربه می کنیم ولی اگر اتفاقی رخ داد قطعا باید در آینده تجدیدنظر شده و اعزام به حج تا مدتی در ایران لغو شود.

موافقت شورای عالی امنیت ملی با اعزام زائران ایرانی و مذاکرات بعثه مقام معظم رهبری با سعودی ها نشان می دهد اگر حج آرام و ایمن برگزار شود دورنمای خوبی در انتظار همه خواهد بود. ولی اگر حادثه ای رخ دهد باید به طور کلی در مسئله حج بازنگری اساسی صورت گیرد.

تحلیل بنده این است که ما حج را تحریم کنیم زیرا اجباری نیست مردم خود را به مراسمی بفرستیم که کرامت آن ها نادیده گرفته شود. باید اظهارنظر جدی در این باره صورت گیرد و اگر امسال هم حادثه ای برای حجاج رخ دهد باید این آخرین حج کاروان ایرانی باشد مگر عکس این قضیه ثابت شود و عربستان با حجاج ایرانی با احترام برخورد کند و امنیت و کرامت آن ها حفظ شود.

تحریم حج مفید نیست

علیرضا رحیمی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس

حج امسال تحت الشعاع دو رویداد مهم برگزار می شود؛ نخست فاجعه منا و اتفاقی که برای حجاج ایرانی در سال ۱۳۹۴ اتفاق افتاد و دوم روابط ایران و عربستان که قطعا می تواند روی مناسک حج هم تاثیرگذار باشد. موضوع دیگر امنیت شهروندان ماست که این موضوع قطعا مورد توجه مسئولین ایرانی قرار دارد و اولویت را بر حفظ امنیت حجاج قرار داده اند. به این دلیل موضوع حج در شورای عالی امنیت ملی مطرح شده و برگزاری حج امسال به تایید اعضاء آن رسیده است. ملاحظات امنیتی هم به لحاظ حفظ سلامت حجاج و هم به لحاظ فرایند برگزاری مراسم حج مورد توجه قرار گرفته و به همین دلیل یکی از موارد مهم در دستور کار سازمان حج و زیارت در مذاکرات با طرف سعودی، حفظ امنیت و عزت حجاج بود.

با توجه به اطمینان خاطری که از طرف سعودی ها به هیات ایرانی داده شد نهایتا تصمیم به برگزاری حج گرفته شد و امیدواریم اگر حادثه غیرمترقبه ای پیش نیاید وضعیت حج امسال یک وضعیت عادی و آرامی خواهد بود.

تحریم حج نه کمکی به روابط دوجانبه می کند و نه در واقع به مسئله حج کمک خواهد کرد. به هر حال انجام فریضه حج یک نیاز و مطالبه عمومی برای مردم است پس حاکمیت و دولت باید این نیاز را با حداکثر رفاه و آرامش نسبی تامین کنند. تلاش دولت و مسئولین سازمان حج و زیارت این است که مقدمات یک حج امن و آرام فراهم شود تا از این طریق حجاج ایرانی بتوانند در حج امسال شرکت کنند؛ عاملی که در سال گذشته وجود نداشت و ما نتوانستیم در حج شرکت کنیم. به معنای واقعی تحریم حج نه مقبول و نه مورد اصرار ماست. مناسبات دیپلماتیک از روابط و مناسبات مذهبی کاملا باید جدا باشد چون در حج منفعت مردم وجود دارد. حتما این منافع از طرف دولت باید تامین شود و ما نیز در مجلس در این باره تلاش خواهیم کرد.

حجاج ایرانی وارد مسائل حاشیه ای نشوند

حشمت الله فلاحت پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس

آنچه در وهله اول در اجرای مناسک حج اهمیت دارد، حفظ جان،شان و ناموس حجاج ایرانی است. معتقدم تا زمانی که مقامات عربستان در ضمانت های اجرایی تغییری در حفظ جان و ناموس ایرانی ها ندهند، سفر حج نباید انجام شود. این موضوع کاملا آشکار است که عربستان سعودی از موضوع حج سوءاستفاده می کند. درآمد این کشور از مراسم سالیانه حج بیش از ۷ برابر عملکرد عمرانی جمهوری اسلامی ایران است و جالب اینجاست که این کشور هیچ مسئولیتی در این باره نمی پذیرد. از اتفاقات سال ۱۳۶۶ تا به امروز سعودی ها نخواسته اند تضمینی بدهند تا مسئولیت جان و ناموس حجاج ایرانی و دیگر کشور ها را بر عهده گیرند.

قطر که امروزه با سعودی ها رابطه چندان خوبی ندارد و دیگر کشور های اسلامی باید انتقاد خود را از این عملکرد عربستان مطرح می کردند. سعودی ها حتی نسبت به مردم مسلمان خود هیچ مسئولیتی را نمی پذیرند؛ به این دلیل نظام بین الملل باید رویه جدی تری در مقابل سعودی ها پیش گیرد.

با رایزنی و مذاکراتی که دیپلمات های ما انجام دادند امیدوارم که امسال مسئله خاصی حجاج ما را تهدید نکند. به حجاج ایرانی پیشنهاد می کنم در این مراسم مذهبی وارد مسائل حاشیه ای نشوند، شعار ندهند و با توجه به موافقت نامه هایی که بین مسئولان سعودی و ایرانی امضاء شده طبق شیوه های برگزاری حج عمل کنند. البته اعتقاد دارم که شهروندان ما دقیقا عین شیوه هایی که در موافقت نامه ها آمده است عمل می کنند.

برگزاری خوب حج به تنش زدایی می انجامد

محمد شریعتی دهاقان، سفیر سابق ایران در سازمان همکاری اسلامی

حج امسال به دلیل تنش در روابط ایران و عربستان در سال های گذشته از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است. گرچه برخی از مفسران احتمال جنگ ایران و عربستان را مطرح می کردند اما در نهایت تدبیر مسئولان ایران مانع از جنگ و تبدیل اختلافات سیاسی به دشمنی دو ملت شد.

مقامات عربستان در رایزنی با هیات ایرانی اصرار داشتند که امسال دعای کمیل برگزار نشود که مورد موافقت ایران قرار گرفت ولی مراسم برائت از مشرکین و دیگر مراسم طبق معمول با همان محدودیت های سابق برگزار می شود.

من با شرکت حجاج ایرانی در مناسک حج موافقم چراکه عدم حضور در آن باید دلیل قانع کننده ای داشته باشد. با توجه به شرایط منطقه و اختلافات عربستان با قطر به نظر می رسد عربستان امسال بتواند با اعمال مدیریت خاصی از تکرار وقایع تلخ سال های گذشته جلوگیری کند. حجاج ایرانی هم باید طبق تعالیمی که در مناسک صبح روز دهم داده می شود، عمل کنند. متاسفانه بعضی از گروه ها در سال ۹۴ به این تعالیم عمل نکرده بودند. گرچه مسئولیت فاجعه منا متوجه سعودی هاست اما حوادثی از این دست را نمی شود پیش بینی کرد گرچه به نظر می آید سعودی ها امسال بتوانند بدون حادثه خاصی این مراسم را برگزار کنند.

ما در عین حال که انتقادات خود را به رفتار سعودی ها در بحرین، عراق، سوریه، یمن و لبنان محفوظ می داریم، اما مسئله حج امر جداگانه ای است و اگر حج امسال خوب برگزار شود سبب نزدیکی بیشتر در کشور های منطقه خواهد شد و می تواند به استمرار سیاست تنش زدایی که از دوره آقایان هاشمی و خاتمی پیگیری می شد بیانجامد.

بهاره سلطانپور/ دیپلماسی ایرانی