بیانیه تند شیخ تمیم که امریکا را به هم ریخت

دیپلماسی ایرانی: قطر دولت امریکا و شخص دونالد ترامپ، رئیس جمهوری این کشور را در تنگنای انتخاب میان خودش یا عربستان سعودی از منظر اولویت دادن به میزبانی از پایگاه نظامی امریکا در قطر قرار داده است، به ویژه در مورد پایگاه العُدید، که یکی از بزرگترین پایگاه های امریکا در منطقه محسوب می شود و به خصوص در دفاع از منافع حیاتی و استراتژیک امریکا در منطقه و در خلیج عدن نقشی اساسی دارد. این تنگنا را در بیانیه منسوب به امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی (24/5/2017)، یعنی دو روز بعد از پایان نشست های سه گانه عربستان – امریکا و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس – امریکا و عربی – اسلامی – امریکایی که در روزهای شنبه و یکشنبه (20-21/5/2017) در ریاض برگزار شد، به روشنی می توان دید. در این نشست قواعدی تازه برای روابط واشنگتن با کشورهای منطقه تعریف شد که بر شراکت استراتژیک از طریق تاسیس پیمان های جدید منطقه ای به اسم «پیمان استراتژیک خاورمیانه» که مقرش در شهر ریاض، پایتخت عربستان سعودی برای مبارزه با تروریسم و درگیری علیه ایران باشد، متمرکز بود.  

در این بیانیه امیر قطر به شدت از سیاست های امریکا و رئیس جمهوری آن، ترامپ، انتقاد کرد و نسبت به امکان ادامه حضور او در قدرت ابراز تردید کرد، همچنین بر متزلزل بودن پیمان هایش با عربستان تاکید کرد، اما در عین حال این نکته را نیز یادآور شد که دولت امریکا باید اولویت و اهمیت را به پایگاه نظامی امریکا که در قطر مستقر است برای دفاع از منافع خود بدهد، همچنین تاکید کرد که ایران که به زودی پیمانی جدید با آن برای اداره درگیری ها تاسیس خواهد کرد نه دشمن است و نه منبعی برای تهدید، و «نه به صلاح است که تنش با آن را افزایش داد»، «ایران کشور قدرتمندی است که اگر با آن همکاری شود می تواند ثبات در منطقه را تضمین کند»، این بدان معناست که پیمانی که امریکا تاسیس خواهد کرد مبتنی بر «دروغ» است، و جای تردید وجود دارد که در آینده نیز باقی بماند.

در این بیانیه شیخ تمیم بر روابط قوی و متین کشورش با ایالات متحده «با وجود نشانه های غیرایجابی دولت فعلی امریکا» تاکید کرد و اشاره کرد که مشکلاتی که رئیس جمهوری امریکا در داخل ایالات متحده دست به گریبان است می تواند به «واترگیتی جدید» در کاخ سفید منجر شود که می تواند پایانی زودهنگام را برای دوران ریاست جمهوری ترامپ در ایالات متحده رقم بزند. به گفته او «ما معتقدیم که وضعیت فعلی (یعنی ریاست جمهوری ترامپ) به دلیل تحقیقات وزارت دادگستری نسبت به تخطی ها و مخالفت های رئیس جمهوری امریکا دوام نداشته باشد.»

هم زمان عمدا صحبت از جایگاه قطر و پایگاه های نظامی امریکایی موجود در خاک آن می کند و رئیس جمهوری امریکا در برابر انتخابی سخت میان قطر یا اتحاد جدید با عربستان سعودی می گذارد و توضیح می دهد: «پایگاه العُدید، همان طور که از قطر در برابر طمع های بعضی کشورهای شورای همکاری (به خصوص منظورش عربستان سعودی است) محافظت می کند، تنها فرصت برای امریکا برای حفظ نفوذ نظامی اش در منطقه نیز هست، منافعی که هر قدرتی که بتواند بر آن برتری یابد توانایی تغییر آن را دارد.»

این اظهارات مهم و خطرناک امیر قطر ممکن است باعث دستپاچگی در عرصه سیاسی امریکا و کشورهای عربی متحد آن شده باشد، اگر پرونده پایگاه های نظامی در کشورهای عربی گشوده شود، آن گاه این پرسش به وجود می آید که این پایگاه ها چیستند و هدف از برپایی آنها چیست؟ چه نقشی دارند، چه کسی هزینه هایشان را پرداخت می کند و اصلا چه نیازی به حضور آنهاست؟ در حالی که در عین حال این توانایی را دارند که برای سیاست های امریکا و رئیس جمهوری این کشور و طرحش برای ایجاد پیمانی در خاورمیانه مشکل ایجاد کند، به ویژه که شاهد تغییراتی در روابط ایالات متحده با متحدان اروپاییش هستیم که در جریان نشست های ترامپ با رهبران کشورهای عضو ناتو در بروکسل و نشست 7 کشور صنعتی در جزیره سیسیل ایتالیا بعد از پایان تور خاورمیانه ایش بودیم. این اختلافات می تواند باعث ایجاد شکاف در روابط اروپا با ایالات متحده شود.

آیا ممکن است ترامپ اتحاد با خاورمیانه را قبل از آن که متولد شود از دست بدهد و این اتحاد در معرض فروپاشی قرار بگیرد، در حالی که می رود اتحاد با شرکای اروپاییش را نیز از دست بدهد؟ یا این که برای دفاع از متحدانش در خاورمیانه خواهد جنگید و ابزارهای دیگری برای فعال نگه داشتن شرکای اروپاییش جستجو خواهد کرد؟

پرسشی که امریکایی ها را نگران کرد و به طور خاص متوجه روابط با قطر می شود، و تا اندازه ای سبب شده است تا قطر در مواضع خود از امریکا فاصله بگیرد، کشف برخی اشتباه ها در شراکت قطری – امریکایی در رابطه با گروه های تروریستی است، اما دوری مواضع قطر از امریکا بازتاب های دیگری نیز نزد طرف های امریکایی داشته است.

بارزترین آنها اظهارات «اد رویس»، رئیس کمیته روابط خارجی در مجلس نمایندگان امریکاست که «خواستار انتقال پایگاه نظامی امریکا از قطر به کشوری دیگر» شده در صورتی که قطر حاضر نباشد رفتارهای خود در قبال گروه های تندرو را تغییر دهد. حرفی که او به کار برده این است «تنها تعریفی که می توان در مورد قطر به کار برد این است که این کشور به حمایت از القاعده و داعش و جماعت اخوان المسلمین و طالبان کمک کرده است، نمی توانم بفهمم چرا؟» رویس همچنین گفت که «نمی توان پذیرفت قطر هم در منطقه العُدید از پایگاه های امریکایی ها میزبانی کند و هم در عین حال از گروه های تندرو حمایت کند.» روشن است که قطری ها خوب می دانند که نقش قطر چیست اما روی آن سرپوش می گذارند، شاید برای این که شریک هم هستند و این نقش بازی کردن ها به سود منافعشان است و الا چرا در سال های گذشته سکوت اختیار کردند، شاید از این زاویه بتوانیم بفهمیم چرا اظهارات وی با آن چه رابرت گیتس، وزیر دفاع اسبق امریکا گفت، مغایر است وقتی که گفت: «مساله ترک پایگاه های امریکا در قطر از سوی نیروهای امریکایی مساله پیچیده ای است.» با وجود این که اعتراف می کند «مدت های مدیدی است که قطر از اخوانی ها استقبال می کند و پناهگاه امنی برایشان فراهم کرده است.» دنیس راس، هماهنگ کننده اسبق سیاست خارجی امریکا در خاورمیانه با این دیدگاه مخالف است، وی می گوید می توان پایگاه «العدید» را از قطر به پایگاه دیگری در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس منتقل کرد، امارات می تواند مامن خوبی باشد و بیشتر از همه شایستگی آن را دارد. اما ناثان تک، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در امور خاورمیانه با قاطعیت حرف های راس را رد کرد و گفت که قطر باید مرکز فرماندهی مرکزی امریکا باشد «چرا که شریکی مهم در جنگ با تروریسم است.» این بدان معناست که دولت ترامپ در موقعیتی نیست که بتواند اتحاد خود با قطر را بشکند، با وجود این که امیر قطر بر سیاست های کشورش برای ایجاد پیمان های جدید منطقه ای تاکید کرده است. شکافی بزرگ و تاسف آور در برابر رئیس جمهوری امریکا با اتحادهای جدیدش در سایه دستپاچگی های موجود دولتش در اداره درگیری ها و اختلافات با متحدانش را شاهدیم. همچنین حد و مرز صداقت و عزم ترامپ در مبارزه با تروریسم در سایه ماندن به تعهدات و پیمان هایش با کشورهایی که از تروریسم حمایت می کنند و پول در اختیارش می گذارند و پناهگاه امنی برایش ایجاد کرده اند نیز شک برانگیز است.

منبع: الاهرام / ترجمه: علی موسوی خلخالی