پلن B ترامپ برای ایران چیست؟

فرارو- جاناتان مارکوس، تحلیلگر دیپلماتیک بی بی سی: بار دیگر به نظر می رسد که ادعا و واقعیت کابینه ترامپ در تضاد با یکدیگر قرار داشته باشند.

به گزارش فرارو به نقل از بی بی سی انگلیسی، کابینه ترامپ در اوایل هفته جاری میلادی مطابق روال 90 روزه خود در مورد برجام به کنگره گزارش داد که ایران بر اساس برنامه جامعه اقدام مشترک (JCPOA)، برجام، به تعهدات خود پایبند بوده است.

اما کمی بعد، رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در سخنانی ایران را "کشور اول حامی تروریسم" خواند و گفت واشنگتن در سیاست هایش در قبال ایران بازنگری جامعی صورت خواهد داد. تیلرسون همچنین افزود: «یک ایران مهار نشده پتانسیل آن را دارد که راه کره شمالی را برود و دنیا را هم با خود ببرد. آمریکا نمی خواهد در چنین وضعی قرار بگیرد که دوباره ثابت شود سیاست صبر استراتژیک یک رویکرد شکست خورده است.»

بنابراین آیا کابینه ترامپ دارد به شکل متناقضی عمل می کند؟ پاسخ منفی است.

تایید پایبندی ایران به تعهداتش مانع بازنگری جامع سیاست های آمریکا در قبال این کشور نخواهد شد – نوعی بازنگری که با آمدن هر کابینه ای ممکن خواهد شد و با توجه به خط فکریِ اطرافیان دونالد ترامپ، این بازنگری دور از انتظار تهران خواهد بود.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور فعلی ایالات متحده، در دوران کاندیداتوری اش توافق هسته ای با ایران را "بدترین توافق تاریخ" خواند. در حال حاضر اما برجام همچنان پابرجا است و همانطور که همه می دانیم برجام عمر بیشتری دارد.

مشکل سیاست آمریکا، گلاویز شدن با سه جنبه گوناگون از نحوه رفتار ایران است.

اول از همه مسئله هسته ای است. برجام صرفنظر از تناقض های پیرامون توافق هسته ای، محدودیت هایی را در ازای مزایای اقتصادی برای برنامه هسته ‎ای ایران ایجاد می کند. اگر بخواهیم به سخنان تیلرسون اشاره کنیم، ایران در حال حاضر "مهار نشده" نیست.

بسیاری از کارشناسان غربی به رغم علاقه کمی که به برجام دارند، آن را مثبت ارزیابی می کنند. حتی شخصیت های ارشد امنیتی اسرائیل – که مخالف مذاکرات صورت گرفته بین ایران و دولت اوباما بودند – نیز به طور ضمنی اشاره کرده اند که این توافق چارچوب لازم برای مدیریت مسئله را فراهم می کند.

همچنین گزارش هایی به گوش رسیده که سران عربستان سعودی - به رغم مخالفت های طولانی مدت خود با مذاکرات هسته ای ایران – به دونالد ترامپ توصیه کرده اند که برجام را کنار نگذارند. البته که برجام تا ابد پابرجا نخواهد بود. حتی یکی از اصلی ترین استدلال های ضد برجام از نگاه منتقدان این است که «پانزده سال دیگر یعنی با اتمام زمان اجرایی توافق و انقضای محدودیت فعالیت های هسته ای ایران، چه خواهد شد؟»

یکی از انتظارات توافق هسته ای میان ایران و غرب، نزدیک تر شدن روابط بین تهران و واشنگتن بود. اما چنین نشد. تنش در بین کشورهای حوزه خلیج فارس افزایش یافته است؛ در هرج و مرج های خاورمیانه نیز همواره شاهد هستیم که تهران و واشنگتن در مقابل یکدیگر قرار دارند.
 

رکس تیلرسون: «برنامه های هسته ای ایران تهدیدی بین المللی است»

لحن تند تیلرسون احتمالا بر روی انتخابات ریاست جمهوری ایران به شکلی منفی تاثیر بگذارد؛ این تاثیر اما در جهت انتظارات غرب از ایران نخواهد بود. حتی این رویاپردازی که واشنگتن پس از اتمام برجام با تهرانی متفاوت رو به رو خواهد شد نیز در حد همان رویاپردازی باقی خواهد ماند.

نقش منطقه ای
فارغ از مسئله هسته ای ایران و روابط دوجانبه به یک مشکل اساسی دیگر برمی خوریم: نقش منطقه ای ایران.

ایران در حال حاضر یک بازیگر بسیار مهم در مناطق مختلف از سوریه و لبنان گرفته تا یمن و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس است. ایران در نبرد بزرگتر خود با اسرائیل نیز نقشی فعال دارد. آقای تیلرسون حتی به نقش حمایتی ایران از حزب الله لبنان و برخی از نیروهای فلسطینی در نوار غزه اشاره کرد.

تهران حتی در مورد بحران عراق نیز برای واشنگتن دردسرساز شده است زیرا هر دو کشور حامی دولت عراق هستند اما تهران، شبه نظامیان و مباشرین نظامی ‎اش در سیاست های عراق در عمل از شیعیان این کشور حمایت می کنند و یا دست کم با آن ها مخالفتی ندارند.

کنایه کار اینجا است که اقدامات ایالات متحده – حذف رژیم صدام حسین در عراق – بود که موجب شد ایران از چنین نقش منطقه ای برخوردار شود.

سیاست خطرناک
با توجه به نگرانی های واشنگتن در قبال متحدانش در خلیج فارس، این خطر عمیقا احساس می شود که سیاست های اولیه ترامپ مثلا شامل حمایت نظامی از کمپینِ به رهبری عربستان سعودی در یمن باشد. همانگونه که مذاکره با کره شمالی در قالب فکریِ کابینه ترامپ نمی گنجد، مذاکره با تهران نیز دور از ذهن به نظر می رسد.

این بدان معنا نیست که واشنگتن دلایل زیادی برای مخالفت قانونی با اقدامات ایران نداشته باشد. اما ایران در منطقه زندگی می کند. این کشور نگرانی های و مسائل امنیتی خودش را دارد و اغلب فکر می کند که به حاشیه رانده شده و رویکردهایش نادیده گرفته شده است.

تعدیل رفتار ایران بی شک هدفی منطقی در بازنگری سیاست های ترامپ است ولی نباید تحقق اقدامات بازدارنده در این بازنگری را فراموش کرد. به سختی می توان حدس زد که برچیدن توافق هسته ای چه عواقبی را در پی دارد. این توافق، یک موافقت نامه دوجانبه بین ایالات متحده و ایران نیست بلکه توافقی بین المللی با حضور روسیه و کشورهای مهم اروپایی است.
 

همکاری های تجاری اتحادیه اروپا با ایران به شکل چشمگیری در حال افزایش است و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به تازگی تاکید کرده که برجام از نگاه آن ها به شکل مطلوبی در حال اجرا است.

اگر ایالات متحده بخواهد این توافق را نادیده بگیرد، روابط خود با متحدین کلیدی اش را تحت شعاع قرار خواهد داد. علاوه بر آن، بازگردانی مجدد تحریم ها با همان اندازه و مقیاس پیش از توافق کار بسیار دشواری است – تحریم هایی که شاید بتوان گفت جز مختل کردن زندگی ایرانی ها کار چندانی در قبال توقف برنامه هسته ای این کشور انجام نداد.

بزرگترین مشکل پیش روی تیم ترامپ، رسیدن به یک پلن B یا همان برنامه جایگزین برای ایران است؛ برنامه ای که رویکردی همه جانبه به مسئله ایران با تمام پیچیدگی هایش داشته باشد.

دیگر روزهای کمپین انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده و ادعاهای عجولانه اش به سر آمده است. سیاست خارجی پیچیده است – بسیار پیچیده است. منافع، متحدین و اصول را باید در قیاس با یکدیگر سنجید و موازنه کرد. بازنگری سیاسی ترامپ باید این واقعیت را در نظر داشته باشد.