عباس عبدی: لغو ویزای کشتی‌گیران آمریکایی نادرست بود

عباس عبدی، روزنامه نگار و از دانشجویانی که در ماجرای اشغال سفارت ایالات متحده در تهران نقش داشت، در یادداشتی در روزنامه اعتماد، تصمیم وزارت امور خارجه ایران درباره اعطای ویزا به کاروان کشتی آمریکا برای شرکت در مسابقات جهانی کشتی در کرمانشاه را از دو جنبه حقوقی و سیاسی، مورد نقد قرار داده است.
او در این یادداشت می نویسد:
واکنش وزارت امور خارجه ایران د ر برابر تصمیم ترامپ نسبت به منع ورود اتباع برخی کشور ها از جمله ایران، از د و نظر قابل نقد است. البته خوشبختانه با صد ور حکم توقف اجرای این د ستور از سوی یک قاضی د اد گاه فد رال، زمینه برای بازگشت وزارت امور خارجه از تصمیم پیشین فراهم شد و این بازگشت نیز انجام شد. ولی نقد این تصمیم از یک جهت مهم است که د ر پایان این یاد د اشت به آن اشاره خواهد شد .
تصمیم وزارت امور خارجه از د و جهت حقوقی و سیاسی قابل نقد است. هرچند د ر زمینه حقوقی باید کار شناسان حقوق بین الملل نظر د هند ولی اجمالا باید گفت که هنوز معلوم نیست که تصمیم اتخاذ شد ه از سوی وزارت امور خارجه ایران را باید نوعی از اقد ام و «عمل متقابل» نامید یا «اقد ام تلافی جویانه»؟ زیرا این د و مفهوم د ر حقوق بین الملل تفاوت د ارند .
اقد ام متقابل به رفتاری اطلاق می شود که د ر برابر عمل قانونی کشور د یگر صورت می گیرد ؛ عملی که قانونی ولی غیرد وستانه است. برای مثال اگر قرارد اد خاصی میان ایران و یک کشور همسایه د ر خصوص حمل ونقل وجود ند اشته باشد و آن کشور همسایه به هر د لیلی تصمیم بگیرد که برای ورود کامیون ها و خود روهای ایران تعرفه تعیین کند یا آن را افزایش د هد ، این عمل قانونی است ولی غیرد وستانه تلقی می شود و ایران هم می تواند متقابلا اقد ام مشابهی را د ر خصوص کامیون های آن کشور یا د ر حوزه د یگری که صلاح می د اند ، انجام د هد که این اقد ام ایران نیز باید د ر اساس قانونی باشد . د ر حالی که عمل تلافی جویانه د ر برابر اقد امات غیرقانونی طرف مقابل انجام می شود . د ر این صورت کشوری که به عمل تلافی جویانه اقد ام می کند ، می تواند کاری غیرقانونی را ولی متناسب با عمل کشور اول انجام د هد و نمی تواند از حد ود معینی فرا تر رود .
اگر وزارت امور خارجه لغو مجوز ورود اتباع امریکایی از جمله ورزشکاران آن به ایران را بر اساس حق انجام به عمل متقابل انجام د اد ه، به این معناست که فرمان ترامپ را قانونی تلقی کرد ه و این اشتباه است ولی اگر برمبنای عمل تلافی جویانه انجام د اد ه، معلوم نیست که د ر مورد منع ورود ورزشکاران که تابع مقررات و تعهد ات د یگر ایران است، قابل د فاع و مصد اق د اشته باشد و شاید به همین د لیل هم فد راسیون بین المللی کشتی می توانست ایران را از برگزاری این مسابقات محروم کند .
د ر هر حال، نقد حقوقی این تصمیم نیازمند اظهارنظر کار شناسان حقوق بین الملل است.
ولی نقد سیاسی این تصمیم مهم تر است. اقد ام ترامپ د ر اصل و بیش از آنکه علیه ایران یا عراق و سایر کشورهای ذکر شد ه د ر آن فرمان باشد ، علیه بخش مهمی از جامعه امریکا بود . اگر هم د اد گاه های امریکایی آن را نقض کرد ه اند یا مرد م امریکا و غرب با آن مخالفت می کنند ، ربطی به این ند ارد که ترامپ ایرانیان را از این حق یا امتیاز محروم کرد ه است. بنابراین ترامپ د ر این اقد ام، بیش از اینکه رود رروی ایران قرار گیرد، رود رروی مرد م امریکا و غرب قرار گرفته است. عقل سلیم اقتضا می کند که د ر چنین شرایطی خود را کنار بکشیم و اجازه ند هیم که جهت این رود ررویی تغییر کند . حتی باید این رود ررویی را تشد ید کنیم. راه تشد ید کرد ن لغو موقت ویزا برای امریکایی ها بود و نه عکس آن. د ر واقع اقد ام وزارت خارجه د قیقا همان چیزی بود که تند روهای امریکایی انتظارش را د اشتند . این بد ان معنا نیست که ما نباید از اقد ام متقابل یا تلافی جویانه استفاد ه کنیم. قطعا باید از این حق خود استفاد ه کنیم ولی نه د ر این مورد خاص، چرا که این اقد امی علیه سنت امریکایی و جامعه امریکایی بود ، بیش از آنکه اقد امی خاص علیه ایران باشد . این تصمیم ناد رستی بود که جهت اقد امات ترامپ را تغییر د اد . فرض کنید که ما به هر د لیلی تصمیم می گرفتیم که به اتباع امریکا ویزا ند هیم یا آن ها را به ایران راه ند هیم. آیا د ر این صورت، ایالات متحد ه هم تصمیم مشابه می گرفت؟ قطعا خیر. زیرا آنان د ر صورت اجرای تصمیم مشابه، خود را از امتیازاتی محروم می کرد ند که به ضررشان بود .
حال ممکن است بپرسیم که آیا وزارت امور خارجه و مسوولان آن متوجه این نکات نبود ند ؟ اگر نبود ند ، چرا و اگر بود ند ، پس چرا چنین تصمیم ناد رستی را اتخاذ کرد ند ؟ پاسخ تحلیلی بند ه این است که آنان متوجه این مسائل بود ه اند و با وجود آن ها چنین تصمیمی را گرفته اند . به این د لیل که می ترسند د ر د اخل کشور از سوی برخی نیرو ها متهم به ترسو بود ن شوند و لذا برای پرهیز از چنین اتهامی، تن به تصمیمی می د هند که ظاهرش نمایانگر نوعی شجاعت و قاطعیت است ولی د ر واقعیت ماجرا ریشه د ر همان ترس بی مورد ی د ارد که از برخی نیروهای د اخلی د ارند . این ترس مانع جد ی د ر اتخاذ تصمیمات د رست و تامین کنند ه منافع ملی می شود .