آن‌ها که جنگ را شروع کردند، شکست خوردند

دیپلماسی ایرانی: آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی روز ۲۸ مرداد ۱۳۶۷، یک ماه پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸، در خطبه های نماز جمعه تهران با اعلام تصمیم ایران برای پایان دادن به جنگ ۸ ساله با عراق گفت: «آن هایی که این جنگ را شروع کردند و آتش جنگ را افروختند، تحقیقاً در همه اهداف خود شکست خوردند.» جانشین فرمانده کل قوا با اشاره به عملیات مرصاد و شکست نیروهای منافقین افزود: «اشتباه بزرگی که عراقی ها و استکبار جهانی در این میدان کردند، این بود که دست پرورده های ۱۰ سال خودشان، یعنی منافقین را که از طرف ضدانقلاب کُرد و دیگران هم حمایت می‏ شدند، همراه با تانک ها، توپ ها، هواپیماها و هلی‏کوپترهای عراقی در عمق خاک ما آوردند و آن مصیبت را بر سر این بدبخت ها آوردند؛ که زحمت ده ساله و زحمات قبل از انقلاب هر چه را کشیده بودند مجموعه آن ها را آوردند اینجا و توی تور ریختند که در بیابان های بین اسلام ‏آباد و باختران و کرند، تار و مار شدند و ما هنوز هم بعد از گذشت چند هفته هر روز تعدادی جنازه متعفن را از زیر درخت ها و توی جنگل ها و اطراف روستاها جمع آوری می‏کنیم. آن ها سرطان انقلاب و این موی دماغ را به دست خود، در حالت غرور و اشتباه از دست دادند.»

این فایل صوتی که «تاریخ ایرانی» منتشر کرده، خطبه های هاشمی رفسنجانی است که شرح مبسوطی از شرایط ایران پس از جنگ را بیان می کند:

متن کامل خطبه های هاشمی رفسنجانی

خطبه دوم را بنا دارم در ترسیم وضع جامعه خودمان در رابطه با جنگ و صلح و شرایطمان در صورت ادامه جنگ و شرایطی که در صورت رسیدن به صلح و ختم جنگ خواهیم داشت، اختصاص بدهم.در این بحث سعی می کنم به طور اختصار یک تابلویی را که در ذهن خودم توانسته ام ترسیم بکنم، برای شما هم در حدی که کلمات می توانند توضیح بدهند، توضیح دهم.

در شرایطی که با تشخیص مسئولان جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری، مصلحت دیده شده است که قطعنامه ۵۹۸ پذیرفته شود و به طور جدی دنبال صلح و ختم جنگ برویم، ما هنوز مصلحت نمی دانیم که عمده ادله ای را که ما را به این نظر رساند توضیح بدهیم، چون ممکن است مورد سوء استفاده دشمنان قرار بگیرد. البته زمانی خواهد رسید که جزئیات آنچه را که فکر می کردیم، برای ملت عزیزمان توضیح خواهیم داد. به هر حال با تصمیمی که گرفته شد و اعلام شد و بعد از اعلام، حوادثی که اتفاق افتاد، به این نتیجه رسیدیم که بسیار بسیار کار درستی بوده است و به صلاح ایران و مردم عراق و منطقه و ان شاءاللّه کل دنیای اسلام خواهد بود که باز این ها را در مقاطع بعد می شود تحلیل کرد و توضیح داد.

یکی دو جمله را قبل از اینکه وارد وضع موجود بشوم، عرض کنم که به هر حال آن هایی که این جنگ را شروع کردند و آتش جنگ را افروختند، تحقیقاً در همه اهداف خود شکست خوردند؛ یعنی از این جنگ، جنگ افروز هیچ چیز به دست نیاورد. حال، جنگ افروز عراق باشد یا اربابان دیگر آن ها.

این ها یا می خواستند جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی را ساقط کنند که نتیجه معکوس گرفتند؛ امروز بعد از گذشت هشت سال از جنگ شما می بینید که کل دنیا تقریباً مسابقه دارند که با جمهوری اسلامی به عنوان یک کشور جا افتاده و مهم، رابطه برقرار کنند. آن هایی که صریحاً با ما در جنگ بودند و صریحاً به عراق کمک می کردند و خصومت خود را با ما مخفی نمی کردند، آن ها هم امروز دست خود را به طرف ایران دراز کرده اند و مطالبه روابط می کنند. پس اگر هدف نابودی انقلاب اسلامی بوده است، بعد از هشت سال نبرد، امروز برعکس آن حاصل شده است. اگر هدف تجزیه ایران بوده است - و می خواستند خوزستان یا شط العرب یا جزیره تنب یا ابوموسی را بگیرند در کل اهداف جنگ هر کس هر هدفی، این گونه داشته است، شکست خورده است و نتوانسته است به هدفش برسد و به همان عهدنامه ای که پاره کرده برگشته است. همان قرارداد الجزایری که در شروع جنگ پشت تلویزیون به طور رسمی پاره شد.

شکست مگر چیزی غیر از این است که انسان برای یک کاری اقدام بکند و بعد از هشت سال به همان کاری که از آن فرار کرده بود برگردد. ممکن است کسی بگوید که هدف این ها نبوده، بلکه هدف ارباب ها این بوده است که انقلاب اسلامی را مهار کنند و از صدور انقلاب جلوگیری کند و انقلاب را تضعیف نمایند. این موضوع را آینده نشان خواهد داد که آیا این ها در هدف خود پیروز شده اند یا نه. من می خواهم بگویم نه! انقلاب تضعیف نشد و برعکس آن اتفاق افتاد.

اولاً جمهوری اسلامی تضعیف نشد، چون اگر جمهوری اسلامی به جنگ کشیده نمی شد، هیچ وقت به فکر نمی افتاد که یک نیروی عظیم نظامی برای پشتیبانی از انقلاب، با وسعتی که امروز ما داریم، داشته باشد. ما سپاه پاسداران را در آن روز در حد یک نیروی امنیتی داخل شهرها تصور می کردیم و ارتش را در همان حدی که بود. ما به رژیم قبل از خودمان اعتراض داشتیم که پول زیادی صرف ارتش کرده است و ارتش را وسیع کرده است؛ یعنی اگر جنگ نبود حداکثر همان ارتش با مقداری تصفیه حضور داشت؛ اما امروز نیروی نظامی جمهوری اسلامی به حق، یک قدرت عظیمی است که در کل منطقه نه با وسعتش و نه با عمقش و نه با تجربه اش و نه با ایمانش، ما نظیرش را سراغ نداریم و به این زودی هم کشوری در منطقه نیست که چنین نیروی نظامی را با کیفیتی که الان نیروهای مردمی و نظامی رسمی ما دارند، بتواند ترسیم بکند؛ و مخصوصاً با به وجود آمدن بسیج چند میلیونی، میلیون ها نفر از مردم ما و جوان های ما رزم دیده و کارآزموده برای نبرد شده اند که در هر کوچه ای و در هر خانه ای وجود دارند و ما در اکثر خانه ها، یک رزمنده آماده، برای دفاع داریم.

اگر این جنگ اتفاق نیفتاده بود، ما به اسلحه هایی که از آمریکا و بعضی از کشورهای غربی و شرقی داشتیم متکی بودیم و وابسته بودیم. در حالی که امروز، جمهوری اسلامی در قسمت اعظم امکانات دفاعی خود، خودکفاست؛ و تقریباً همه انواع مهماتی را که در جنگ لازم است می تواند بسازد. البته در دوران جنگ چون مصرف خیلی زیاد بود ما از جاهای دیگری می خریدیم، اما الان قدرت ساخت تمام مهماتی را که در جنگ باید مصرف بشود، داریم؛ و بسیاری از ابزارهای جنگ را می توانیم بسازیم که یکی از نمونه های آن موشک های بسیار دقیقی است که اخیراً، هم سپاه ساخته و هم ارتش ساخته و هم جهاد سازندگی؛ یعنی در هر سه نقطه ای که کار تحقیقات نظامی انجام می شد هر سه به سه نوع موشک «زمین به زمین» که آزمایش هم شده است، رسیده اند.

قدرت نظامی، یعنی صنایع نظامی که ما در جنگ برای خود تهیه کردیم و به اجبار به طرف آن رفتیم، یک چیز قابل توجه است و من شکی ندارم که در آینده، یکی از تکیه گاه های اسلحه کشورهای جهان سوم و مظلوم، قدرت تسلیحاتی و صنایع نظامی ایران خواهد بود که در گذشته به استکبار شرق و غرب منحصر بود و امروز یک جای دیگری پیدا شده است که هم در فنون نظامی، هم در آموزش نظامی و هم در سلاح، به مردم بتواند کمک کند؛ بنابراین اگر منظور آن ها این بود که انقلاب را تضعیف کنند، بی شک باز هم شکست خورده اند. چون تحقیقاً ما امروز، صدها برابر نیرومندتر از روزی که جنگ شروع شد هستیم و خود آن ها هم این را می دانند.

اگر نظر این بود که به ما ضربه اقتصادی بزنند تا حدودی موفق هستند. منتها اگر قضیه به همین جا که رسیده ختم شود، یعنی ما مقدار زیادی در دوران جنگ خسارت دیدیم؛ البته دشمن ما بیشتر خسارت دیده است، برای اینکه الان که جنگ احتمالاً به پایان می رسد، عراق با نزدیک صد میلیارد دلار قرض بیرون خواهد آمد ولی جمهوری اسلامی، با همان وضعی که روز اول جنگ داشت.

ما از منابع خود کمتر از زمان صلح استفاده کرده ایم، یعنی اگر در زمان صلح مثلاً روزی ۳.۵ میلیون بشکه نفت تولید می کردیم، در زمان جنگ، به طور معدل ۲.۵ میلیون بشکه نفت تولید کردیم. به خاطر محدودیت هایی که در صدور نفت به علت تخریب صنایع نفتی خود داشتیم، نتوانستیم از منابعمان استفاده کنیم؛ یعنی بنیه ذخایر ما بیشتر از زمان شروع جنگ و در وضع بهتری قرار دارد و شرایط اقتصادی و ذخایر خود را از این جهت تخریب نکرده ایم. ولی دشمن ما به خاطر جنگ گرانی که کرد، گرفتار این مخارج فوق العاده شد که البته ما نمی خواستیم این طور بشود، چون این هم مال ملت عراق است ولی آن ها کردند و به این روز رسیدند.

هر چه باشد اگر منظور آن ها تضعیف اقتصادی بود، بله در این هشت سال، بسیاری از صنایع ما راکد شد، بسیاری از تولیدات ما در حد مطلوب نبود و کارهایی که صرف جنگ کردیم می توانستیم صرف سازندگی بکنیم. ان شاءاللّه این ضربه را در آینده، با نتایجی که از جنگ خواهیم گرفت و گرفته ایم جبران خواهیم کرد. سازندگی که در مردم ما بوده است، از لحاظ روحی، این مردم را مثل فولاد آب دیده کرده و این ها در مقابل هر فشاری، قدرت مقاومت پیدا کرده اند؛ و این موضوع، همه چیز را می تواند جبران کند.

و اگر نظر این بود که بگویید ما می خواستیم جلوی صدور انقلاب را بگیریم که گرفتیم؛ ما این موضوع را قبول نداریم. اولاً انقلاب مال یک زمان نیست. اگر جمهوری اسلامی اهل صدور انقلاب باشد از حالا به بعد می تواند این کار را انجام بدهد. خیال آن ها این بود که ما صدور انقلاب را با جنگ، با اشغال یک کشور و با قدرت نظامی می خواهیم انجام بدهیم؛ اگر خیالشان این بوده، اشتباه کرده اند و اصلاً ما چنین چیزی را انقلاب نمی دانیم. آنجایی که با کودتا یا با اشغال سرزمین، فکری تحمیل بشود، پیروزی نیست و مثل پیروزی های یزید است. پیروزی این است که فکر انقلاب در میان ملت ها و انسان های شایسته این تفکر، نفوذ پیدا کند؛ که جنگ این موضوع را تسریع کرد و همه دنیا فهمید که جمهوری اسلامی، تنها روی پای خودش ایستاده است؛ و هشت سال در مقابل قدرت استکبار شرق که با نهایت پررویی عراق را تسلیح می کرد و قدرت استکبار غرب که در نهایت پررویی عراق را از لحاظ تبلیغات و از لحاظ اموال و امکانات و بمب های لیزری و شیمیایی که فرانسه می داد و در مقابل قدرت جهنمی ارتجاع که از اقیانوس های نفت عراق را تغذیه مالی می کرد و در مقابل تهاجم عظیم امپریالیسم خبری و تبلیغاتی، یکّه و مظلومانه و مقتدرانه جنگید؛ و این چیزی است که دنیا فهمیده است. با همه وجودش آن را لمس کرده است. اگر بناست قدرت جمهوری اسلامی در دنیا جلوه بکند، این جلوه می کند که در شرایطی که ما با همه امکانات خود با عراق می جنگیدیم، حاضر نبودیم به آمریکا باج بدهیم و با او حرف بزنیم و حاضر نبودیم به شوروی باج بدهیم و در افغانستان یک گام کوتاه بیاییم و هیچ وقت حاضر نبودیم روی اهداف و آرمان های انقلاب، معامله کنیم. انقلاب این گونه صادر می شود. امروز ده ها و صدها میلیون انسان در این فکر هستند که انقلاب ما با چه مایه ای این قدر مقاومت کرد.

به علاوه اگر هشت سال پیش، شما از انقلاب، می ترسیدید، اکنون هم اتفاق تازه ای روی نداده است. امروز، مردم ما از هشت سال پیش، انقلابی تر هستند و فکر ما امروز، از هشت سال پیش پخته تر است. امروز، مدیریت ما از هشت سال پیش مجرب تر است و سازمان ما نیز امروز مستحکم تر است و پایه های انقلاب، سر جای خود باقی است و آرمان های انقلاب، تقویت شده و تضعیف نشده است.

ما آن روز می گفتیم که با زور نمی خواهیم انقلاب را صادر کنیم و امروز هم می گوییم نمی خواهیم انقلاب را با زور صادر کنیم؛ ولی فکر خود را همیشه عرضه خواهیم کرد. همان هایی که هشت سال پیش ما را بایکوت می کردند، امروز التماس می کنند که یکی از افراد رسمی خود را معرفی کنید که با ما حرف بزند؛ بنابراین اگر خیال می کنید جلوی صدور انقلاب را - به معنایی که ما می خواستیم - گرفته اید، نخیر، نگرفته اید. انقلاب راه خود را ادامه خواهد داد؛ و الان شرایط بهتری پیدا شده است و اگر شما فکر می کنید که ما می خواستیم با زور انقلاب را صادر کنیم، اصلاً اشتباه می کردید. در آینده هم این اشتباه را تکرار نکنید. اصلاً ما فکر نمی کنیم که انقلاب را با زور می شود صادر کرد. ما پیرو مکتب امام حسین(ع) هستیم و من در خطبه اول گفتم که امام حسین(ع) چگونه فکرش را به دنیا صادر کرده است. شما خود با حرکاتی که دو سه هفته اخیر کردید، راه صدور انقلاب را درست کردید و حوادثی اتفاق افتاد که انسان فکر می کند هدایت الهی است.

بعضی ها این سؤال را مطرح می کنند که اگر ما یک سال پیش قطعنامه را پذیرفته بودیم بهتر نبود؟ از یک جهت چرا؛ یعنی وقتی که ما در فاو و شلمچه بودیم و قطعنامه صادر شده بود، ما با غرور ملی و غرور مردم و با غرور رزمندگان خود، با پیروزی و از موضع قدرت قطعنامه را می پذیرفتیم؛ این یک حالتی است که برای جوان ها و کسانی که روی این طور چیزها خیلی حساب می کنند، خیلی مهم است؛ اما اگر از دید امام خمینی نگاه بکنیم و بحث را این طور مطرح بکنیم، چیزهایی در این دو هفته ثابت شده است که هیچ موقعی ما نمی توانستیم ثابت بکنیم. این ها هشت سال به ما گفته بودند که این ها متجاوز هستند، این ها جنگ افروز هستند، این ها یک دنده هستند و این ها صلح نمی خواهند و ما می گفتیم که شما دروغ می گویید، عراق صلح نمی خواهد، شما صلح نمی خواهید، شما متجاوز هستید و ادعاها این بود. اگر در دنیا ثابت می شد که ایران صلح طلب است، ما برنده بودیم و اگر ثابت می شد عراق صلح طلب است، عراق برنده بود. موقعی این اتفاق افتاد که عراق به خیال کاذب و با تصور اشتباه، خیال می کرد که در موضع قدرت قرار دارد و خواست که از این فرصت، چند روزی استفاده بکند؛ و بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از طرف ما، حرکت کرد و داخل خاک ما آمد - برای تصرف اراضی - و با این کاری که کرد، دو سه چیز ثابت شد. یکی از مواردی که ثابت شد این بود که این ملت خیلی نیرومند است و به محض اینکه احساس کرد دشمن قصد تجاوز جدی به سرزمین او را دارد و می خواهد تجاوز مجددی را آغاز کند، آن چنان به جبهه ها هجوم آورد که برای دوست و دشمن قابل تصور نبود. صدها هزار نفر به جبهه ها ریختند. همان طور که یکی از مسئولان بسیج می گفت، صد و سی هزار نفر، ظرف دو سه روز عازم جبهه ها شدند، به طوری که امروز هم مردم خواستار راهی شدن به جبهه ها هستند.

دانشگاه ها فشار آوردند و گفتند ما می خواهیم تعطیل بشویم و ریختند در جبهه. در مجلس، نمایندگان به گرده هیات رئیسه فشار آوردند و گفتند ما نمی توانیم در مجلس بنشینیم، زیرا کشور در خطر است. مجلس را تعطیل کردند و به جبهه رفتند. زنان فشار آوردند، مردها فشار آوردند، بازار فشار آورده بود که تعطیل بکند و فشار عجیبی داشت که ما می بندیم و به جبهه می رویم که جلوی آن را گرفتیم و گفتیم شما اگر تعطیل بکنید، برای مردم مشکلاتی به وجود می آید. ادارات می خواستند تعطیل بکنند - وقتی که مسئله، جدی احساس شد - در میدان جنگ هم نشان دادند و فوری توی دهن عراق زدند و جاهایی را که عراق بعد از قطعنامه گرفته بود به سرعت پس گرفتند.

اشتباه بزرگی که عراقی ها و استکبار جهانی در این میدان کردند، این بود که دست پرورده های ده سال خودشان، یعنی منافقین را که از طرف ضدانقلاب کُرد و دیگران هم حمایت می شدند، همراه با تانک ها، توپ ها، هواپیماها و هلی کوپترهای عراقی در عمق خاک ما آوردند و آن مصیبت را بر سر این بدبخت ها آوردند؛ که زحمت ده ساله و زحمات قبل از انقلاب هر چه را کشیده بودند مجموعه آن ها را آوردند اینجا و توی تور ریختند که در بیابان های بین اسلام آباد و باختران و کرند، تار و مار شدند و ما هنوز هم بعد از گذشت چند هفته هر روز تعدادی جنازه متعفن را از زیر درخت ها و توی جنگل ها و اطراف روستاها جمع آوری می کنیم. آن ها سرطان انقلاب و این موی دماغ را به دست خود، در حالت غرور و اشتباه از دست دادند. آن ها روی این مسئله خیلی حساب کرده بودند و استکبار فکر می کرد که برای مدت ها می تواند از این ها برای تضعیف انقلاب استفاده بکند و موی دماغ درست بکند. البته بقایایی دارند، اما ضربه ای که خورده اند دیگر حالا خیلی کار دارد که بتوانند دوباره توان بگیرند.

از لحاظ مردمی، آن اتفاقی که افتاد و آن بیعتی که مردم کردند، نشان داد که همان شور و هیجان روزی که حضرت امام از پاریس به تهران آمدند، بعد از گذشت ده سال از انقلاب و هشت سال از جنگ، هنوز در این مردم وجود دارد. مردم ما نشان دادند که هیچ چیزی آن ها را خسته نمی کند و در راه خدا این پاها، هر چه در سنگلاخ ها حرکت بکند و هر چه آبله ببیند، باز هم برای ادامه راه آماده است. آنچه اندر طلبت خسته نگردد هرگز/ پای پرآبله و بادیه پیمای من است. و این شعر مصداقش این مردم اند، این مردم صبور، شجاع، مقاوم و متحرک که انصافاً خیلی خوب، حماسه ای را، هم در میدان های نبرد و هم در میدان های سیاسی آفریدند.

خب! حالا ملت ما نشان داد هم آماده جنگ است و هم آماده صلح است. الان در سر یک دوراهی هستیم و دنیا هم این را خوب می داند، خود ما هم با همه وجود، خوب می دانیم؛ الان برای ما هر دو راه، خیر است. البته همان طور که امام فرمودند، ما مسیر صلح را ادامه می دهیم نه مسیر جنگ را و در همین روزهای اخیر که نیروهای فراوانی در جبهه هست - شاید در طول جنگ کم اتفاق افتاده که این مقدار نیروی نبرد در میدان آماده باشد - در همین اواخر یک بار عراق یک شرارت محدودی در یک جایی کرد و در جبهه از ما اجازه خواستند که یک جواب قوی در عمق خاک عراق به عراقی ها بدهند و ما از امام استفسار کردیم و به امام گفتیم: اجازه بفرمایید ما چنین جوابی به این ها بدهیم. امام فرمودند: نه ما که جنگ می کردیم صریح می گفتیم؛ و الان هم که می گوییم صلح، در صلح جدی هستیم و شما در همان حدی که آن ها شرارت می کنند، جواب بدهید و اجازه عملیات وسیع را نفرمودند. این را می گویم که عراقی ها بفهمند، دیگران هم بفهمند که ما وقتی می گوییم صلح، مثل آن ها ریاکارانه حرف نمی زنیم بلکه جدی هستیم. ما تابع امام و مصالح اسلام هستیم و الان مصلحت را این گونه تشخیص می دهیم.

به هر حال ما الان بر سر دوراهی هستیم. راهی که ما ادامه می دهیم و تنظیم می کنیم راه صلح است، ولی فکر نمی کنیم که جنگ هم پیش نیاید. چون با همان ادله ای که جنگ را بر ما تحمیل کردند - و این روزهای آخر هم نشان دادند که همان ادله هنوز در نفوس خبیث آن ها باقی است - ممکن است که باز هم برای اینکه جنگ را ادامه بدهند ادله ای داشته باشند. اگر جنگ ادامه پیدا بکند امروز وضع ما برای جنگ به مراتب بهتر از گذشته است و برای ملت ما روشن می شود که راهی جز جنگ ندارند؛ در حالی که این کار در گذشته نبود. در گذشته خیلی ها فکر می کردند که برویم صلح بکنیم و قضیه را تمام بکنیم؛ ولی امروز اگر عراق بخواهد جنگ را ادامه بدهد، ملت ما یکپارچه، شرکت خواهند کرد و در دنیا دیگر نخواهند گفت که ایران جنگ طلب است و دیگر کسی نمی تواند مطرح بکند که ایران را محاصره بکنیم، بایکوت بکنیم و تحریم تسلیحاتی بکنیم و اگر این کار را بکنند باید سراغ عراق بروند. تبلیغات جهانی علیه ما نخواهد بود؛ چراکه تصمیم ملت ما جدی است و می داند که اگر نرود و نزند، خواهد خورد؛ بنابراین در صورتی که دشمن ما بخواهد جنگ را ادامه بدهد جنگ تحقیقاً عمیق تر، جدی تر و وسیع تر و با قدرت بیشتر ادامه پیدا خواهد کرد.

البته فعلاً ما این را نمی خواهیم، ولی اگر پیش آمد، آماده ایم؛ و احتمال قوی تر این است که به صلح برسیم. ما می خواهیم به صلح واقعی برسیم و اگر به صلح برسیم، ما جدی هستیم که منطقه واقعاً آرام بشود و مسابقه تسلیحاتی هم وجود نداشته نباشد و به گونه ای نباشد که کارتل های اسلحه سازی در جهان، منابع و ثروت کشورهای منطقه را به عنوان تهدید شروع جنگ، دوباره غارت کنند. ان شاءاللَّه صلح، پایدار و واقعی باشد. ما آن موقع هم در ادامه جنگ می گفتیم که باید ریشه فساد را بسوزانیم تا به صلح پایدار برسیم و از آن طریق دنبال صلح پایدار بودیم ولی فعلاً باید کار را از این طریق دنبال کرد. در این صورت ما مسائلی خواهیم داشت و من بیشتر در این خطبه این مقدمات را گفتم که به اینجا برسیم که اگر صلح برقرار شد ما چه برنامه ای خواهیم داشت.

طبیعی است که یکی از مسائلی که برای همه مطرح است، مسئله بازسازی و سازندگی بعد از جنگ است. ما در این هشت سال توفیق خدمات سازندگی را در مقداری که در صورت نبودن جنگ در توان کشور بود - پیدا نکردیم و باید این راه را تعقیب کنیم. گرچه در این راه مشکلاتی خواهیم داشت؛ برای اینکه صدماتی که جنگ به این کشور زده، شهرهایی که خراب شده، جاده ها و پل ها و کارخانجات و بنادری که آسیب دیده، باید بازسازی شوند؛ نیروهای مسلح ما باید به توان مناسبی که پشتوانه انقلاب باشد و کسی دیگر جرأت نکند به ما حمله بکند برسند. سلاح نظامیان باید در اولویت باشد؛ برای اینکه ما از درون خود قوی باشیم نه اینکه محتاج به فروش دیگران باشیم. حتی در بازسازی سلاح هایی که از دیگران خریده ایم باید قطعه سازی و کارهای نظیر آن را خودمان آن چنان انجام بدهیم که از خارج مستغنی باشیم؛ زیرا در جنگ نمی توان متکی به دیگران بود و ما باید روی پای خودمان بایستیم.

در مسئله سازندگی و رفاه، آنچه که الان به چشم می خورد و در جامعه و در میان مسئولین، مدیران و دست اندرکاران ما وجود دارد، سه نظریه به چشم می خورد. یک نظر افراطی از یک طرف و یک نظر تفریطی از طرف دیگر و یک نظر معتدل وجود دارد. حالا اگر کسی هم این طور که من عرض می کنم وجود نداشته باشد، تصور آن هست که این سه حالت وجود داشته باشد.

الان از طرف دنیا پیشنهادات زیادی به ما می شود. کشورهای صنعتی مانند ژاپن، آلمان، فرانسه و کشورهای شرقی و غربی و همسایه ها همه پیشنهاد دارند که در بازسازی کشور ما شریک باشند و این یک واقعیت است. اینکه نظرها و دیدگاه ها چیست و آن ها چه اهدافی دارند، بعداً خودمان بررسی می کنیم.

احتمالاً منابعی برای گرفتن اعتبار، وام و برای سرمایه گذاری در سطح وسیع پیشنهاد خواهد شد و از لحاظ فنی هم شرکت های سطح بالای دنیا پیشنهاد می کنند که ما آماده ایم کارهای پیچیده ای که نیاز به تکنولوژی بالا دارد، در ایران پیاده کنیم. یک چنین حالتی را آدم مشاهده می کند.

برخی ممکن است این طور تصور کنند که مصلحت همین است که ما دروازه های کشور را باز کنیم و حالا که مردم ده سال عسرت کشیده اند، یک رفاه فراوان و مصرفی و هر چه که در کشور لازم است، از انواع وسایل مصرفی مردم اعم از لوکس و غیرلوکس بریزیم و چشم مردم را سیر بکنیم و بازارها را پر کنیم و کارهای دیگر را همین طور. این یک دیدگاه است.

دیدگاه دیگری که وجود دارد، نقطه مقابل این است و آن این است که ما باید راه ریاضت را ادامه بدهیم و همان چیزی را که جنگ بر ما تحمیل کرد ادامه بدهیم؛ چون مردم ما به عسرت و جیره بندی و کمبود عادت کرده اند، یک مدتی از مردم بخواهیم باز هم این عسرت را تحمل کنند تا اینکه ما اول پایه های اقتصاد را محکم کنیم؛ صنایع مادر و زیربنایی، جاده ها، راه آهن ها، پل ها، بنادر و کارخانجات تولید کالاهای واسطه و غیره را درست کنیم وقتی که به آن نقطه رسیدیم، آن موقع، مردم از درون، به رفاه می رسند آن هم بدون وابستگی. این هم یک نظر است که وجود دارد.

یک نظر معتدل تری هم مشاهده می شود که نه لازم است آن طور درها را باز کنیم و کشور را وابسته و مصرفی نماییم و نه ضرورت دارد که مردم را در عسر و تنگی نگه داریم که مردم به کالاهای اساسی هم نیازمند باشند؛ بلکه حد وسط را قائل شویم. به نظر می رسد دولت و مجلس دنبال چنین راهی هستند.

الان کمیسیون برنامه وبودجه در مجلس در حال برنامه ریزی است و کارشناسان دولت برنامه ریزی می کنند و اولویت ها را مشخص می کنند که ما چه مقدار از امکانات را جذب و چه مقدار از آن را مصرف کنیم. سیاست های پولی، صنعتی، اقتصادی را به طور اعم و حد رفاه و حد کنترل و این مسائل را بررسی می کنند. البته ما مطمئن نیستیم که به صلح خواهیم رسید شاید رسیدیم، اگر به صلح رسیدیم که به احتمال قوی می رسیم، باید خود را برای آن لحظه آماده کنیم که داریم آماده می کنیم، در آن صورت اولویت هایی داریم و تحقیقاً اولین کاری که باید انجام شود، این است که به شهرهایی که مردمش هشت سال از آنجا فراری هستند، برسیم.

صنایع آسیب دیده ای که سرمایه در آن مصرف شده ولی چون ضربه خورده اند، اکنون فعال نیستند، آن ها را باید با خرج کمتری آماده کنیم. بسیاری از طرح های مهم را داریم - که دولت اسم آن ها را «طرح های مهم انقلاب» گذاشته است - که با کمی تزریق ارز و کمک سرمایه ها شروع به کار و تولید خواهند کرد؛ مثلاً کارخانه ای که با یک میلیارد ساخته شده است، ممکن است با چند میلیون ارز این کارخانه مجدداً آغاز بکار کند. از این قبیل موارد خیلی فراوان است. نیروگاه ها، جاده ها و چیزهایی که اولویت دارند باید مشخص شوند. در مسائل مصرفی هم باز اولویت هایی را داریم؛ نان مردم، قند مردم، شکر مردم، روغن مردم و چیزهایی که دولت اسم آن را کالاهای ضروری می گذارد - با یک تعبیر دیگری کالاهای اساسی - طبعاً اولویت می دهند و آن ها را مقدم می دارند و بعد به سراغ مسائل بعدی می روند و به ترتیب به یک وضع عادی می رسند که ممکن است مقداری زمان ببرد.

در توجه به اقشار ملت، برای ما روشن است که در آینده بیش از همه در این جامعه، خانواده های شهدا و آسیب دیدگان جنگ و مخصوصاً افرادی که جانبازند و خودشان آسیب دیده اند، اسرایی که از اسارت برمی گردند، رزمندگانی که در این مدت عزیزترین موجودی خود را که حیاتشان بود و آن را برای نجات اسلام در طبق اخلاص گذاشتند و در میدان ها به نبرد پرداختند، باید اولویت داشته باشند؛ یعنی در جامعه حتماً باید این روحیه وجود داشته باشد که اگر امتیاز اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، مالی، اداری به این طبقات داده شد، پذیرفته بشود و این حق اسلامی آن هاست. پیغمبر اکرم(ص) تا آخر عمر خود آن هایی را که در جنگ بدر جنگیده بودند و در موقع خطر ریسک کرده بودند، بر دیگران مقدم می داشتند و این یک اصل اسلامی است که: «لایَسْتَوِی الْقاعِدُونَ مِنَ الْمُؤمِنینَ غَیْرُ اُولِی الضَّرَرِ وَ الْمُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ بِاَمْوالِهِم و اَنْفُسِهِمْ...»

البته خانواده های معظم شهدا و اسرا و جانبازان توقعی ندارند؛ زیرا آن ها وقتی این کارها را کرده اند، از اینکه کسی بگوید به شما امتیازی می دهیم، نفرت دارند. امتیاز را کسی با جانش نمی خرد؛ او برای خدا رفته، ولی ما هم وظیفه ای داریم و طبعاً دولت و برنامه ریزان ما این توجه را خواهند کرد.

بخش دیگری که در جامعه ما وجود دارند، مردم عراق هستند. یک عده ای از سال های قبل به عنوان اینکه ریشه ایرانی دارند به ایران برگردانده شده اند که اموالشان را هم در عراق گرفته اند؛ و عده ای به عنوان مهاجر که در عراق زندگی برایشان طاقت فرسا شده و به ایران پناه آورده اند؛ و عده ای به عنوان رزمنده به رزمندگان ما پیوسته اند و همراه رزمندگان ما جهاد کرده اند. این ها تعداد قابل توجهی هستند که در جامعه ما این ها باید ایران را وطن خود بدانند؛ مثل عراق.

اگر جنگ ادامه داشته باشد، وضع آن ها مثل گذشته است؛ و اگر صلح بشود ما در مذاکرات خود باید اول تلاش کنیم - کسانی از این ها که مایل اند به عراق برگردند - در آنجا برایشان امنیت و چیزهای لازم را طبق مقررات جهانی تأمین کنیم؛ و اگر امنیت نداشته باشند، اینجا منزل خودشان است و ملت ما همه جا باید این خواهران و برادران عراقی را که بین ما هستند، مثل ایرانیان فرض کنند و مبادا یک وقت به این ها اخمی بشود و یا خیال کنند که این ها بیگانه هستند. اسلام ما به قدری وسیع نگاه می کند که این مرزهای خاکی و میله های آن نمی تواند میان ما و آن ها فاصله بشود، مخصوصاً رزمندگان؛ عده ای از همین اسرا به رزمندگان ما پیوستند و اکنون در بین صفوف رزمندگانمان چیزی داریم به نام لشکر بدر که جزء بهترین لشکریان ما در میدان های نبرد است و اعضای آن را داوطلبان عراقی تشکیل می دهند؛ و در همین عملیات مرصاد یکی از خطرناک ترین نقاط میدان را این ها انتخاب کردند و با هلی کوپتر به آنجا رفتند و از کمر به دشمنان زدند و خط آن ها را شکستند. از عرب ها، از کردها، از ترکمن ها، از سنّی، از شیعه از عراق آمده اند که در شرایط صلح (اگر ان شاءاللّه به آنجا رسیدیم) بتوانیم با این بخش مظلوم مردم عراق هم مثل برادران و خواهران ایرانی خود رفتار بکنیم؛ ان شاءاللّه.

در پایان خطبه دوم من باید از خانواده های شهدا و مصدومان و جانبازان تشکر بکنم. بعضی ها فکر می کردند که اگر ایران به طرف صلح برود، این ها از جامعه طلبکار می شوند. من باید بگویم که ما بیشترین صفایی که در این چند هفته دیده ایم از خانواده های شهدا بوده است. نامه هایی با تعبیرهای عجیبی به من رسیده است. بعضی ها همه اموال شهید خود را فروخته اند و به پول تبدیل کرده اند و فرستاده اند و گفته اند که در راه اسلام داده ایم و دشمنان ما خیال نکنند که ما منتظر بوده ایم که جنگ تمام شود و طلب خود را از مردم بگیریم؛ بلکه ما خود را بدهکار می دانیم، چون بزرگترین افتخار ما در سایه جنگ به دست آمده است و امروز ما در پیش خداوند جوانان عزیزی داریم و این افتخار را در غیر این جنگ نمی توانستیم به دست بیاوریم؛ و الان قدرشناسی ما این است که این امکانات را بدهیم. ما در صلح و در جهاد تابع امام هستیم؛ ما برای اسلام جنگیده ایم و برای اسلام هم صلح می کنیم و هر چه که رهبری بخواهد، همان را انجام می دهیم.

ما عملاً فهمیدیم که وفادارترین و عمیق ترین انسان ها را در خانواده های شهدا و معلولان و جانبازان جنگ داریم که غیر از لطف خداوند و جزای الهی، هیچ چیزی نمی تواند این فداکاری ها و عظمت را جبران بکند و ما هم در حد توان خود وظیفه خود را انجام خواهیم داد.