ترکیه از عملیات موصل پا پس نمی کشد

نویسنده: سمیح ایدیز

دیپلماسی ایرانی: لحن تند رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه، باعث شده که آنکارا در زمینه مسائل سیاسی و نظامی در عراق و سوریه کنار گذاشته شود. ما این به حاشیه رانده شدن ترکیه را در عملیات آزادسازی موصل از کنترل داعش هم شاهد هستیم. خشم و عصبانیت اردوغان نشان می دهد که ترکیه به رغم اینکه آشکارا از تمایل خود برای مشارکت در آزادسازی موصل سخن گفته جایی در این عملیات ندارد.

رییس جمهوری ترکیه 17 اکتبر با عصبانیت خطاب به کنگره بین المللی حقوق استانبول گفت: «می گویند که ما نباید وارد موصل شویم. چطور می توانیم این کار را انجام ندهیم؟ ترکیه 350 کیلومتر مرز مشترک با عراق دارد. کسانی که هیچ نسبتی با منطقه ندارند در این عملیات هستند چون مثلا بغداد از آنها دعوت کرده است. آیا صدام حسین آنها را 14 سال پیش دعوت کرده بود؟ صدام آن ها را دعوت نکرده بود اما آنها آمدند.»

حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، تنها چند ساعت پیش از آغاز عملیات موصل بار دیگر تکرار کرد که "نیروهای ترکیه اجازه نخواهند داشت به هیچ عنوان در عملیات آزادسازی موصل مشارکت داشته باشند." واشنگتن هم از حیدر العبادی حمایت کرده و گفته نیروهای خارجی باید با اجازه بغداد در این عملیات حضور داشته باشند.

اردوغان اضافه کرده است: «ما مسئولیت عواقب مستثنی کردن ترکیه در عملیات موصل را برعهده نخواهیم گرفت. ترکیه هم در عملیات و هم در گفت وگوهای پس از آن مشارکت خواهد داشت. برای ما امکان ندارد که در این مساله کنار بایستیم.»

رییس جمهوری ترکیه همچنین تاکید کرده که پایگاه نظامی بعشیقه در نزدیکی موصل را تخلیه نخواهد کرد. نیروهای ترکیه ای اکنون در شمال عراق و پایگاه بعشیقه در حال آموزش پیشمرگه های کرد برای مبارزه با داعش هستند. عراق با شکایت به سازمان ملل خواستار تخلیه هرچه سریع تر این پایگاه شده است.  

اردوغان با تمام قیل و قال هایی که داشته تاکنون مشخص نکرده نیروهای ترکیه (با وجود مخالفت شدید بغداد) چطور قرار است در عملیات موصل حضور داشته باشند. او هفته گذشته در جمع مردم شهر کونیا گفت که "اگر ائتلاف نمی خواهد ترکیه در عملیات موصل حضور داشته باشد، آنکارا گزینه 2 و 3 را فعال خواهد کرد." او اما توضیح بیشتری درباره ماهیت این برنامه های جایگزین ارائه نکرده است.

مراد یکتین، سردبیر بانفوذ حریت، با اشاره به پایگاه بعشیقه می گوید: «اردوغان به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح ترکیه می داند که با آمریکا به یک توافق نانوشته رسیده است که سربازان ترکیه ای باید در بعشیقه بمانند و حتی یک متر هم از این پایگاه دورتر نروند.»

ایالات متحده آنکارا و بغداد را ترغیب کرده که از طریق گفت وگوهای مستقیم برای حل اختلافات خود اقدام کنند. یک دیپلمات غربی در گفت وگو با المانیتور می گوید که اگر آنکارا بر اساس قوانینی که بغداد تعیین کرده به ائتلاف بپیوندند، مورد استقبال قرار می گیرد. او می گوید: «آزادسازی موصل عملیات راحتی نیست و می تواند تا بهار طول بکشد. جا برای هرگونه همکاری نظامی برای مبارزه با داعش وجود دارد.» این دیپلمات غربی توضیح می دهد که با توجه به نفوذ آنکارا در میان سنی ها همکاری سیاسی با ترکیه هم برای برقراری ثبات در موصل پس از داعش امکان پذیر است. وی اضافه می کند: «اما اگر ترکیه علامت یا نشانه ای بدهد مبنی بر اینکه اولویت دیگری دارد این مساله می تواند کاملا غیرسازنده باشد.»

ترکیه همچنین به بغداد و متحدان آن نسبت به هرگونه دستکاری ساختار جمعیتی موصل که عمدتا سنی نشین هستند، هشدار داده است. موضعی که منعکس کننده سیاست خارجی سنی محور آنکارا تحت رهبری اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه است. یکتین تاکید می کند که عملیات موصل در آینده عراق، سوریه و تمام خاورمیانه نقش کلیدی دارد. او می گوید: «سه دهه اخیر نشان می دهد که اگر دولت های مورد حمایت غرب در منطقه نتوانند با فساد و فرقه گرایی مبارزه کنند، جنبش های جدید و تندروتر تروریستی ظهور می کنند. پس از آزادسازی موصل از دست داعش، ایالات متحده و عراق باید به مساله فساد و فرقه گرایی توجه جدی داشته باشند.»

به نظر می رسد که با حمایت ایالات متحده از دولت حیدر العبادی در عراق و حمایت روسیه از دولت بشار اسد در سوریه، ترکیه باید با نگاه به آینده، به جای دنبال کردن طرح هایی که ثابت شده غیرواقعی و بی نتیجه هستند، در سیاست های خود بازنگری کند.  

آنکارا در آغاز بهار عربی مطمئن بود که تحولات به سمت و سویی است که ترکیه را به قدرتی منطقه ای تبدیل می کند. اما امروز مهمترین رقبا و دشمنان منطقه ای اردوغان از بشار اسد در سوریه گرفته تا عبدالفتاح السیسی در مصر در قدرت باقی مانده اند و همچنان به دنبال تحکیم روابط خود با ایالات متحده و روسیه هستند.

ارسین راموغلو، ستون نویس روزنامه حامی دولت صباح ترکیه، نوشته است که ترک ها از غرب عصبانی هستند و نفرت خاصی از آمریکا دارند، چرا که چوب لای چرخ توسعه و رشد ترکیه گذاشته اند. راموغلو مدعی شده که ترکیه با توسعه روابط خود با روسیه، از ایالات متحده انتقام می گیرد.

فارغ از اینکه روسیه هم با حمایت از بشار اسد بسیاری از اهداف منطقه ای ترکیه را ناکام گذاشته،افراد زیادی در ترکیه مانند راموغلو فکر می کنند. نیهات علی اوزجان، تحلیلگر سیاسی و نظامی بنیاد تحقیقات سیاست اقتصادی، معتقد است که "فعلا نمی شود گفت شرایط در سوریه و عراق چگونه خواهد شد، جایی که بازیگران بسیار هستند و هیچ محدودیتی برای ایالات متحده، روسیه، حیدر العبادی یا بشار اسد وجود ندارد." اوزجان می گوید: «به همین دلیل است که نمی توان گفت رویکرد فعلی ترکیه پایدار خواهد ماند یا نه؛ چرا که رویکرد آنکارا تا حد زیادی به تحولات منطقه بستگی خواهد داشت. با این حال اگر حیدر العبادی یا بشار اسد همچنان بر مسند قدرت باقی بمانند مشخص خواهد شد که این ترکیه است که باید در سیاست های خود بازنگری اساسی داشته باشد.»

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی /30