اعتراف دیوید آلبرایت به برتری ایران در مذاکرات برجام

رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل در گزارش بی سر و ته، مبهم و بدون عناصر و داده های دقیق و آن طور که به نظر می آید با اطلاعاتی که جسته و گریخته از منابع نامعلومی به دست آورده است، سعی کرده دستاویزی برای اعمال فشار بر برنامه هسته ای ایران در سال های اجرای برجام که تحت نظارت کامل آژانس قرار دارد، درست کند اما بخش هایی از این گزارش نشان می دهد ایران در بحث های فنی ـ هسته ای و حقوقی که با اجرایی شدن برجام به وجود آمده، دست برتر را داشته است.

به گزارش ایسنا، موسسه علوم و امنیت بین الملل در گزارشی مدعی شده است ایران از معافیت هایی علاوه بر آن چه در برجام آمده است به ویژه در بخش غنی سازی و موادی که در اثر تبدیل UF6 به اورانیوم طبیعی باقی مانده است یا موادی که به عنوان دورریز یا پسماند وجود دارد، برخوردار شده است. هم چنین نسبت به برخی امتیازات در بخش آب سنگین به کشورهای 1+5 هشدار داده است.


در این گزارش آمده است که "در زمینه تولید هگزافلوراید اورانیوم با غنای پایین 3.5 درصد، اگر اورانیوم با غنای پایین در قالب پسماند جامد با غنای کم، پسماند مایع با غنای کم و پسماند لجن باشد، ایران می تواند از سقف 300 کیلوگرم یا مقدار برابر آن فراتر رود."
 

هر چند نتیجه این بررسی به طور علنی هنوز منتشر نشده است و در اختیار رسانه ها قرار نگرفته است. شاید در گزارش بعدی آژانس بین المللی انرژی اتمی که قرار است جمعه هفته جاری در اختیار 35 عضو شورای حکام قرار گیرد، آخرین تحولات و توافق ها دراین باره اعلام شود.

دیوید آلبرایت در بخشی از گزارش خود که پاراگرافی بسیار مبهم است، آورده که " نزدیک به 20 درصد اورانیوم با غنای پایین در قالب آلاینده های آزمایشگاهی به عنوان غیرقابل بازیافتی دسته بندی شده است. ایران در برجام پذیرفته بود که تمام این حدود 20 درصد اورانیوم با غنای پایین به صورت عناصر سوختی هستند اما سپس این مواد به عنوان عناصر سوختی قرار گرفته و در معرض تشعشعات هسته ای طبقه بندی شد، ولو این که در بسیاری مواد به طور سطحی در معرض اشعه قرار گرفته باشند. این مقادیر اورانیوم با غنای پایین به شکل آلاینده های آزمایشگاهی نامشخص هستند و مبنای قضاوت درباره قابل بازیافت بودن حدود 20 درصد اورانیوم با غنای پایین نیز مشخص نیست."

همان طور که آلبرایت در این بخش اشاره می کند، هنوز هیچ چیز"مشخص" نیست و اساسا مشخص نیست ابهاماتی که مطرح می کند چه پایه و اساسی دارد. مشخص نیست دقیقا از اورانیوم با غنای 20 درصد صحبت می کند یا از 20 درصد اورانیوم با غنای پایین در قالب آلاینده های آزمایشگاهی. اگر منظور اورانیوم 20 درصدی است.  

متاسفانه برخی سایت های داخلی در ایران این بخش گزارش را این گونه ترجمه کرده اند که گویی ایران اورانیوم 20 درصدی تولید می کند! این در حالی است که ایران با اجرای برجام نه در تولید، نه در بخش های تحقیقاتی بر روی اورانیوم 20 درصدی فعالیت نمی کند.

ابهام دیگر در این بخش از گزارش آلبرایت این است که اگر منظور 20 درصد اورانیوم با غنای پایین است، این 20 درصد از چه میزان اورانیوم است. به نظر نمی آید این 20 درصد بخشی از 300 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایینی باشد که ایران می تواند سالانه در اختیار داشته باشد، بلکه این میزان اورانیوم که مشخص نیست مقدار آن همانی باشد که در این گزارش به آن اشاره شده است، در قالب آلاینده یا سموم آزمایشگاهی به عنوان اورانیوم غیر قابل بازیافت دسته بندی شده است.

موسسه علوم و امنیت بین الملل در بخش دیگری از گزارش خود درباره سلول های داغ گفته است که "براساس برجام، ایران اجازه داشت تا 15 سال تنها سلول های داغ با ابعاد کم تر از شش مترمکعب را طراحی کند، بخرد، بسازد یا عملیاتی کند. دلیل این محدودیت این است که سلول های داغ با چنین ابعادی در عمل نمی تواند برای جداسازی پلوتونیوم شامل سوخت های در معرض تشعشعات هسته ای قرار گرفته، استفاده شود.

آلبرایت خود اشاره می کند که "در برجام آمده است، ایران با موافقت کمیسیون مشترک می تواند سلول های داغ بزرگ تر از شش مترمکعب را به کار گیرد و اعتراف دارد که این سلول های داغ برای تولید رادیودارو مورد استفاده است. با این حال وی "کاسه داغ تر از آش شده" و نگران است مبادا آژانس از مکان های جدید و فعالیت های مرتبط با سلول ها داغ که افزایش یافته است جا بماند! این در حالی است که با اجرای برجام، پروتکل الحاقی علاوه بر نظارت های دقیق و کاملی که آژانس بر فعالیت ها و تاسیسات هسته ای ایران دارد اجرا می شود.

کمیسیون مشترک به این منظور در نظر گرفته شده است که هر نوع اتفاق و رویداد جدید فنی، سیاسی و حقوقی که در زمان نگارش و توافق در نظر گرفته نشده است یا بعد از اجرایی شدن برجام ایجاد شده است بررسی شده و در صورت توافق به برجام جهت اجرا اضافه شود. موضوع فعالیت های هسته ای ایران در چارچوب های صلح آمیز نیز از این دست است که با توجه به نیاز ایران به رادیو در چارچوب هایی که با نظارت و توافق کشورهای 1+5 و ایران صورت می گیرد به فعالیت های ایران اضافه شود که امری بدیهی است.

در رابطه با فروش آب سنگین آلبرایت ظاهرا بیش از آن که نسبت به ایران انتقادی داشته باشد به آمریکا دارد، مبنی بر این که نباید از ایران در حالی که هنوز ثابت نشده این کشور می تواند بر اساس استانداردهای بین المللی مرتبط با تجارت هسته ای فعالیت کند اجازه داده می شد آب سنگین اش را به فروش برساند. از طرفی از این که آب سنگین ایران پیش از اجرای برجام به فروش نرسید ایراد گرفته است و آن را نقطه ضعف و خطر مشروعیت دادن بهایران به عنوان یک تامین کننده هسته ای می داند. آلبرایت هم چنین وزارت انرژی آمریکا را به خاطر خرید 32 تن آب سنگین از ایران مورد انتقاد قرار داده و گفته است که این اقدام آمریکا، زنجیره تامین کنونی در آمریکای شمالی را مختل کرد.

به نظر می آید رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل از دایره تحلیل و تحقیق فنی خارج شده و انتقاداتی با صبغه سیاسی را نه به ایران بلکه به دولت اوباما وارد کرده است که با توجه به انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در این کشور و درخواستش از کنگره برای بررسی بیش تر و جزیی تر این گزارش، آب به آسیاب جمهوری خواهان ریخته است.

آلبرایت در حالی مدعی است که استاندارد بین المللی درباره تامین هسته ای ایران ثابت نشده است که آب سنگین ایران در آزمایشگاه بین المللی ساوانا در آمریکا مورد تست قرار گرفته است و خلوص آن 99.75 درصد تائید شد که این موضوع نشان دهنده استانداردسازی و کیفیت بالای صنعت هسته ای ایران است.

هم چنین اخیرا بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در اظهاراتی اعلام کرد که خلوص آب سنگین ایران 99.99 درصد در سطح جهانی تعیین شده است.

بر اساس اعلام مقامات ایرانی، سالانه حدود 20 تن آب سنگین در سال تولید می شود و قرار است در چارچوب برنامه سازمان انرژی اتمی آن را به مشتریان خارجی خود بفروشند چرا که مازاد بر نیاز سالانه ایران است.

ایران تاکنون 32 تن آب سنگین به آمریکا از مازاد ذخایر خود فروخته است و قرار است در قراردادی جداگانه با روسیه حدود 39 تن دیگر را به فروش برساند.

رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل در بخش دیگری از این گزارش درباره حدودبه 100 تا 200 کیلوگرم اورانیوم با غنای کم تر از 3.67 درصد در کارخانه تولید پودر دی اکسید اورانیوم" گفته است که این کارخانه اورانیوم با غنای پایین را به اکسید اورانیوم تبدیل کرد که اکنون تحت برجام در انبار نگهداری می شود. اگرچه تقریبا تمام اکسید اورانیوم با غنای پایین تولید شده در این کارخانه به خارج از ایران منتقل شده، بخشی از آن در روز اجرای برجام در خطوط فرآوری و تانک های مخزن باقی مانده است. این اورانیوم با غنای پایین در روز اجرا جزو معافیت ها نبوده و به عنوان بخشی از سقف 300 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین به شمار می آید. در حالی که آلبرایت حکم قطعی درباره سرنوشت این مقدار اورانیوم در این پاراگراف صادر کرده است، بلافاصله می گوید که "هنوز هم مشخص نیست که کمیسیون مشترک به ایران اجازه داده تا هم زمان با بررسی های این کارگروه فنی درباره این مساله از سقف 300 کیلوگرم فراتر رود یا نه."

بدون شک یکی از ابهامات و اختلاف نظرهای ایران و 1+5 بر سر مواد هسته ای است که در روند تولید در خطوط لوله باقی می ماند و همان طور که در بالا به این مساله اشاره شد دو طرف در جریان برگزاری نشست های کمیسیون برجام بر سر این مساله مذاکره کرده اند. این درحالی است که برجام معافیت هایی را برای سقف 300 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین، شامل مجموعه های سوختی طراحی شده و دارای مجوز توسط روسیه برای استفاده در راکتورهای ساخت روسیه در ایران در نظر گرفته است؛ مساله ای که دیوید آلبرایت خود به آن اشاره می کند.

به نظر می آید مقامات ایران و 1+5 به دنبال راه حلی مرضی الطرفین برای تعیین سرنوشت این مقدار سوخت باقی مانده از روند تبدیل به اورانیوم طبیعی هستند. یکی از این راه حل ها اضافه کردن موادی سمی به این ذخایر است که امکان استفاده از آن به عنوان اورانیوم غنی شده برای تبدیل به غنای بالاتر را بلافاصله از بین می برد در عین حال که امکان این تبدیل وجود دارد.