تلاش برای جلوگیری از سرایت دومینوی انگلیسی

مصطفی بهزادی، پژوهشگر دانشگاه UM مالزی

دیپلماسی ایرانی: در دنیای ورزش همیشه می شنویم حفظ قهرمانی سخت تر از خود قهرمان شدن است. شاید به نوعی این تعبیر در دنیای سیاست هم درست باشد. با ایجاد تغییر به منظور ایجاد تعبیر سیاسی از جمله بالا، نوشتن این که: حفظ طولانی مدت برتری های گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی از برتر شدن موردی کوتاه مدت نظیر انقلاب ها بسیار سخ تر است، صحیح به نظر می رسد. با نیم نگاهی به این دیدگاه احتمال کشف و آشکارسازی زوایای پنهان و علل ساز جدایی کشور انگلستان از اتحادیه اروپا بیشتر روشن می شود .

از آنجا که کشور ایالات متحده آمریکا خواهان حفظ برتری خود در اضلاع مختلف سیاسی، اجتماعی... است، نیازمند ابزار لازم برای حفظ این برتری است. یکی از موانع دستیابی به انواع این برتری جویی های کشور ایالات متحده آمریکا، کشورهای با جمعیت قابل توجه و بزرگ و اتحادیه های جدی در سطح جهانی است. معمولا کشورهای بزرگ، متشکل از بافت های مختلف فرهنگی اجتماعی هستند که گه گاه دارای تناقضات و عدم پذیرش خرده فرهنگ های یکدیگر و تحمل های لازمه در این راستا در داخل اجتماع کلان خود هستند. بر همین سبق اتحادیه های منطقه ای و جهانی شامل ترکیب های ساختاری  واگراتر از نظر فرهنگی اجتماعی و... نسبت به حتی کشورهای با جمعیت و مساحت بزرگ هستند. بنابراین کم کم پاشنه آشیل این کشورهای بزرگ و اتحادیه ها برای کشور برتری جو نظیر ایالات متحده مشخص می شود.

 ایجاد موج های اجتماعی غیر ضروری اما چشم نواز که توسط بمباران رسانه ای برای جا انداختن موضوع مورد نظر کشور برتر – آمریکا – که صرفا بدون تامل لازم توسط جامعه هدف پذیرفته شده برای ایجاد درخواست مطالبات زمانبر و هزینه بر گوناگون در هر یک از این جوامع و اتحادیه ها، می تواند کمک زیادی برای واگرایی آنها و تضعیف بردارهای هم راستای اقتدار آنها کند. با در اختیار داشتن دانش فرصت شناسی در حوزه جهانی در  برهه های خاص زمانی یا بزنگاه ها و فرصت های تاریخی  و برای پیشبرد همه اضلاع منافع خود، کشور ایالات متحده با اشراف به نکات مطروحه به خود اجازه می دهد از ابزاری به نام کشور انگلستان برای دستیابی به اهداف خویش برای تضعیف و تعدیل کشورهای بزرگ و اتحادیه ها استفاده کند .

به منظور استفاده بهتر از ابزار انگستان، مرور تاریخ کشور بریتانیای کبیر که چندین و چند بار سابقه جدایی و اتحاد مجدد داشته کلید حل مساله است. کشور انگلستان در طول تاریخ سیاسی خود چندین و چند بار با کشورهای ) اگر بتوان آنها را کشورهای مجزا نامید) ولز، اسکاتلند و ایرلند شمالی اعلام اتحاد و استقلال کرده است. با توجه به عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار فرهنگی و خرده فرهنگی نظیر زبان اصلی و زبان های محلی و آداب و رسوم اجتماعی این دسته از خرده فرهنگ ها که کشور بریتانیای کبیر را تشکیل داده اند، در اعلام استقلال و اتحاد بسیار منعطف کرده است و به راحتی این استقلال و اتحاد را در طول تاریخ به منصه ظهور و بروز رسانده اند و در آینده نیز می توانند برسانند .

اما پرسشی که بسیار اساسی خودنمایی می کند: آیا می توان رد پای این انعطاف در اتحاد و استقلال را مثلا در اتحادیه اروپا مشاهده کرد؟ آیا می توان این انعطاف سیاسی را به طور خاص تر در کشورهای عضو این اتحادیه مانند اسپانیا با مشکل ایالت کاتالان وجدایی طلبان باسک یا در آلمان با توجه به اختلاف ایالت باواریا با سایر ایالات آلمان و به همین صورت یک به یک در سایر کشورهای عضو این اتحادیه پیدا کرد؟ این چنین به نظر می رسد که جواب این پرسش منفی است؛ یعنی سایر کشورها به جز انگستان در صورت اعلام اسقلال ایالت هایشان انعطاف لازم برای اتحاد مجدد را نخواهند داشت. به نظر می رسد آمریکا با توجه به شکاف برگشت ناپذیری اتحاد کشورها از دومینوی اعلام جدایی انگستان از اتحادیه اروپا و برگزاری رفراندوم اسکاتلند و ... از بریتانیای کبیر برای تضعیف و کنترل بردار اقتدار اتحادیه اروپا استفاده کرده است. اکنون چیزی که این میان جلوه گری می کند این است که این روش ایجاد شکاف، برای سایر کشورهای با جمعیت و مساحت بزرگ مانند چین و هند و... نیز قابل استفاده است. در حقیقت می توان گفت دومینوی انگلیسی بر اساس پتانسیل بازگشت و عدم بازگشت مکان های جغرافیایی بر مبنای فرهنگ ها، میزان پتانسیل افتراق زیرمجموعه های هر کشور مانند ایالات و استان ها و بافت های مختلف جمعیتی، هماهنگی یا هماهنگی نداشتن پذیرش و تحمل خرده فرهنگ ها با یکدیگر، وجود تاریخ مشترک و در نهایت عامل کلیدی جغرافیای مجزا که ظاهرا تنها شامل کشور موثر انگلستان از کل اتحادیه اروپاست است. هنوز هم می توان با تامل و تحقیق بیشتر موارد دیگری به موارد بالا اضافه کرد .

مروری به تاریخ و توجه به ایجاد برتری های تاریخی تعیین کننده مانند انقلاب صنعتی، به انگلیسی ها اجازه بازی دومینوی کنترل شده اعلام اتحاد و استقلال، برای جلوگیری از همکاری کشورهای با جمعیت و مساحت بزرگ و اتحادیه های موثر جهانی را می کند .چنین به نظر می رسدکه  آمریکا آگاهانه از ابزار درستی به نام انگلستان برای حفظ برتری خود استفاده کرده است .

می توان احتمال داد یکی از دلایلی که آن قدر سران سایر کشورهای موثر اتحادیه اروپا نظیر آلمان اصرار دارند که فرایند خروج انگلستان از اتحادیه اروپا هر چه سریعتر صورت بپذیر، تسری ندادن دومینوی انگلیسی به کشورهایشان باشد. کشورهایی که فاقد پتانسیل بازگشت مجدد برای اتحاد هستند .

انتشار اولیه: چهارشنبه 20 مرداد 1395 / انتشار مجدد: دوشنبه 1 شهریور 1395