داستان 400 میلیون دلار

نویسنده: کارل ویک 

دیپلماسی ایرانی: موضوع کمی پیچیده و مشکوک به نظر می رسید: 400 میلیون دلار پول نقد در جعبه های چوبی شب هنگام به دولت جمهوری اسلامی ایران تحویل داده شد. چند ساعت بعد، 5 تبعه آمریکایی بازداشت شده در ایران آزاد شده و سوار هواپیما شدند تا به وطن بازگردند. اگر این اتفاق که در ماه ژانویه گذشته به وقوع پیوست، یک معامله دوجانبه نبوده پس چگونه می توان آن را توجیه کرد؟

پاسخ این است: معامله بر سر گروگان ها که پنج شنبه گذشته اوباما از آن سخن گفت، یک باج دهی نبود.

تحویل وجه نقد به ایران هفته گذشته منجر به واکنش نامزد حزب جمهوری خواه، دونالد ترامپ شد. اما آمریکا این مبلغ را از پیش از 1979 یعنی قبل از بلوکه کردن کلیه دارایی های ایران در بانک های آمریکایی به خاطر ماجرای گروگان گیری، به ایران بدهکار بوده است.

آنچه در سطح جهانی تحت عنوان بحران گروگان گیری در ایران معروف است، بیش از یک سال به طول انجامید و نهایتا با یک معامله دو جانبه به پایان رسید: در مقابل تحویل 52 دیپلمات و کارمند سفارت آمریکا، دو طرف پذیرفتند که تعیین تکلیف منابع مالی ایران در آمریکا را به داوری بین المللی بسپارند. محکمه بین المللی میان ایران و ایالات متحده با رکودی طولانی بیش از چهار دهه ادامه پیدا کرد و در این مدت مبادلات مالی میان دو کشور برقرار بود. در 1983 ایران 896 میلیون دلار را به بانک های آمریکایی بازگرداند و متقابلا صدها میلیون دلار از دارایی های بلوکه شده ایران هم آزاد شد.

اما یکی از مهم ترین موضوعات مطرح در این زمینه در زمان آغاز دوره دوم ریاست جمهوری اوباما، موضع 400 میلیون دلاری بود که ایران پیش از انقلاب، یعنی زمانی که هنوز متحد آمریکا بود، برای خرید جنگنده به آمریکا پرداخت کرده بود. با وقوع انقلاب در ایران، این کشور در زمره دشمنان آمریکا قرار گرفت و بدین ترتیب آمریکا حاضر نشد جنگنده ها را به ایران تحویل دهد. اما در همه این سال ها، ایران موضوع باز پس گیری پول خود به همراه سود آن را پیگیری کرد.

ایران نزد دادگاه لاهه خواستار تحویل 10 میلیارد دلار بابت اصل پول و غرامت آن شده بود. دولت اوباما از ترس اینکه نهایتا آمریکا مجبور شود چنین مبلغی به ایران بدهد، در مذاکره محرمانه با تهران توافق کرد که پرونده مذکور با پرداخت 1.7 میلیارد دلار خاتمه پیدا کند. پرداخت 400 میلیون دلاری اخیر هم اولین بخش از این پرداخت بوده است.

روزی که محموله 400 میلیون دلاری به ایران رسید، روز اجرائی شدن توافق هسته ای ایران و 5+1 هم بود. به همین ترتیب در این روز طی توافقی محرمانه میان واشنگتن و تهران، مقرر شده بود که 5 تبعه بازداشت شده در ایران آزاد شده و دولت آمریکا هم 7 تبعه ایرانی را که به اتهام تخطی از تحریم ها دستگیر کرده بود، آزاد کند.

چند روز قبل از هفدهم ژانویه هم چند تن از سربازان نیروی دریایی آمریکا به اشتباه وارد آب های سرزمینی ایران شده بودند و توسط سپاه پاسداران دستگیر شدند، اما این سربازان پس از رایزنی مقامات دو کشور و در چند ساعت آزاد شدند.

واکنش دو کشور به این اقدام نشان می دهد که تا چه اندازه دو دولت خواهان اجرای توافق برجام بودند.

منبع: تایم / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25