خروج انگلیس از اتحادیه اروپا چه تأثیری بر ایران خواهد داشت؟

به گزارش «تابناک»، به نظر می رسد از پایان جنگ جهانی دوم تاکنون (بیش از ۷۰ سال) هیچ موضوعی به اهمیت بحث خروج بریتانیا از اتحادیه اروپایی و آثاری که به جای خواهد گذارد، در چارچوب جغرافیای اروپا مطرح نبوده است. موقعیت و سابقه تاریخی این کشور بر اهمیت این بحث می افزاید. خروج انگلیس جدای از تبعات اقتصادی تجاری، می تواند یک شوک سیاسی و روانی در تحولات اروپایی و جهانی به وجود آورد. همان طور که ورود انگلیس با سروصدای زیادی در یک دهه (نهایتاً در ۱۹۷۳) صورت گرفت، خروج این کشور نیز در چهار سال اخیر با سروصدای زیادی همراه است. این موضوع به یکی از دل نگرانی های محافل انگلیسی و اروپایی و حتی جهانی مبدل شده است.

شاید این پرسش در ذهن بسیاری باشد که پیامدهای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا برای ایران مهم است و آیا این خروج می تواند مستقیم و غیر مستقیم بر ایران تأثیر داشته باشد؟

در اولین واکنش ها از سوی مقامات و کارشناسان ایرانی، حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور بدون اشاره به چرایی مثبت بودن خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا برای ایران، در توئیتر خود نوشت: «خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی، فرصت تاریخی برای ایران است. اتحادیه اروپایی زمان درازی است که اعتماد مردم اروپا به خود را از دست داده است؛ این روند جدید سبب قدرت، امنیت و رفاه بیشتر دیگران خواهد شد».

سردار جزایری، معاون ستاد کل نیروهای مسلح نیز در اظهارنظری متفاوت گفت: «خواسته مردم انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا، «نه» گفتن به ادامه تبعیت دولت نسبت به تحمیل اراده آمریکا به این کشور است. انگلیس باید تاوان سال ها استعمارگری و جنایت علیه بشریت را بپردازد. جدا شدن بخش هایی از این کشور، کمترین بهایی است که خواهد پرداخت. تنها راه حفظ اتحادیه اروپا، اعلام علنی و عملی استقلال از کاخ سفید است».

با وجود این، برخی کارشناسان اقتصادی بر این باورند، از نظر اقتصادی با تحقق خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، ایران روزهای خوبی در عرصه اقتصادی ـ حداقل در کوتاه مدت ـ در انتظار نخواهد داشت و شاید از نظر اقتصادی، برگزیت (خروج انگلیس)، بر درآمدهای دولت ایران تأثیر بگذارد.

در واقع، یکی از پیامدهای برگزیت می تواند سقوط قیمت نفت باشد. سقوط قیمت نفت و احتمال برگشت به سمت 40 دلار حداقل در شش ماهه نخست، می تواند درآمدهای دولت را در سالی که بسیار تعیین کننده است با خطر جدی مواجه کند. این در حالی است که عمده درآمدهای نفتی سه ماهه اول سال 95 در سال 94 مورد برداشت و استفاده قرار گرفته و دولت هم اکنون در حال تلاش برای کسب درآمدهای نفتی بیشتر است که در صورت افت قیمت نفت می تواند با چالش هایی مواجه شود.

در همین زمینه، رویترز گزارش داد، قیمت جهانی نفت با اعلام نتیجه نهایی همه پرسی خروج انگلستان از اتحادیه اروپا ـ که به نفع جدایی طلبان تمام شد ـ سقوطی بیش از ۴ درصد را تجربه کرد تا به این ترتیب در تکاپوی اتحادیه برای حفظ چهره متحد خود، بازار را در شوک حاصل از بی خبری آنچه از این پس پیش خواهد آمد، باقی بگذارد. بنابراین، بازار جهانی نفت در شوک حاصل از خبر جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا فرو رفته و اگر غبار حاصل از همه این دغدغه ها نیز فرو بنشیند، باز هم قیمت ها به رغم مقدار تقریبی ۵۰ دلار، دستخوش نوسان خواهند بود.

طبق گزارش رویترز، در معاملات امروز صبح، بهای هر بشکه نفت خام آمریکا با ۲.۷۷ دلار کاهش به ۴۷.۳۴ دلار و هر بشکه نفت برنت با ۲.۷۵ دلار کاهش به ۴۸.۱۶ دلار رسید.

نصرت الله تاجیک دیپلمات اسبق کشورمان درباره خروج انگلیس از اتحادیه اروپا گفت: «با خروج بریتانیا که یک یا دو سالی زمان خواهد برد، ممکن است آشفتگی اقتصادی پدیدار شود و بهتر است به جای آنکه به سمت نگاه سخت افزاری برویم و فکر کنیم استخوان بندی اروپا از هم می پاشد و این امر یک آشفتگی اقتصادی و سیاسی به دنبال دارد، به نحوه تعاملات تجاری و اقتصادی با اروپا و تأثیرات آن با آسیا و اقتصاد جهان توجه کنیم».

تاجیک گفت: «ما در ایران باید به جای سیاسی دیدن این تحولات، به دنبال تبعات اقتصادی آن باشیم و مدیریت اقتصادی کشور باید تمهیداتی بیندیشد و هرچه زودتر در این باره تصمیم گیری کند».

عده ای از کارشناسان نیز بر این باورند که از منظر تجاری (و نه تمام بخش اقتصاد) می توان به تأثیر تضعیف یورو در مناسبات اشاره کرد که برای ایران مسأله مهمی است. ایران موقعیت دوگانه دارد؛ از یک طرف اقتصاد (به جز مباحث نفتی) ایران آنقدر وابسته و بزرگ نیست که تأثیر بپذیرد و از سوی دیگر به دلیل ضعف بنیان های اقتصادی اش  نسبت به اقتصادهای قدرتمند نیز می تواند بیشتر در معرض خطر باشد.

از سوی دیگر، با توجه به بازگشت ایران به بازار جهانی و ورودش  به این بازارها از طریق مجاری اتحادیه اروپا بعد از توافق هسته ای، بی ثباتی و بحران اقتصادی و سیاسی در اتحادیه می تواند تأثیرات زیادی بر ایران و به ویژه در زمینه تمایل شرکت ها و بانک های اروپایی برای سرمایه گذاری در ایران داشته باشد.

در زمینه تأثیرات سیاسی و اهمیت آن برای ایران نیز باید گفت، برگزیت بر بحران های خاورمیانه ای و به ویژه بحران سوریه تأثیر خواهد گذاشت. در واقع، یکی از تبعات منفی خروج انگلیس، سیاست خارجی است که خطراتی برای این کشور و اتحادیه اروپا به همراه دارد. بدون اقدامات مشترک اروپایی ها در چارچوب اتحادیه اروپا، حل بحران های مختلف جهانی از جمله مسأله سوریه سخت تر می شود. 

برخی تحلیلگران نیز معتقدند، خروج انگلیس که بیش از هر چیز، واکنش موافقان خروج به موضوع مهاجران و پناهندگان به ویژه پناهجویان سوری بوده، اتحادیه اروپا را برای حل بحران سوریه و بازگرداندن پناهجویان به کشورشان مصمم تر خواهد کرد. در همین راستاست که اتحادیه اروپا بیش از پیش خود را نیازمند همکاری و تعامل با ایران برای حل بحران می بیند.

در یک تحلیل بدبینانه نیز ممکن است اتحادیه اروپا اگر به این نتیجه برسد که بحران سوریه از طریق راه حل های سیاسی ـ دیپلماتیک حل و فصل نمی شود، با همکاری ناتو اقدام نظامی در سوریه انجام دهد. در واقع، مطابق این تحلیل بدبینانه، اتحادیه اروپا بعد از خروج انگلیس ـ که یکی از دلایل آن، مخالفت با موضوع پناهجویان بوده و در سایر کشورهای عضو اتحادیه این دیدگاه ضدپناهجویان وجود دارد ـ تلاش خواهد کرد، بحران سوریه را با هر ابزاری برای بازگرداندن مهاجران به کشورشان پایان دهد؛ موضوعی که در صورت تحقق می تواند بر ایران و محیط امنیتی ایران تأثیرات مستقیمی داشته باشد.

در نهایت، به لحاظ سیاسی برخی معتقدند این تصمیم سبب تقویت محور شرق شده و موجب تقویت قدرت چانه زنی ایران شود. البته نباید در ابعاد آن بزرگ نمایی کرد. جایگاه ایران بهبود پیدا خواهد کرد؛ اما این یک فرصت تاریخی برای ایران نیست، چون اثراتش بر ما کوچک تر از آن چیزی است که بعضا تصور می شود. البته درگیر شدن قدرت های بزرگ با مسائل و مشکلات متعدد جدید ناشی از این جدایی که احتمالاً به جدایی های دیگر دامن خواهد زد، امکان یکپارچگی و تمرکز آن ها بر ایران را کمرنگ تر خواهد کرد.