ایران قدرتمند می‌ماند

دیپلماسی ایرانی: برای ششمین سال است که دیپلماسی ایرانی یادداشت های سرکیس نعوم را که در پی دیدارش با مقام های فعلی و سابق امریکایی نوشته است، منتشر می کند. امسال نیز بر اساس همان رویه دیپلماسی ایرانی تلاش دارد این یادداشت ها را ترجمه و منتشر کند. با این تفاوت که از لحاظ زمانی تلاش می شود نزدیک تر به زمان انتشار آن در روزنامه مرجع یعنی روزنامه النهار باشد و کاربردی ترین آنها در این جا انتخاب و منتشر شود. اهمیت این یادداشت ها در این است که به روز هستند و مطابق با تحولات جاری در منطقه تهیه شده اند و در آنها نکاتی مشاهده می شود که برای خوانندگان می تواند جذاب باشند. در این جا قسمت هجدهم آن را می خوانید: مقام سابق در دولت آمریکا که درباره عملیات صلح خاورمیانه و دیگر پرونده ها بسیار کار کرده است، پرسید، اما اگر ایرانی ها در سوریه اشتباه کرده باشند، آن موقع چه؟ جواب دادم: «مقام های ایرانی اعتقاد ندارند که در ایران مرتکب اشتباه شده اند. این اظهار نظر افرادی است که واقعا از نزدیک با ایرانی ها در تماس هستند. طرح ایران این است که تا آخر به دستاوردهایش برسد. سوریه تحت کنترل ایران بود. اما "بهار عربی" و جنگی که در آن جا به راه افتاد، همه چیز را خراب کرد. ایرانی ها چگونه می توانند سوریه را رها کنند در حالی که سرمایه گذاری های کلانی در آن انجام داده اند و این سرمایه گذاری ها با سرمایه گذاری هایشان در لبنان (حزب الله) ارتباط دارد، چگونه می توانند سوریه را از دست دهند بدون این که چیزی بگیرند؟»

نظر داد: «یعنی به نظر تو ایران قدرت مهم منطقه ای باقی خواهد ماند؟» جواب دادم: «قطعا، شکی نیست. هم مهم خواهند ماند هم جدی و قدرتمند و صاحب نقش اساسی در منطقه در کنار دو قدرت مهم منطقه ای دیگر، ترکیه و اسرائیل. این به آن معنا نیست که با اسرائیل آشتی خواهد کرد یا آن را به رسمیت خواهد شناخت. اما شما نگاه کن در این سه کشور دوگانگی یا رویارویی دینی – مذهبی یهود و مسلمان یا سنی و شیعی وجود ندارد و ملی گرایی عربی نیز در میان آنها مفهومی ندارد، شاید اصلا بتوان گفت ترکیه و ایران قومیت خود را فراموش کرده اند یا به عبارتی از این مسائل عبور کرده اند و رهبران آنها متوجه اسلام شده اند. یعنی اسلام به عنوان مذهب کلی. در حالی که چنین چیزی هنوز در میان کشورهای عربی مساله است. آیا تو کشوری عربی سراغ داری که مثل این سه کشور باشد؟ حالا هر کدام هر دلیلی برای خود داشته باشند باز هم مثل آنها نیستند. هیچ کدام از کشورهای عربی نیز حاضر نیستند یکی از این سه را به جمع خود اضافه کنند.»

بعد پرسید: «نظرت درباره اسرائیل چیست؟» جواب دادم: «به نظر من ایران با اسرائیل نه آشتی خواهد کرد و نه آن را در آینده به رسمیت خواهد شناخت، البته هیچ کس جز خدا از آینده خبر ندارد. اما به طور مستقیم هم با آن جنگ نظامی نخواهد داشت مگر این که اسرائیل بخواهد مستقیما به آن حمله کند. ایران در گذشته با مذاکرات حافظ اسد، رئیس جمهوری فقید سوریه با اسرائیل که می توانست به یک تسویه حساب مسالمت آمیز منجر شود، مخالفتی نکرد. برای ایران و امریکا راه گریزی نیست که در قضایای منطقه ای وارد گفت وگو شوند. این ضرورتی حتمی است و دیر یا زود انجام خواهد شد. شاید هنوز در حال سبک سنگین کردن اوضاع (Testing the water) هستند. اما حتی در آینده هم محال است ایران اسرائیل را به رسمیت بشناسد یا از در آشتی با آن در آید. به ویژه اگر اسرائیل همچنان بر عدم تمایلش برای عملی کردن فرایند صلح با فلسطینی ها و به نتیجه رساندن مذاکرات اصرار کند.»

پرسید: «آیا از بابت ایران خطری احساس می شود؟» جواب دادم: «همیشه هشدارها وجود دارند. شما نمی توانی انتظار داشته باشی علیه منافع ایران عمل کنی و خطری از جانب آن متوجه تو نباشد. آن هم در منطقه ما، در آن جا همیشه مخاطرات شدیدی بوده است، شاید این مخاطرات همیشه به عملیات نظامی منجر نشده باشد اما واقعیت این است که منطقه در تنش شدید و جنگ های نیابتی میان ایران و امریکا است. در عین حال باید مخاطرات داخلی منطقه (طایفه ای، نژادی و مذهبی) را نیز در نظر گرفت، اما فعلا در این مرحله از تاریخ منطقه هم بستگی مذهبی باعث شده است تا اکثریت شیعه، با وجود اختلاف نظرهایی که میان یکدیگر دارند، آرام باشند برای این که ایران کشوری است که به خوبی همه چیز را برنامه ریزی می کند. خطر تنها زمانی متوجه ایران می شود یا از جانب آن می آید که دچار غرور یا قدرت طلبی شود، یا این که بخواهد خود را غرق خلق پیروزی های منطقه ای در منازعات گوناگون کند. که این مساله را هم ایران به خوبی می داند و از آن دوری می کند.»

بعد پرسید: «نظرت درباره سوریه چیست؟» جواب دادم: «سوریه به نظر من وارد تجزیه واقعی خواهد شد یا حداقل شبه تجزیه ای شبیه همان وضعیتی که لبنان در طول جنگ داخلی (1975 تا 1990) تجربه کرد را تجربه خواهد کرد، در آن جنگ لبنان عملا تجزیه شده بود اما این توافق طائف بود که روی آن سرپوش گذاشت. اسد به کنترل خود بر آن بخش از "سوریه مفید" حالا چه خودش چه دیگران ادامه خواهد داد. از مرحله "جنگ های داخلی" عبور خواهد کرد و این مناطق یا استان ها را به کنترل خود در خواهد آورد. شاید این مناطق متمایل به ترکیه شوند که تحت کنترل جریان های حامی آن یا متمایل به آن هستند، همچنین مناطقی که در مجاورت اردن واقع شده اند، آنها نیز مثل مناطق متمایل به ترکیه خواهند شد. البته منظورم در طولانی مدت است، بعد از این که راه حل سیاسی یافت شد. ترجیح داده می شود که فدرالیسم راه حل مناسبی باشد اما در جهان سوم و منطقه ما، فدارلیسم منجر به تجزیه می شود. البته به طور رسمی کشورها تلاش می کنند یکپارچه بمانند. این را امریکا هم می داند. حالا آیا پیشنهادی که برای فدرالیسم می دهد به عنوان یک فرضیه ثابت آن است تا در آخر قدرت های منطقه ای را به همکاری با این موضوع ترغیب کند یا از روی بی توجهی، نمی دانم؟»

جواب داد: «کشورهای منطقه همگی در آستانه چندپارگی هستند. سوریه، عراق، یمن، لبنان، لیبی و مصر، همه اینها مشکل دارند. حل این مشکلات نیاز به سال ها زمان دارد.» گفتم: «چه کسی به تو گفته ظرف چند سال راه حل ها پیدا می شوند؟ سوریه نیاز به "ژنو"های بسیاری دارد شاید باید جنگش ادامه یابد یا حتی وارد جنگ های منطقه ای شود. فراموش نکن، نظام منطقه ای فروپاشید، و نظام جدید نیاز به زمان طولانی دارد و باید جنگ ها صورت بگیرد و خون ها ریخته شود و مصالح کشورهای بزرگ در جهان و منطقه لحاظ شود تا حد و مرزهای نظام جدید مشخص شود. این هم نیاز به تغییر حداقل یک نسل دارد.»