سیاست‌ورزی قدرتمند زنانه

نویسندگان: آماندا پل، دمیر مورات سیرک

دیپلماسی ایرانی: مرال آکسنر، یک سیاستمدار شجاع ۵۹ ساله ترکیه ای است. پیشنهاد او برای به دست گرفتن رهبری حزب مخالف «حرکت ملی» ترکیه از دولت باغچه لی، در نشست ویژه این حزب در دهم جولای، جنجال های زیادی را در آنکارا به پا کرده است. این خبر به محض انتشار حزب حاکم عدالت و توسعه را نیز تحت تاثیر قرار داد. با وجود اینکه موانع داخلی و قانونی برای این جابه جایی وجود داشت سرانجام اما دیوان عالی ترکیه در ۲۴ ماه می برای این تغییر در حزب حرکت ملی چراغ سبز نشان داد.

ناظران معتقدند که حزب حرکت ملی تحت رهبری مرال آکسنر و با حمایت ۲۰ تا ۲۵ درصدی افکار عمومی، این توانایی را دارد تا افق سیاسی ترکیه را دستخوش تغییرات اساسی کند و با یک حزب قوی تر (حتی) این قابلیت را دارد که برنامه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه را برای قبضه کردن قدرت از طریق تغییر سیستم حاکمیتی از پارلمانی به ریاست جمهوری به هم بریزد.

به همین خاطر آکسنر که بسیاری او را با مارگارت تاچر، نخست وزیر سابق انگلیس ملقب به «بانوی آهنین» مقایسه می کنند، می تواند تهدیدی جدی برای برنامه های اردوغان باشد و حتی در نهایت به بسیاری در داخل و خارج از ترکیه ثابت کند که رئیس جمهوری فعلی این کشور آنطور هم که به تصویر کشیده شده، قدرتمند و شکست ناپذیر نیست.

آکسنر برای نخستین بار در سال ۱۹۹۵ میلادی به عنوان یک نماینده حزب راستگرای «راه درست» (DYP) به رهبری تانسو چیلر، نخستین و تنها نخست وزیر زن ترکیه، وارد دنیای سیاست شد. او پیش از رسیدن به کرسی وزارت کشور در سال ۱۹۹۶، نایب رییس حزب راه درست بود. آکسنر نخستین سیاستمدار زن ترکیه ای بود که به مقام وزارت کشور رسید. با افول حزب راه درست، آکسنر به حزب حرکت ملی پیوست. از ۲۸ فوریه ۱۹۷۷ و اصرار آکسنر بر مواضع دموکراتیک خود در نشست شورای امنیت ملی، شغل او وارد مسیر دیگری شد.

در تحولات ۲۸ فوریه ۱۹۷۷ که اصطلاحا به «کودتای پست مدرن» معروف است، نجم الدین اربکان نخست وزیر اسلام گرای وقت ترکیه مجبور به کناره گیری از قدرت شد. در این زمان مقاومت قابل توجه آکسنر در برابر نظامیان، باعث شد که او به شدت در فضای سیاسی ترکیه مورد توجه قرار بگیرد. این مساله هرگز فراموش نشد و احترام بسیاری از ترک های حامی دموکراسی از طیف ها و گروه های مختلف را برای او به ارمغان آورد.

جایگزینی برای اردوغان؟

سیاست های فعال دولت باغچه لی که از سال ۱۹۹۷ تاکنون رهبری حزب حرکت ملی را برعهده دارد، به قدری غیرسازنده و ناکارآمد بوده است که به او لقب «آقای هیچ» داده اند. این سیاست ها شامل مخالفت سرسختانه او با روند صلح با کرد ها، عدم تمایل به گزینه های متعدد مطرح شده درباره ائتلاف احزاب پس از انتخابات پارلمانی هفتم ژوئن ۲۰۱۵، و ناتوانی اش در به چالش کشیدن موثر حزب حاکم عدالت و توسعه به عنوان رهبر یکی از احزاب مخالف کلیدی هم می شود.

این ناکارآمدی های دولت باغچه لی، هزینه های سنگینی برای حزب حرکت ملی داشته است به طوری که بسیاری از رای دهندگان وفادار به این حزب در انتخابات های اخیر رای خود را به نفع حزب حاکم عدالت و توسعه به صندوق های رای ریختند، چرا که حزب عدالت و توسعه در سال های اخیر مواضع ملی گرایانه تری نسبت به حزب باغچه لی اتخاذ کرده بود.

شرایط برای حزب باغچه لی تا جایی بحرانی شده که نظرسنجی ها نشان می دهد اگر همین فردا یک انتخابات زودهنگام برگزار شود، این حزب حتی قادر نیست ۱۰ درصد آرای لازم برای ورود به پارلمان را به دست آورد. از آنجایی که با توجه به شرایط موجود نیازی فوری برای تغییری جدی در این حزب احساس می شود، آکسنر می تواند گزینه ای مناسب برای این تغییر باشد. یکی از دلایل محبوبیت اردوغان و حزب عدالت و توسعه، فضای سیاسی ترکیه پس از کودتای پست مدرن ۲۸ فوریه بود. اردوغان که از همان مدرسه ای فارغ التحصیل شده که نجم الدین اربکان در آن تحصیل کرده بود، برای سال ها از این تصویر قربانی شدن خود به خوبی بهره برد. اما از آنجایی که آکسنر نیز همچون اردوغان نقشی مرکزی در مخالفت با این کودتا داشته است و مجبور شده که با تبعات این مخالفتش روبه رو شود، به همان اندازه حق دارد که خود را در این ماجرا قربانی نشان دهد.

علاوه براین، با توجه به اینکه رای دهندگان ترکیه ای عمدتا به احزاب راست تمایل دارند، این احتمال وجود دارد که جایگزین معتبر دولت فعلی، حزبی برآمده از طیف های راست باشد. با وجود شمار زیاد رای دهندگان سنتی راستگرا در ترکیه، شکست احزاب راست در دهه ۱۹۹۰ و موفقیت چشمگیر حزب عدالت و توسعه، هیچ جایی را برای ظهور یک حزب جدید باقی نگذاشت. در چند انتخابات اخیر، حامیان احزاب سکولار و لیبرال به حزب «جمهوری خواه خلق» رای دادند، اما اکثر رای دهندگان سنتی راستگرا رای خود را به صندوق های حزب عدالت و توسعه ریختند. در این میان برخی از محافظه کاران به رغم مخالفت های جدی با سیاست های حزب عدالت و توسعه، به سختی می توانند خود را به حمایت از حزب جمهوری خواه خلق راضی کنند، حزبی که به لحاظ تاریخی سکولار چپگرا بوده و همچنان بر مخالفت های جسته و گریخته خود با محافظه کاران اصرار دارد. در چنین شرایطی پیشینه سیاستمداری چون آکسنر امید را برای میلیون ها محافظه کار ترکیه ای سرخورده از حزب عدالت و توسعه و بی میل به حزب جمهوری خواه خلق به ارمغان می آورد.

منبع: الجزیره / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ ۳۰