نوع روابط امریکا و اعراب تغییر کرده است

دیپلماسی ایرانی: سیاست خارجی مصر با چالش های بسیار روبه رو شده است، به ویژه پس از سقوط دولت برآمده از اخوان المسلمین در سوم جولای 2013 و با کشورهایی که معتقد بودند دولت محمد مرسی نباید سقوط می کرد. نبیل فهمی، وزیر امور خارجه پیشین مصر، می گوید ایالات متحده نیز جزء کشورهایی بود که حامی دولت برآمده از اخوان المسلمین بود و سیاست حمایت بیش از اندازه از این گروه را در پیش گرفته بود و به همین دلیل پس از سقوط دولت اخوان خواست عمومی مردم مصر را نادیده گرفت و توقف کمک های نظامی به قاهره اختلافات عمیقی را در روابط دوجانبه ایجاد کرد. نبیل فهمی اینک شرایط حاکم بر روابط مصرـ ایالات متحده را حالتی رکودی توصیف می کند که دو کشور در آن تلاش دارند تا زیان ها را در به حداقل رسانده و از رویارویی مستقیم اجتناب کنند. فهمی همچنین سخنان دونالد ترامپ، کاندیدای جمهوری خواه انتخابات ریاست جمهوری، درباره اسلام و مسلمانان را خصمانه و غیرقابل قبول خوانده و رد می کند. او می گوید انتظار دارد ترامپ در صورت پیروزی در انتخابات از این سخنان خود عقب نشینی کند. او در مقابل هیلاری کلینتون را سیاستمداری کهنه کار می خواند که تمام خصیصه های مثبت و منفی این مشخصه را دارد. او همچنین با اشاره به مذاکرات صلح خاورمیانه می گوید که دولت فعلی اسراییل هیچ اعتقادی به راه حل تشکیل دو دولت ندارد و بنا براین مذاکره با تل آیو در شرایط فعلی بی فایده است. بخش هایی از مصاحبه وی را با المانیتور می خوانیم.

المانیتور: پس از سقوط دولت اخوان المسلمین سیاست خارجی مصر با چالش های بسیاری روبه رو شد، چرا؟

فهمی: من مسئولیت وزارت امور خارجه را در شرایط بسیار دشوار پس از سقوط دولت اخوان آغاز کردم. دشواری های منسوب به آن دوره از سه عامل ناشی شده بود. نخست، مردم مصر دو انقلاب را تجربه کرده بودند و می خواستند که تاثیرات فوری اثبات شده ای را ببیند، از جمله این که مصر در اتخاذ سیاست های خارجی خود آزاد است. دوم، رد تلاش های اخوان المسلمین برای تغییر هویت مصر توسط مردم مانند بسیاری از کشورهای دیگر نبود که از اخوان المسلمین حمایت می کردند. سوم، یک فوریت برای بازبینی روابط مصر با کشورهای  دیگر وجود داشت، امری که با توجه به تحولات منطقه ای و همچنین زمان بر بودن آن، وظیفه بسیار دشواری بود. این مشکلات باعث شد که من تنها چهار روز پس از ورود به دفتر وزارت امور خارجه، فلسفه جدیدی را در سیاست خارجه پیشنهاد کنم.

المانیتور: این سیاست جدید شما چه تاثیری بر روابط مصر و ایالات متحده داشت؟ ارزیابی فعلی شما در این باره چیست؟

فهمی: به طور قطع روابط مصر و ایالات متحده به شدت تحت تاثیر سقوط اخوان المسلمین قرار گرفت. روابط دو کشور در حال حاضر نیز حول و حوش جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر و اجتناب از رویارویی مستقیم می چرخد. به رغم بهبود نسبی این روابط پس از انتخابات پارلمانی مصر که به نوعی منعکس کننده خواست مردم مصر بود، من انتظار ندارم که روابط دو طرف در آینده نزدیک شاهد تغییرات و بهبود چشمگیری باشد چرا که ایالات متحده هنوز هم به دنبال اسلام سیاسی در مصر است. علاوه بر این، اختلافات میان دو کشور در رابطه با موضوع آزادی های شخصی همچنان به قوت خود باقی است.

المانیتور: آیا فکر می کنید که ایجاد روابط حسنه مصرـ روسیه به قیمت روابط مصر با ایالات متحده و ایجاد تنش میان قاهره ـ واشنگتن تمام شده است؟

فهمی: ما فکر نمی کنیم که بهبود روابط مصر با روسیه به قیمت رابطه با آمریکا تمام شده باشد، اما هدف مصر تنوع در گزینه ها بوده است. البته نزدیک شدن مصر به روسیه بر روابط مصر و آمریکا تاثیر گذاشته به ویژه در بخش جنگ افزارهای نظامی. باید به یاد داشته باشیم که روس ها نیز نسبت به روابط مصر و ایالات متحده تردیدهایی دارند، چرا که نیروهای هوایی مصر از دهه 1970 تاکنون به فناورهای روسی وابسته بوده است. اما می خواهم بگویم جایگزین کردن ایالات متحده با روسیه کار آسانی برای مصر نیست و نباید باشد. ایالات متحده کشور مهمی است که نمی توان از آن چشم پوشی کرد. همان طور که مصر یکی از مهمترین کشورهای خاورمیانه است.

المانیتور: به نظر شما کدام یک در جلب همکاری مصر موفق تر خواهند بود: دونالد ترامپ یا هیلاری کلینتون؟

فهمی: لفاظی های دونالد ترامپ درباره اسلام و مسلمانان غیرقابل قبول و بسیار خصمانه است. از سوی دیگر، کلینتون کلمات خود را با دقت انتخاب می کند و یک سیاستمدار کهنه کار با تمام ویژگی های خوب و بد آن است. متاسفانه بیشتر کشورهای عربی، به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس، به دلیل ارتباطات تجاری و نفتی به کاندیدای جمهوری خواه نگاه مثبت تری دارند. من چنین عقیده ای ندارم و ترجیح می دهم که اساس انتخابم مواضع کاندیداها و شرایط حاکم بر منطقه باشد. مطمئنم که مواضع هر دو کاندیدا با پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری تغییر خواهد کرد، اما این که این تغییر در مسیر مثبت خواهد بود یا منفی، گذشته از فردی که رئیس جمهور خواهد شد، به شرایط مصر و امور جهان عرب باز می گردد. اگر امور جهان عرب سر و سامانی پیدا نکند، دولت آینده ایالات متحده فارغ از اینکه دموکرات باشد یا جمهوری خواه، در امور مربوط به خاورمیانه به عنوان یک بازیگر بی ثبات با جهان عرب برخورد کرده و نظرات خود را بر ما تحمیل خواهد کرد. من مطمئنم که 70 درصد از روابط آینده عرب ـ آمریکا در کنترل جهان عرب و 30 درصد از این روابط در کنترل واشنگتن خواهد بود. بنا براین، جهان عرب باید ارزیابی مجددی از مواضع خود داشته باشد، نقش خود را در اختلافات منطقه ای تقویت کند و از اتکای بیش از اندازه به طرف های خارجی برای حل مشکلات اجتناب کند.

المانیتور: عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر، از اسرائیل خواسته صلح را بپذیرد و به دنبال راه حلی برای مساله فلسطین است. ارزیابی شما از روابط فعلی مصر و اسراییل چیست؟

فهمی: جهان عرب به دلیل درگیری های داخلی بسیار، مدتی است که مساله فلسطین را فراموش کرده است. در نتیجه این اقدام مصر در واقع به نوعی حمایت از فلسطینی هاست. اقدام قاهره درست است اما به اعتقاد من دولت فعلی اسراییل هیچ تمایلی به راه حل ایجاد دو کشور ندارد. نخست وزیر اسراییل در تازه ترین اظهارنظر خود عدم موافقتش را با طرح صلح اعراب به دلیل پایبندی آن به مرزهای 1967 اعلام کرد. گام های بسیاری برای حل این چالش باید برداشته شود. نخست، اسراییل و فلسطین باید پذیرش راه حل تشکیل دو دولت بر اساس مرزهای 1967 را اعلام کنند و همچنین با توقف شهرک سازی ها در ازای همکاری های امنیتی در طول دوره مذاکرات موافقت کنند. دوم، مذاکرات اسراییل ـ فلسطین باید تحت نظارت مصر و برای مدت شش ماه آغاز شود. تعهدات مطرح شده در این مذاکرات باید با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل همراه باشد تا مشروعیت و قدرت سیاسی لازم را داشته باشد.

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی/30