جزئیات پیشنهاد جلیلی به آمریکایی‌ها در استانبول

دکتر حسین راغفر در مصاحبه با«آرمان» از پشت پرده مذاکرات استانبول پرده برمی دارد و تصریح می کند: « بنده اطلاع کامل دارم دولت احمدی نژاد در یکی از مذاکرات هسته ای به کشورهای غربی پیشنهاد مهمی داد که مورد پذیرش کشورهای غربی قرار نگرفت. در این پیشنهاد تمام امتیازاتی که آقای روحانی در مساله برجام به غربی ها داد وجود داشت و حتی بیشتر از آن هم وجود داشت». در ادامه متن گفت وگوی «آرمان» با دکتر حسین راغفر را می خوانید:

آقای روحانی معتقد است وضعیت زندگی مردم پس از برجام با قبل از آن تفاوت پیدا کرده است. آیا این اتفاق رخ داده است؟ وضعیت زندگی مردم پس از برجام چه تفاوتی با گذشته پیدا کرده است؟

پیامدهای برجام شاید به صورت ملموس در زندگی مردم مشخص نباشد، اما امیدواری مردم را به آینده بیشتر کرده است. در شرایط کنونی موفقیت آقای روحانی در پرونده هسته ای و مساله برجام نوعی خوش بینی در بین مردم به وجود آورده و فضای تخاصم و تنش را در جامعه از بین برده است. برجام در عرصه بین المللی نیز دستاوردهای مهمی برای ایران داشته و خصومت ها و جبهه گیری علیه ایران را که در دولت گذشته به اوج خود رسیده بود از بین برده است. در شرایط کنونی روایت قدرت های جهانی از نقش ایران در معادلات منطقه ای و جهانی تغییر کرده است. به همین دلیل هم اغلب کشورهای جهان نسبت به کارشکنی آمریکا در مرحله پسا برجام موضع گیری و از ایران حمایت می کنند. همه این اتفاقات در یک دوره کوتاه دو ساله اتفاق افتاده است. این اتفاقات سبب بالا رفتن اعتماد به نفس وامید در بین مردم جامعه شده است. در شرایط کنونی بسیاری از خودروسازان تلاش می کنند قیمت های خود را کنترل کنند یا حتی کاهش بدهند. در بخش کالاهای خانگی با توجه به اینکه هنوز رکود وجود دارد اما امید به کاهش قیمت ها بسیار بیشتر از گذشته شده است. مردم حتی نسبت به کاهش قیمت ارز نیز خوشبین هستند و گمان می کنند قیمت ارز در آینده وضعیت بهتری پیدا خواهد کرد. در نتیجه تغییرات مهمی در زندگی مردم در مرحله پسا برجام رخ داده و اگر کسی عنوان کند هیچ تغییری صورت نگرفته بی انصافی کرده است. بنده قبل از توافق هسته ای نیز به رفتار آمریکا و رعایت مفاد توافق خوشبین نبودم و پیش بینی می کردم ممکن است آمریکا در اجرایی شدن برجام کارشکنی کند. برخی به اشتباه گمان می کنند پیامدهای برجام چند ماه پس از اجرایی شدن آن مشخص می شود. این در حالی است که پیامدهای واقعی برجام در حدود ده سال دیگر خود را نشان خواهد داد و همین مساله مذاکرات را ادامه خواهد داد. به نظر می رسد عده ای در داخل کشور به دنبال یک دوره ای شدن ریاست جمهوری آقای روحانی هستند و به همین دلیل تلاش می کنند این تفکر را در بین مردم ترویج کنند. بنده اطلاع کامل دارم دولت احمدی نژاد در یکی از مذاکرات هسته ای به کشورهای غربی پیشنهاد مهمی داد که مورد پذیرش کشورهای غربی قرار نگرفت. در این پیشنهاد تمام امتیازاتی که آقای روحانی در مساله برجام به غربی ها داد وجود داشت و حتی بیشتر از آن هم وجود داشت.

این پیشنهاد توسط چه کسی و در کدام مذاکرات مطرح شد و چرا کشورهای غربی آن را نپذیرفتند؟

این پیشنهاد در مذاکرات استانبول و توسط آقای سعید جلیلی رئیس تیم مذاکره کننده وقت مطرح شد. به آمریکایی ها پیشنهاد می شود ایران در برابر برداشتن تحریم ها حاضر است سطح غنی سازی خود را تا ۴ درصد کاهش بدهد و برخی از مراکز هسته ای خود را تعطیل کند و یا به حالت نیمه تعطیل دربیاورد. با این وجود این پیشنهاد مورد قبول آمریکا قرار نمی گیرد. درباره دلایل پذیرفته نشدن پیشنهاد جلیلی نیز تفسیرهای متفاوتی وجود دارد که جای بحث و تامل دارد. احمدی نژاد که از مدیریت اقتصاد کشور ناتوان و ناامید شده بود به یک باره با تحریم های گسترده بین المللی مواجه می شود. این مساله دولت دهم را در تنگنا و شرایط سختی قرار داده بود. در چنین شرایطی اتاق فکر دولت های نهم و دهم تصمیم می گیرد راه حل های برون رفت از بحران را بررسی کند. در نتیجه راه حل های مختلفی و از جمله دور زدن تحریم ها در دستور کار دولت احمدی نژاد قرار می گیرد. یکی دیگر از این راه حل ها پیشنهاد به کشورهای۱+۵توسط سعید جلیلی در مذاکرات بوده است. به همین دلیل جلیلی از طرف دولت احمدی نژاد به کشورهای غربی در استانبول پیشنهاد می کند که ایران حاضر است در سیاست های هسته ای خود بازنگری به وجود بیاورد تا تحریم های بین المللی از بین برود. کشورهای غربی حاضر نبودند با دولت احمدی نژاد توافق کنند. به همین دلیل منتظر بودند تا دولت بعدی در ایران بر سرکار بیاید تا دست به چنین توافقی بزنند. در آن مقطع زمانی کشورهای غربی هنوز نمی دانستند پس از احمدی نژاد چه کسی در ایران به قدرت خواهد رسید. با این حال امیدوار بودند شخصی در ایران به قدرت برسد که مشی معتدل تری داشته باشد. دولت دهم در مذاکرات استانبول ماه های آخر خود را سپری می کرد. دولت های غربی نیز از این مساله آگاهی داشتند به همین دلیل اجازه دادند دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد به پایان برسد و سپس حاضر شدند با ایران مذاکره و سپس توافق کنند. تصویری که احمدی نژاد از ایران در بین افکار عمومی جهان ساخته بود اجازه نمی داد کشورهای غربی به وی و دولتش اعتماد کنند. به نظر من در شرایط کنونی رفع کامل تحریم ها با بازیگری آمریکا حداقل پنج سال به طول می انجامد. رفت و آمدهای کشورهای آسیای جنوب شرقی به ایران نشان دهنده این مساله است که تحریم ایران نه تنها برای کشورهای غربی بلکه برای کشورهای جنوب شرقی آسیا نیز مشکل آفرین بوده و این کشورها تمایلی به ادامه تحریم های ایران ندارند. از سوی دیگر ادامه مذاکرات و تغییر دولت در ایالات متحده آمریکا تا حدود زیادی افق روابط ایران با کشورهای غربی را مشخص خواهد کرد.

مصادره ۸/۲میلیارد دلار از پول های بلوکه شده ایران در آمریکا با سرو صدای زیادی همراه شده است. دولت آقای روحانی معتقد است سپرده گذاری اشتباه دولت احمدی نژاد در بانک های خارجی دلیل اصلی این مصادره است و از سوی دیگر احمدی نژاد عنوان می کند این مساله هیچ ارتباطی به دولت وی ندارد. به نظر شما دلیل اصلی این مساله چیست و کدام دولت در این زمینه مقصر است؟

دولت گذشته یک مصیبت تاریخی برای جامعه ایران بوده است. در صد سال اخیر هیچ دولتی به اندازه دولت های نهم و دهم برای اقتصاد، جامعه و فرهنگ ایران مخرب نبوده است. فهرست مسائلی که این دو دولت برای ایران رقم زده بسیار مفصل و جامع است که نیاز به بررسی و مطالعه پژوهشگران اقتصادی و اجتماعی دارد. مساله ای که به تازگی در فضای رسانه های جهان مطرح شده ادامه افشای اسناد پاناما است. دولت گذشته در شرایطی که کشور در وضعیت تحریم قرار داشته از آمریکا اوراق قرضه خریداری کرده است. رقم این اوراق قرضه ها را وزیر اطلاعات ۴ میلیارد دلار عنوان کرده است. دولت گذشته در شرایطی این اوراق را خریداری کرده که کشور با فقدان منابع ریالی و ارزی، فرار سرمایه و بیکاری روبه رو بوده است. اگر فهرست مشکلاتی که در دولت گذشته بر اقتصاد، سیاست و جامعه ایران گذشته را مورد تحقیق و بررسی قرار بدهیم متوجه خواهیم شد که این دولت چه خسارت هایی زده است. هنوز سرنوشت پولی معادل۷۸میلیارد یورو که رقمی در حدود۱۱۴میلیارد دلار می شود و به کشور ترکیه منتقل شده مشخص نیست. همچنین هنوز سرنوشت بسیاری از منابع خارجی که در هشت سال گذشته وارد کشور شده مشخص نشده است. آقای روحانی از زمانی که به ریاست جمهوری رسیدند تاکنون چهار بار به۲۲میلیارد دلار اشاره کردند که به نام تنظیم بازار ارز در حد فاصل سال ۹۱ تا اواسط سال ۹۲ از کشور خارج شده است. مشکلات اقتصادی عامل بسیاری از آسیب ها و بزهکاری های اجتماعی است. مشکلات اقتصادی دلیل اصلی بسیاری از طلاق ها و از هم پاشیدگی خانواده ها و همچنین جرم و جنایت و خودکشی هاست. فساد اقتصادی همچنین روی فرار مغزها تاثیرگذار است و یکی از دلایل اصلی فرار سرمایه های اجتماعی و انسانی کشور به کشورهای خارجی است. در دولت احمدی نژاد منافقین در دادگاه های فرانسه از ایران شکایت می کنند. در این پرونده وکیل منافقین یک یهودی تبعه اسرائیل بوده است. نام احسان نراقی جامعه شناس ایرانی عضو یونسکو هم در این پرونده وجود داشت. احسان نراقی برای تبرئه خود وارد این قضیه می شود و به دادگاه می رود. وی در آنجا به شواهدی دست پیدا می کند که بر بطلان شکایت منافقین از جمهوری اسلامی ایران گواهی می دهد. قاضی هم ادعای منافقین را رد می کند. منافقین به رای دادگاه اعتراض می کنند و تقاضای تجدید نظر خود را مطرح می کنند. در این فاصله احسان نراقی شخصا به دفتر اسفندیار رحیم مشایی می رود و نامه ای به خط خود می نویسد که این پرونده علیه جمهوری اسلامی مطرح شده و نام من به ناحق در آن ذکر شده است. وی در نامه خود به مشایی مدعی می شود این پرونده به کل کشور مربوط می شود و شما به عنوان مسئولان دولت باید پیگیر نتیجه آن باشید و من توانایی مالی پیگیری این مساله را ندارم. نکته جالب اینجاست که زمانی که دادگاه تجدید نظر تشکیل می شود در پرونده این موضوع نیز بوده است.

دولت آقای روحانی مدعی جذب سرمایه گذاری خارجی است. به همین دلیل در طول دو سال گذشته هیات های تجاری زیادی از کشورهای اروپایی وآسیای جنوب شرقی وارد ایران شدند و قراردادهای سنگین تجاری واقتصادی بین ایران و این کشورها بسته شده است. آیا این شکل رفت و آمد دیپلماتیک در نهایت به سرمایه گذاری خارجی منجر خواهد شد یا اینکه سرمایه گذاری خارجی مستلزم ساز و کار دیگری است؟

دولت آقای روحانی به دلیل مشکلاتی که از دولت قبل به ارث برده با نوعی استیصال روبه رو است. مخالفان دولت آقای روحانی از ابتدای تشکیل دولت به شکل های مختلف در مسیر دولت کارشکنی و با سیاست های دولت مخالفت کردند. میزان مخالفت ها با دولت آقای روحانی کم سابقه است و تاکنون کمتر دولتی به اندازه دولت آقای روحانی تحت فشار قرار گرفته است. به نظر من همین مساله باعث دستپاچگی و به هم ریختگی دولت کنونی شده است. نکته دیگر اینکه دولت آقای روحانی فاقد برنامه مشخص اقتصادی است و تاکنون خط مشی خود را به درستی روشن نکرده است. متاسفانه هنوز استراتژی توسعه صنعتی کشور توسط دولت آقای روحانی مشخص نشده است. در شرایط کنونی دولت قصد دارد مراودات اقتصادی با کشورهای مختلف را به یک ابزار سیاسی علیه فشارهای آمریکا تبدیل کند. به همین دلیل تلاش می کند به کشورهای اروپایی و کشورهای جنوب شرقی آسیا امتیازهای گسترده ای بدهد. به نظر من این سیاست اگر نگوییم ساده اندیشی است بدون شک با نوعی خوش بینی تدوین شده است. تیم اقتصادی دولت آقای روحانی این نکته را فراموش کرده که منافع اقتصادی قدرت های جهانی با چنین سیاست هایی مخدوش نمی شود. قدرت های اقتصادی جهان همواره بر سر پیدا کردن بازار های مناسب برای فروش کالاهای خود رقابت و کشمکش می کنند. به همین دلیل بازار بزرگ و ثروتمند ایران که کلید ورود به بازارهای منطقه خاورمیانه با ۴۰۰ میلیون جمعیت است برای قدرت های جهانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با این وجود در مناسبات بین المللی عقلانیت تاحدود زیادی کمرنگ است. شرایط فضای بین المللی به شکلی است که ممکن است تصمیم گیری های سیاسی به یک باره سرنوشت سرمایه های هنگفت اقتصادی و تجاری را دگرگون کند. در دهه های اخیر بسیاری از مردم جهان طعم سیاست های متکبرانه ایالات متحده آمریکا را چشیده اند و به چشم خود دیده اند چگونه منافع آنها به یک باره اسیر بازی های سیاسی آمریکا می شود. در نتیجه عقلانیت در فضای اقتصادی با عقلانیت در فضای سیاسی متفاوت است و نمی توان هر دو فضا را به یک شکل تصور کرد. از سوی دیگر بسیاری از دشمنان جمهوری اسلامی مانند رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی از برداشته شدن تحریم های ایران ناراضی اند و به شکل های مختلف تلاش می کنند تحریم های ایران همچنان ادامه داشته باشد. این خصومت ها نیز در راستای سیاست های برنامه ریزی شده ایالات متحده آمریکاست. آمریکا تلاش می کند با معرفی ایران به عنوان یک تهدید منطقه ای برای رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی و ترساندن آنها از قدرت نظامی ایران این کشورها را وادار به خرید تسلیحات نظامی خود کند. این سیاستی است که ایالات متحده آمریکا سال ها در منطقه خاورمیانه اجرا کرده و سبب جنگ افروزی های بی شماری شده است. در سال های اخیر همواره برنامه فروش تسلیحات نظامی در دکترین سیاست خارجی آمریکا وجود داشته و یکی از اصول اولیه سیاست خارجی این کشور به شمار می رود. نکته دیگر اینکه نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در وضعیت تحریم های ایران تاثیرمستقیم خواهد داشت.

چرا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در وضعیت تحریم های ایران تاثیرگذار خواهد بود؟

به نظر من رقابت ریاست جمهوری آمریکا در نهایت بین خانم کلینتون و دونالد ترامپ شکل خواهد گرفت و در نهایت خانم کلینتون بازنده انتخابات خواهد شد. در نتیجه به دلایل متعدد دونالد ترامپ رئیس جمهور آینده ایالات متحده آمریکا خواهد بود. این در حالی است که وی به صورت رسمی عنوان کرده در صورت رسیدن به ریاست جمهوری توافق هسته ای با ایران را پاره خواهد کرد. هیلاری کلینتون همواره نشان داده حامی سیاست های فروش تسلیحات نظامی آمریکا به کشورهای جهان است و به همین دلیل همواره از شرکت های سازنده اسلحه در ایالات متحده آمریکا حمایت کرده است. کلینتون زمانی که وزیر خارجه آمریکا بود در بسیاری از جنگ افروزی های جهانی مانند بحران لیبی، سوریه و تشکیل داعش نقش داشت. وی همچنین از حامیان جدی جنگ با ایران بود و بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس را برعلیه ایران تهییج و مسلح کرد. از سوی دیگر هیلاری کلینتون با بسیاری از شرکت های اسلحه سازی آمریکا بده وبستان داشت و در بسیاری از فسادهای اقتصادی آمریکا تاثیرگذار بود. به همین دلیل مردم آمریکا به وی اعتماد ندارند و در انتخابات ریاست جمهوری آینده از وی حمایت نخواهند کرد. آقای ترامپ به همه این مسائل آگاهی دارد و تلاش خواهد کرد از این نقاط ضعف علیه خانم کلینتون در انتخابات استفاده کند. در شرایط کنونی شعارهای ترامپ بیشتر با فضای عمومی جامعه آمریکا همخوانی دارد و وی به خوبی بر موج افکار عمومی آمریکا سوار شده است. به نظر من در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات آینده امنیت جهانی به مراتب کمتر از زمانی به خطر خواهد افتاد که هیلاری کلینتون به ریاست جمهوری آمریکا دست پیدا کند. نکته دیگر اینکه خانم کلینتون تهدید جدی تری برای امنیت ایران نسبت به دونالد ترامپ خواهد بود. کلینتون تعهدات بسیار جدی نسبت به رژیم صهیونیستی دارد و از لابی قدرتمندی در بین اعراب حاشیه خلیج فارس که عمدتا رابطه مسالمت آمیزی با ایران ندارند برخوردار است. در شرایط کنونی اقتصاد آمریکا با مشکلات بسیاری جدی مواجه شده است. شاید یکی از دلایل محبوبیت دونالد ترامپ در بین مردم آمریکا نیز شعارهایی بود که وی در جهت بهبود اوضاع اقتصادی آمریکا مطرح می کرد. از سوی دیگر وی انتقادهای بسیار جدی به سیاست های خصمانه خانم کلینتون در منطقه خاورمیانه وارد کرده است. در شرایط کنونی بسیاری از کارشناسان سیاسی جهان معتقدند دست خانم کلینتون به خون بسیاری از مردم بی گناه افغانستان، سوریه، یمن و عراق آلوده است. ترامپ معتقد است سرمایه های اقتصادی زیادی در زمان وزارت خانم کلینتون به دلیل سیاست های خصمانه وی از آمریکا خارج شده است. دونالد ترامپ تنها برای ایران یک کابوس نیست و بلکه برای اغلب اقتصادهای جهان مانند چین، ژاپن، کره جنوبی و کشورهای اروپایی یک کابوس بزرگ است. به همین دلیل کابوس وی هیچ گاه تحقق نخواهد یافت؛ اما در صورتی که تحقق پیدا کند همه دنیا را در مقابل خود خواهد دید. با این وجود بسیاری از شعارهایی که ترامپ مطرح می کند برای جذب آرای مردم آمریکاست.

مهم ترین برگ برنده آقای روحانی برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری۹۶ مساله معیشت مردم است. این در حالی است که مخالفان دولت نیز از همین مساله علیه دولت وی استفاده خواهند کرد و تلاش می کنند دولت را در تحقق مطالبات معیشتی مردم ناتوان نشان دهند. آقای روحانی برای اینکه بتواند آرای مردم را با خود همراه کند چه استراتژی ای را باید در دستور کار خود قرار دهد؟

دولت آقای روحانی نشان داده همواره به دنبال اقدامات بزرگ است. به عنوان مثال تیم اقتصادی دولت تدبیر و امید تلاش می کند تا اقدامات مهمی را در جهت تقویت صنعت خودرو سازی یا پتروشیمی ایران انجام دهد. نکته قابل تامل در این زمینه اینکه این اقدامات دیربازده هستند و سرمایه های زیادی را از بودجه کشور می بلعند. رهبر معظم انقلاب تاکنون بارها درباره قاچاق کالا هشدار داده اند. به نظر من دولت آقای روحانی باید در این زمینه شجاعت به خرج بدهد و از برخی نهادها که درگیر مساله قاچاق هستند به صورت علنی نام ببرد. به نظر من پشت پرده تجارت خارجی ایران مسائل سیاسی پنهان شده است. دولت آقای روحانی با محافظه کاری بیش از اندازه ای در درون خود مواجه شده که مانع از صراحت و شفافیت برخی مسائل در کشور شده است. من معتقدم این مساله به پاشنه آشیل دولت تبدیل شده است. دولت باید در طول یک سال باقی مانده تا انتخابات ریاست جمهوری از تمام پتانسیل خود در جهت رفع بیکاری و ایجاد اشتغال برای جوانان استفاده کند. به همین دلیل باید هر چه سریع تر موانع پیش روی بنگاه های کوچک و متوسط را از بین ببرد. در شرایط کنونی محمود احمدی نژاد نقطه کور دولت آقای روحانی را تشخیص داده و یکی از شعارهای خود را برای بازگشت به عرصه سیاسی ایجاد شغل برای هر ایرانی قرار داده است. این در حالی است که سیاست های احمدی نژاد در هشت سال گذشته عامل بسیاری از بیکاری های اجتماعی، خروج سرمایه و نیروی انسانی از کشور بوده است. استراتژی اصلی مخالفان دولت این است که محمود احمدی نژاد را به دلیل جنبه تهاجمی اش وارد رقابت های انتخاباتی کنند تا چهره آقای روحانی را به شدت تخریب کند و در نهایت نیز شخص سومی را وارد انتخابات کنند تا در کشمکش بین آقای روحانی و احمدی نژاد مورد توجه افکار عمومی قرار بگیرد و به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود.