سود و هزینه‌های بازی پرخطر روسیه در سوریه

نویسنده: لوسیان کیم 

دیپلماسی ایرانی: در چهاردهم مارس پس از سخنان وزیر دفاع و وزیر خارجه روسیه مبنی بر موفقیت عملیات های نظامی روسیه در سوریه و فراهم شدن زمینه های مذاکرات صلح به دنبال مداخله نظامی روسیه، پوتین اعلام کرد که ماموریت روسیه در سوریه به پایان رسیده و بنابراین نیروهای روسی از پانزدهم مارس از سوریه خارج خواهند شد.

در شرایطی که مذاکرات صلح در ژنو آغاز شده و بشار اسد نیز از پیروزی هایی که در جبهه زمینی با کمک روسیه به دست آورده بود، بیش از اندازه خوشحال بود، روسیه اعلام کرد که نیروهای خود را از سوریه خارج می کند. خروج روسیه از سوریه مانند ورود آن ناگهانی و غیرمنتظره بود.

توجیه کرملین برای ورود به جنگ سوریه، کمک به دولت مشروع مستقر در دمشق برای مبارزه با تروریسم بین المللی بود. از آنجایی که داعش اقدام به جذب نیرو از میان مسلمانان روسیه و جمهوری های جدا شده از شوروری سابق می کرد، پوتین انگیزه ای مضاعف برای جنگیدن با آنها و جلوگیری از بازگشت آنها به وطن داشت. وزیر دفاع روسیه برای اثبات ادعای خود مبنی بر موفقیت آمیز بودن عملیات های روسیه در سوریه به مواردی از قبیل آزاد کردن نزدیک به 400 منطقه مسکونی و کمک به دولت سوریه در قطع شریان لجستیکی تروریست ها و کشتن 2 هزار جنگجوی روس تبار داعش اشاره کرد.

در کنار اهداف رسمی اعلام شده، نیات پشت پرده پوتین برای ورود کشورش به این جنگ نیز واجد اهمیت قابل توجهی است. در زمانی که روسیه اقدام به عملیات هوایی در سوریه می کرد، آمریکا و متحدان آن مدعی بودند که روسیه عمدتا مواضع نیروهای معارض و نه صرفا داعش را مورد هدف قرار می دهد. تعداد تلفات غیرنظامی به واسطه حملات هوایی روسیه مشخص نیست، اما این حملات، معارضان را از دستیابی به موفقیت در جبهه زمینی ناامید کرد. بمباران های روسیه نیروهای معارض را به پای میز مذاکره کشاند. نجات اسد اولین هدف ناگفته پوتین بود.

دومین هدف ناگفته پوتین از ورود به جنگ سوریه نمایش قدرت نظامی احیا شده روسیه بود. به گفته یکی از فرماندهان نظامی روسیه و به نقل از روزنامه کامرسانت، یکی از مهم ترین هدف ها از ورود به جنگ سوریه آزمایش تسلیحات جدید در میدان نبرد واقعی بوده است.

روز دوشنبه پوتین سربازان ارتش روسیه را به خاطر جنگیدن در ورای مرزهای خود و در مکانی که هیچ مرز مشترکی با روسیه ندارد، شایسته تحسین خواند. پیام رئیس جمهور واضح بود: پس از یک دهه افول، ارتش روسیه می تواند در هر زمان و مکانی به اهداف خود برسد.

اما مهم ترین هدفی که در پس ورود یکباره روسیه به جنگ سوریه وجود داشت، احیای روسیه در صحنه جهانی بود. پس از حمله روسیه به اوکراین و الحاق کریمه، کشورهای غربی با منزوی کردن روسیه این کشور را از گردهمایی هایی بین المللی کنار گذاشتند. تبدیل شدن به بازیگری کلیدی در جنگ سوریه ابزاری هوشمندانه و در عین حال پرخطر برای خروج از انزوا بود.

این استراتژی توانست به بار بنشیند. در سپتامبر سال گذشته و پس از آنکه روسیه نیروهای خود را در سوریه مستقر و علمیات های خود را آغاز کرد، وزیر دفاع آمریکا با وزیر دفاع روسیه تماس تلفنی برقرار کرد. به طور همزمان، لاوروف نیز رایزنی های خود را با جان کری برای دستیابی به راه حل های دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ آغاز کرد.

جنگ سوریه حتی توانست تعامل پوتین با اوباما را نیز به همراه داشته باشد. در سپتامبر 2015 و در جریان نشست مجمع عمومی سازمان ملل دو رئیس جمهور با یکدیگر دیدار کردند. پس از اعلام خبر خروج نیروی های روسیه از سوریه در 14 مارس، پوتین در تماسی تلفنی با اوباما صحبت کرد.

با این وجود مداخله نظامی روسیه در سوریه خالی از اشکال نبوده است. روسیه، ترکیه را به عنوان شریک خود، پس از سرنگونی یک سوخو 24 در نزدیکی مرز ترکیه از دست داد. دولت روسیه همچنین خطر افراطی شدن مسلمانان سنی در جنوب روسیه را که منتقد حمایت روسیه از اسد بودند، به جان خرید.

بسیاری در آمریکا از جمله شخص اوباما پیش بینی کرده بودند که روسیه در باتلاق سوریه فرو خواهد رفت. کرملین از تجربه شوروی سابق در افغانستان و تجربه آمریکا در عراق درس گرفته و از اولین فرصت برای خروج خود از مهلکه استفاده کرد.

پوتین همواره استراتژی ها و برنامه های خود را مخفی می کند و این ویژگی، پیش بینی گام های بعدی روسیه را غیرممکن می کند. در اوکراین نیز وی به همین ترتیب اقدام کرد. برخی از مفسران پیش بینی کرده اند که ممکن است هدف روسیه از خروج نیروهای خود از سوریه، افزایش فشار در جبهه اوکراین باشد. برخی از احتمال مقابله با داعش در لیبی یا افغانستان صحبت کرده اند.

دعوی پوتین مبنی بر «پایان ماموریت» را نباید چندان تحت الفظی تعبیر کرد. در اولین گام، 60 جنگنده و هلی کوپتر ارتش روسیه از سوریه خارج خواهند شد. به گفته سخنگوی کرملین تاسیسات دریایی روسیه در پایگاه طرطوس و پایگاه هوایی حمیمیم به عملیات های خود و نظارت به  برقراری آتش بس ادامه خواهند داد و این به معنای ادامه حضور سیستم دفاعی اس400 در روسیه است که پس از سرنگونی سوخو از سوی ترکیه، به سوریه منتقل شد.

به این ترتیب، پوتین سوریه را رها نمی کند. در سوریه نیز مانند اوکراین، پوتین همه گزینه ها را حفظ خواهد کرد.

منبع: فارن پالسی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25